Een innovatief ontwerp dat weinig overlast veroorzaakt,snel gerealiseerd kan worden en economisch concurre-rend is. Dat was, in het kort, het programma van eisenvan meubelgigant Ikea bij de bouw van een parkeerdekboven op het bestaande parkeerterrein voor haar vesti-ging in Amsterdam. In een selectieprocedure bleek HurksBeton de beste oplossing te offreren: een parkeerdekwaarbij de heipalen tevens als kolommen dienen.Het principe is even simpel als doeltreffend. Inplaats van apart gefundeerde kolommen te gebrui-ken kwam Hurks met het idee de heipalen voor ditparkeerdek niet helemaal in de grond te laten zak-ken, maar ze zoveel boven de grond uit te latensteken dat ze tevens als kolommen dienen waarophet parkeerdek direct kan worden aangebracht.Winst is dat op een relatief simpele manier eenextra laag op het bestaande parkeerterrein kan wor-den aangebracht. Dit was nodig omdat Ikea haarvestiging op deze locatie wilde uitbreiden van20 000 naar 30 000 m2, waardoor tevens extraparkeerruimte nodig was.In totaal ontstonden met de bouw van het parkeer-dek ruim driehonderd extra parkeerplaatsen, zon-der dat het hieronder gelegen parkeerterrein op deschop behoefde te worden genomen. In feitebehoefden er uitsluitend gaten in het asfalt te wor-den gemaakt op de plaatsen waar de heipalen degrond in zouden gaan. Via deze openingen werdende prefab heipalen - annex kolommen - de grond ingeslagen en kon vervolgens het dek worden aange-bracht.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2000 612DE TOELEVERANCIER ALSSPECIALISTInnovatief parkeerdek Ikea Amsterdam via design & build-contractIn korte tijd kreeg de Ikea-vestiging in Amsterdam ermet dit parkeerdek ruimdriehonderd parkeer-plaatsen bijfoto's: Klaas Laan, HoornFrans OremusGunstige grondslagDat deze techniek nog maar mondjesmaat is inge-zet ? Hurks paste het concept ??n keer eerder toebij een parkeerdek in Leidschendam - heeft alles temaken met het feit dat heipalen doorgaans nietrecht de grond in gaan, waardoor een scheefstaan-de kolommenrij kan ontstaan, wat met name uitesthetisch oogpunt niet gewenst is. Hurks durfdeechter de afgesproken marge van 20 millimeter diede kolommen uit het lood mochten staan (tegen-over de gangbare 50 millimeter als constructievemarge) wel aan. De gunstige grondslag (zand metdaaronder veen) en een sterke geleiding van depalen langs de asfaltlaag zorgden er voor dat deesthetische marge werd gehaald. Met het blote oogwas geen scheefstand waarneembaar. Met deopdrachtgever was overigens vooraf afgesprokendat elke heipaal die niet aan de tolerantie voldeed,opnieuw geslagen zou worden of dat optische maat-regelen zouden worden genomen.De in totaal zeventig prefab heipalen hebben eenlengte van 12 meter, waarvan de bovenste 2 meterals kolommen fungeren. In de bovenste 4 metervan de palen werd extra wapening aangebracht omhorizontale krachten op te kunnen vangen.Daarnaast werd het zichtbare deel van de palenmooier afgewerkt dan het gedeelte dat de grond ingaat, en werd de paal/kolom tevens voorzien vaneen vellingrand.Tegelijk ontwikkelen en bouwenHurks Beton was overigens niet de enige die eenoplossing indiende voor het parkeerdek van deAmsterdamse Ikea-vestiging. De Zweedse meubel-verkoper was op zoek naar een turn key-oplossingvoor zijn parkeerprobleem in Amsterdam ennodigde - via de Brink Groep als bouwmanager -vijf bedrijven uit om een ontwerp te maken. Hetging om toeleverende bedrijven uit de betonindus-trie (naast Hurks Beton werden Haitsma, Betonsonen