beton in de waterbouwVele waterbouwkundige betonwerken verdwijnen navoltooiing grotendeels in het water of in de grond, waar-door de indruk, die zij op de toevallige beschouwer maken,minder groot is, dan hun omvang zou wettigen. Dikwijlswordt dan ook niet ten volle beseft, van hoe grote beteke-nis de ontwikkeling van de betontechniek is voor die vande moderne waterbouw.Aanvankelijk werd het eertijds zeer onedele mengsel vancement en toeslagstoffen gebruikt als stampbetonvullingvoor gemetselde gewichtsconstructies. Met gebruikmakingvan wapeningsstaal konden later op buiging belaste con-structies worden uitgevoerd. Alle in het zicht komendevlakken werden echter zorgvuldig bedekt met metselwerkvan baksteen of natuursteen.De verbetering van materialen, stortmethoden en bekis-tingen bracht vervolgens met zich mede, dat de bemetse-lingen konden worden beperkt tot een bescherming vandie gedeelten, welke blootstonden aan slijtage of aanmechanische beschadigingen, totdat ook voor dit doelbeschikt kon worden over maatvast veredeld beton.Het uitvoeren van waterbouwkundige werken in voor-gespannen beton verkeert nog in een beginstadium. D?t iste begrijpen, wanneer men bedenkt, dat gewichtsbesparingeen der grote stimulansen is voor de ontwikkeling van devoorspantechniek. Een groot gewicht blijkt echter in dewaterbouw vaker een voordeel dan een nadeel te zijn.Toch biedt ook deze techniek mogelijkheden, die tot voorkort slechts konden worden gedroomd.Het is ondoenlijk om in dit korte overzicht een volledigbeeld te geven van de zeer gevarieerde toepassingen vanbeton in de waterbouw. Volstaan zal dus moeten wordenmet het doen van enkele grepen.Overal ter wereld worden in de gebergten hoge stuw-muren gebouwd, waardoor dalen worden veranderd inmeren. De met het water opgezamelde hoeveelheidarbeidsvermogen wordt omgezet in elektrische energie enzodoende dienstbaar gemaakt aan de ontwikkeling van demensheid (foto I).I. stuwmuur van voorgespannen beton teAllt-Na-Lairige (Schotland)76Vrijwel alle grote Europese rivieren en vele rivieren buitenEuropa worden beteugeld en bevaarbaar gemaakt door hetbouwen van rivierstuwen en schutsluizen. De produktievan elektriciteit speelt ook hierbij een belangrijke rol.De toepassing van gewapend beton maakt een vormgevingmogelijk, die wonderwel in het vlakke landschap past(foto 2). Bij de stuwbouw voor de kanalisatie van de Neder-rijn en de Lek heeft Nederland eigen vormen gevonden,waarbij de luttele hoeveelheid energie, die het water nogkan opleveren, eveneens zal worden benut (foto 3).2. Rh?nestuw te Donz?re-Mondragon (Frankrijk)3. maquette van stuw te Hagestein77Het toenemen van het transport te water en het groterworden van de schepen, maakt telkenmale nieuwe werkennoodzakelijk. Reeds meer dan dertig jaren geleden werd inNederland de grootste schutsluis ter wereld gebouwd metbehulp van ruim 225 000 m3gewapend beton. Deze sluisheeft al die jaren de agressiviteit van het zeewater getrot-seerd en is nog steeds een der indrukwekkendste voor-beelden van de waterbouwkundige betontechniek (foto 4).Ook de grootste binnenvaartsluis ter wereld werd inNederland gebouwd (foto 5).4. Noordersluis te IJmuiden6. pier in Marinehaven te Den Helder5. Prins Bernhardsluis te Tiel7. Velsertunnels in uitvoering8. verkeersbuis van de VelsertunnelMachtige zeemuren, gestapeld van betonnen blokken,beschermen de toegangen tot de havens, betonnen kade-muren en pieren bieden gelegenheid tot het meren van deschepen (foto 6). Inmiddels komt het groeiende land-verkeer steeds meer in conflict met het toenemendescheepvaartverkeer. Allerwege moeten tunnels wordengebouwd om een ongestoorde ontwikkeling van hetvervoer te water en te land te waarborgen. Honderd-duizenden kubieke meters beton worden met grond enwater bedekt en vertonen zich aan de weggebruiker alseen simpele koker (foto's 7 en 8).Niet alleen voor de uitvoering van waterbouwkundigekunstwerken, doch ook bij de dijksbouw is beton eenonmisbaar materiaal geworden (foto 9). De redding vanWalcheren en het snelle herstel van de schade, aangerichtbij de stormramp van 1953, waren mogelijk, doordat destroomgaten in de dijken konden worden afgesloten metbetonnen caissons (foto 10). Ook voor de definitieve ver-dedigingslinie tegen de zee, welke met de uitvoeringvan het Deltaplan zal worden gevormd, zullen grotehoeveelheden beton worden verwerkt.De stormstuw in Krimpen (foto 11) is het eerste kunst-werk, dat in dit kader is totstandgekomen. Behalve om-vangrijke sluiswerken (foto 12) zullen ook vele caissonsmoeten worden gemaakt voor het sluiten van de dammen.Bij de beheersing en dienstbaarmaking van het water, degrote en nooit geheel volbrachte taak van de waterbouwer,kan beton niet meer worden gemist.ir. H. C. Wentink,hoofdingenieur A van de Rijkswaterstaatin de directie Sluizen en Stuwen9. taludbescherming, systeem 'Beverkop'10. maaiveldsluiting bij Schelphoek11. stormvloedkering bij Krimpen a/d Ijssel12. schets van de in uitvoering zijnde spuisluis inhet Haringvliet