De provinciale weg N355 tussen de Groningse dorpen Noordhorn en Zuidhorn is omgelegd. De weg kruist het Van Starkenborghkanaal nu via een nieuwe, vaste brug en er ligt een tunnel onder de Langestraat in Noordhorn. Ook opwaarderen van het kanaal viel binnen het project. De nieuwe brug met een lengte van 152 m heeft de langste en zwaarste prefab l-liggers die ooit ter wereld zijn geplaatst.
21
1 De nieuwe brug over het Van
Starkenborghkanaal in Zuidhorn
Bijzondere
brug en tunnel
1
Omlegging N355 (1): Inleiding
De provinciale weg N355 tussen de Groningse dorpen Noord-
horn en Zuidhorn is omgelegd. De weg kruist het Van Star -
kenborghkanaal nu via een nieuwe, vaste brug en er ligt een
tunnel onder de Langestraat in Noordhorn. Ook opwaarde -
ren van het kanaal viel binnen het project. De nieuwe brug
met een lengte van 152 m heeft de langste en zwaarste
prefab kokerliggers die ooit ter wereld zijn geplaatst.
De N355 is een weg die van Leeuwarden via Buitenpost naar Groningen
loopt. De omlegging betreft een 2,65 km lang deel bij Noordhorn en Zuid-
horn. Aanleiding voor de omlegging was de ontlasting van de huidige
provinciale weg die door de kern van Noordhorn en Zuidhorn loopt, en de
opwaardering van de vaarweg naar vaarwegklasse Va (fig. 3). In de nieuwe
situatie is het voor schepen met vier lagen containers mogelijk om tussen
Lemmer en Delfzijl te varen. De wegomlegging wordt ingeleid met een grote rotonde in
Noordhorn. Het doorgaande verkeer kan bij die rotonde kiezen
voor de nieuwe route, zodat het niet meer door de kernen van
Noordhorn en Zuidhorn wordt geleid en niet meer voor de
huidige beweegbare brug hoeft te wachten. Direct na de
rotonde loopt de weg verdiept door in een tunnel onder de
Langestraat in Noordhorn.
Dorien ter Veld
Artikelenserie
Aan het project omlegging N355 wordt in drie Cement-artikelen
aandacht besteed. Dit eerste artikel is een inleiding. In een tweede
artikel, elders in dit nummer, wordt nader ingegaan op de funde
-
ring en de onderbouw van de brug. Het derde, nog te verschijnen
artikel, gaat in op het brugdek. Tevens verschijnt er een Betoniek-
artikel over productie en logistiek van 68 m lange liggers.
Bijzondere brug en tunnel 5 2015
22
Buiten het bebouwde gebied ligt de weg zo laag mogelijk op
het maaiveld. Zo blijft het polderlandschap zoveel mogelijk
behouden. De uitdaging hierbij was altijd minimaal de
verplichte 90 cm tussen het grondwater en het wegdek te
houden. Bij de keuze voor de ligging van het nieuwe
weggedeelte is eveneens rekening gehouden met de verdere
ontwikkeling van de woonwijk Oostergast ten oosten van
Zuidhorn. Nabij de dorpskernen kruist de N355 het Van
Starkenborghkanaal bovenlangs, via een nieuwe brug. De
doorvaarthoogte is hier 9,1 m.
Opwaarderen kanaal
Om het kanaal op te waarderen naar vaarwegklasse Va moest
het kanaal worden uitgebaggerd van een diepte van 3,20 m tot
een diepte van 5,30 m. Tussen mei 2013 en eind 2014 is over
20 km een miljoen kuub gebaggerd. De twee baggerdepots
lagen aan weerszijden van het kanaal, precies waar nu terpen
liggen als opgangen naar de brug. Dit projectonderdeel vroeg
veel aandacht voor de stabiliteit van de terpen. De terpen zijn
in de kern gemaakt van zand zodat restzetting beperkt bleef.
De verdere ophogingen zijn met bagger gefaseerd uitgevoerd,
zodat iedere laag goed kon ontwateren. Zo is er een totale
hoogte van 12 m bereikt.
Het kanaal is bestand tegen grote schepen. Om langdurig
behoud van het doorvaartprofiel te behouden zijn de oevers afgewerkt met een laag steenbestorting. Ook onder water was
er werk te verrichten. Tijdens de baggerwerkzaamheden is er
een gasleiding vervangen door een nieuwe zinker.
De brug
Eind 2013 waren de terpen op hoogte. Na realisatie van de
landhoofden en van de twee pijlers, is het brugdek geplaatst.
Details over de brug en over het brugdek worden uitgewerkt in
vervolgartikelen (zie kader 'Artikelenserie').