Spanbeton aangezocht) en ??n staalbouwer(Nedpark Parkingsystems)."Deze werkwijze is vrij ongebruikelijk, maar weldoeltreffend", zo stelt projectleider H. Smits van deBrink Groep in Eindhoven. "In Nederland zijn wijhet niet zo gewend om turn key-oplossingen in tekopen van toeleverende bedrijven. Het zegt veelover de werkwijze van Ikea, die gewend is om ??nen hetzelfde project tegelijk te ontwikkelen en tebouwen. Als bouwmanager voor Ikea in Nederlandkrijgen wij voor nieuw te bouwen vestigingen,rechtstreeks uit Zweden, zeer globale schetsen eneen `store order' (het aantal neer te zetten vierkantemeters) aangeleverd. Dit basisontwerp gaan wij ver-volgens uitwerken, waarna de ruwbouw meteenwordt aanbesteed. Er is nooit sprake van een hoofd-aannemer. Alle op zichzelf staande werken in deA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2000 6 13Het principe van de Hurks-oplossing: uit de grond uit-stekende heipalen, waaropeen oplegblok is gestort,waar balken en TT-platenop rustenPrincipedetail over demiddenbalk zoalsgerealiseerdDe door Spanbeton voor-gestelde traditionele op-lossing, met prefab kolom-men, balken en TT-platenbouw en afbouw worden apart aanbesteed. Het doelhiervan is steeds de optimale oplossing te krijgenen innovaties te stimuleren.In het geval van het parkeerdek in Amsterdam heb-ben we voor een design & build-constructie geko-zen. Aan de hand van een functioneel programmavan eisen werden de vijf bedrijven gevraagd eenschetsontwerp in te dienen. Aanvankelijk haddenwe verwacht dat de staalbouwer met de goedkoop-ste oplossing zou komen, maar dat bleek niet hetgeval te zijn. De betonbouwers Betonson enHaitsma haakten af toen Ikea om een aangepastontwerp vroeg nadat was besloten dat de winkelgroter zou worden dan aanvankelijk werd aangeno-men, waardoor ook het aantal parkeerhavens nave-nant zou stijgen. Vervolgens bleven Spanbeton enHurks over met twee betonontwerpen, allebei opeen andere manier ingevuld. De keuze viel opHurks vanwege de innovatie in het ontwerp, maarook omdat goed werd geanticipeerd op het pro-gramma van eisen en omdat het prijstechnischinteressant was. In het ontwerp was niet alleen totin detail nagedacht over de esthetiek, maar ook overde beveiliging, de opritten en de hemelwaterafvoer.Daarnaast was het concept van Hurks al een keerbeproefd."Risico'sHoewel het voor de bouwmanager in zekere zingemakkelijk is wanneer de toeleverancier optreedtals turn key-aannemer, is het volgens Smits welzaak om alert te blijven. "Als eindverantwoordelijkemoet je de uitvoering nauwlettend blijven volgen.Er kleeft een risico aan het werken met een puurfunctioneel opgesteld programma van eisen.Wanneer het gaten vertoont zit je als eindverant-woordelijke met de stukken. De kennis van hoe eeninnovatieve oplossing zich precies gedraagt, heb jenooit vooraf. In dit project bleek de innovatie ruim-schoots aan de verwachtingen te voldoen.Iets wat we niet hadden voorzien - omdat gewerktwerd vanuit een niet-gedetailleerd schetsontwerp -was dat de verhouding tussen de vangrail en hetomringende hek op het parkeerdek zodanig was,dat wanneer een kind op de vangrail zou staan, hetvrij gemakkelijk over het hek zou kunnen klim-men. Om veiligheidsreden moest dat worden aan-gepast. De meerkosten kwamen voor rekening vande opdrachtgever. Dat zijn risico's die je loopt bijeen functionele aanbesteding. Buiten dit incident isde winst bij deze manier van werken groot, zowelfinancieel als functioneel.Het viel ons bijvoorbeeld op dat de toeleverendeindustrie goed in staat bleek in te spelen op devraag haar creativiteit en innovatief vermogen in tezetten, ondanks het feit dat daar nog weiniggebruik van wordt gemaakt. Je ziet ook dat de mees-te bedrijven nog niet helemaal ge?quipeerd zijnhun eigen innovaties te vertalen in concrete ont-werpen. Een aanbestedingsronde als deze betekenteen duwtje in de rug om bedrijven te stimulerendaar verder in te investeren. Als Brink Groep zienwij als voorzichtige trend voor de toekomst dat detoeleverancier vaker turn key-projecten op gaat leve-ren met een grotere eigen inbreng. In die zin lerenwe veel van de ervaring die wij via Ikea opdoen metdeze manier van werken."Toeleverancier als specialistHet toebedelen aan een toeleverancier van een rolals penvoerder voor (deel)projecten is ook volgensir. J. Bertels een opkomende trend. Bertels wasdirecteur van Hurks Beton ten tijde van de aanbe-steding van het parkeerdek, en inmiddels zelfstan-dig ondernemer. Bertels: "Wanneer een werk voormeer dan tweederde bestaat uit prefab betononder-delen is het eigenlijk niet meer dan logisch dat despecialistische toeleverancier een belangrijke rolkrijgt toebedeeld. Hurks heeft veel kennis in huis,omdat het bedrijf zijn engineeringsafdeling heeftgekoppeld aan de fabriek. Alleen op die manier kunje overigens maatwerk leveren. Toeleverendebedrijven die het tekenwerk uitbesteden hebben algauw een achterstand in innovatieve slagkracht."De opdracht voor het parkeerdek in Amsterdamheeft twee vervolgopdrachten opgeleverd. Hurksgaat voor Ikea ook parkeerdekken bouwen inEindhoven en Heerlen. Bertels: "In Heerlen zalhetzelfde concept worden toegepast als inAmsterdam. Ook in Eindhoven wordt bij het tebouwen parkeerdek de funderingspaal als kolomA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2000 614Randoplegging van hetinnovatieve parkeerdekgebruikt, maar hier is gekozen voor boorpalen,omdat de ondergrond bij dit project een te wisse-lende samenstelling heeft, waardoor het risico vanscheefstand te groot wordt."Noodzakelijk kwaadSpanbeton, die als goede tweede eindigde in deaanbesteding voor het parkeerdek in Amsterdam,wil niet spreken over een tendens als het gaatom turn key-oplossingen van toeleveranciers.Commercieel-technisch adviseur A. Verhoeff namensSpanbeton: "Toch worden ook wij steeds vakergevraagd om met name bij parkeergarages en-dekken met turn key-oplossingen te komen. Datkomt vooral omdat het realiseren van parkeerruim-te door de opdrachtgever veelal als een noodzakelijkkwaad wordt gezien, naast de bouw van een kantoorof winkelruimte. Als specialist krijg je dan over hetalgemeen wat meer ruimte."Spanbeton heeft engineering en productie ge-koppeld. "Wij hebben een eigen ontwerper indienst en we besteden veel tijd aan elke offertedie we leveren, compleet met een constructieveopzet in autoCAD. Voor wat betreft het parkeerdekin Amsterdam hebben we bij de inzendingeen inschattingsfout op marketingvlak gedaan.Spanbeton had namelijk ook ervaring met het door-heien van palen, namelijk bij het parkeerdek voorde Makro-vestiging in Delft. Wij hadden echter ver-wacht dat Ikea een meer traditionele oplossingzocht. Dat bleek dus juist niet het geval.Helaas...maar in de bouw is het nu eenmaal part ofthe deal, dat je als tweede kan eindigen", aldusVerhoeff. sA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2000 6 15Standaard dek volgensstaalbouwer NedparkParkingsystems met tussen-kolommen en prefabbetonvloerenArtist impression van destalen variant