De brug kruist het kanaal onder een hoek van 60°. De totale
lengte van de brug werd daarmee 152 m. Een haakse kruising
van de weg met het kanaal paste niet binnen het provinciaal
inpassingsplan. De brug bestaat in totaal uit drie overspannin-
gen. De hoofdoverspanning is opgebouwd uit geprefabriceerde
voorgespannen kokerliggers van 68 m. Hiermee zijn het de
langste betonnen prefab kokerliggers in de wereld. De plaatsing
van de liggers was, gezien de beschikbare ruimte, een behoor
-
lijke klus. Naast de hoofdoverspanning zijn twee aanbruggen
van respectievelijk 40 en 44 m gerealiseerd, evenals geprefabri-
ceerde voorgespannen kokerliggers.
De fundering van de pijlers was geen standaardprocedure. Elke
zijde van het kanaal vereiste een eigen methode. De prefab-
betonpalen aan de noordzijde konden worden gefundeerd in
een stevige zandlaag. Aan de zuidzijde was de zandlaag echter
te dun. Het funderingsontwerp van de steunpunten ten zuiden
van het kanaal betrof maatwerk. Hierover meer in het tweede
artikel in deze serie.
Open tunnel in de polder
Gelijktijdig met de brug is een tunnel gebouwd onder de
Langestraat in Noordhorn. Interessant aan deze tunnel is dat
hij aan beide kanten open is, terwijl hij toch in een definitieve
polder ligt. Deze polder is gerealiseerd door cementbentoniet -
wanden te plaatsen en de grondwaterstand binnen deze polder
te verlagen. Voor cementbentonietwanden is gekozen omdat
het plaatsen van stalen damwanden ? de meest gangbare
methode ? te veel hinder zou veroorzaken. Binnenkomend
regenwater wordt afgevoerd via een drainagesysteem onderin
de tunnel. De tunnel bestaat uit tien moten, waarvan er vier
dicht en zes open zijn. Het gesloten deel van de tunnel is 100 m
lang en het tunneldak biedt ruimte voor behoud van de
bestaande dorpsweg en de aanleg van een park. Voor de aanleg
van de tunnel moesten álle kabels en leidingen in Noordhorn
worden omgelegd; telecom, gas, water en elektriciteit.
Design&Construct
Provincie Groningen koos ervoor het project aan te besteden
via een concurrentiegerichte dialoog. De eerste selectie vond
2 De open tunnel onder de Langestraat in Noordhornfoto: Jan Beets Media Productie en Fotografie
2
Bijzondere brug en tunnel 5 2015
23
3 Plattegrond omlegging N355
worden aangepast omdat de bodem, waarop de brugpijlers
zouden komen te staan anders was dan verwacht. Maar dot
alles paste binnen deze contractsvorm. Tijdens het hele project
is er nauw overleg geweest met de provincie. Uiteindelijk liep
de planning naar tevredenheid. Het baggeren kostte anderhalf
jaar en de tunnel en de brug werden in één jaar gebouwd.
?
?
PROJECTGEGEVENS
project Omlegging N355
opdrachtgever Provincie Groningen
architect nieuwe weg Bosch Slabbers
opdrachtnemer GMB
definitief ontwerp Witteveen+Bos
GWW-werkzaamheden Oosterhof Holman
opwaardering kanaal Martens en Van Oord
engineering brugliggers Mozes en de Boer
productie brugliggers Haitsma Beton
oplevering: najaar 2014
plaats op basis van een visiedocument. Vijf geselecteerde
partijen gingen vervolgens in de dialoogronde met de provincie
in gesprek over onderwerpen als contractbeheersing en vorm-
geving. Hierna konden partijen hun eerste inschrijving doen.
Na een tweede dialoogronde, volgde de definitieve inschrijving.
Gunning vond plaats op basis van EMVI.
Doorslaggevende factoren in de winnende aanbieding waren
omgeving, duurzaamheid, vormgeving, social return, project-
management, planning, en hinder. Onder andere het herge -
bruik van baggermateriaal en de aantoonbare CO
2-reductie
tijdens de baggerfase werden gewaardeerd. Dat geluidshinder
voor bewoners werd voorkomen en bovendien de scheepvaart
altijd doorgang kon vinden, maakte dat de gekozen werkwijze
de goedkeuring van de Provincie kon wegdragen.
Tot slot
Bij de eerste inschrijving moest 80% van de oplossing en de
prijs vaststaan. De tweede dialoogronde is gebruikt om het plan
te finetunen. Uiteindelijk moest het ontwerp van de brug nog
3
tunnel
Noordhorn bestaande brug
Zuidhorn nieuwe brug
Van Starkenborghkanaal
Bijzondere brug en tunnel 5 2015
Artikelenserie
Over de nieuwe brug bij Zuidhorn en het project Omlegging N355 wordt in drie Cement-artikelen aandacht besteed. Het eerste artikel is een inleiding, het tweede gaat in op de fundering en de onderbouw en in het derde artikel wordt nader ingegaan op het brugdek. Ook verschijnt er een Betoniek-artikel over de productie en logistiek van 68 m lange liggers.
Reacties