62beton in beeldbeton in beeld6342013Kunstvan betonSculpturenproject`Waterwerken'voltooid1Beeldend kunstenaar Ruud Kuijer uit Utrecht ontdekte eind jaren negentighoe hij met andere materialen dan ijzer sculpturen kon maken. Bovendienwas Kuijer toe aan het maken van grotere kunstwerken. Op zoek naar eennieuwe locatie voor zijn atelier kwam hij terecht op het Industrieterrein LageWeide langs het Amsterdam-Rijnkanaal in Utrecht. Daar startte hij twaalfjaar geleden in eigen beheer met het sculpturenproject `Waterwerken': zevenimmense betonnen beelden. Het project is recent voltooid met de offici?leonthulling van de laatste sculptuur Waterwerk VII `Cohesie'.Walter van Tiel 1 Waterwerk V`Circuit'bij nachtfoto's: Rob VersluysKunst van beton64 420132beton in beeldatelier werd een hoek van de oude Werkspoorhal, waarvroeger treinen en ketels werden gemaakt. Het was eenruimte met heel hoge deuren waardoor de betonnen kolossennaar buiten konden.Mallen en bekistingKuijer wilde beelden maken met grillige vormen of juist heelgestructureerd, maar nooit vooraf te bedenken op de tekentafel.De plek die Kuijer uitkoos voor zijn project was aanvankelijkonooglijk: een gebied met junks, stadsnomaden en louchehandelaren. Dit was de gemeente Utrecht een doorn in hetoog. Men had juist grootse plannen het havengebied van destad verder te ontwikkelen. De kunstenaar raakte ge?nspireerddoor het industri?le landschap, het kanaal en vooral de purefunctionaliteit van elke vorm in die omgeving. Niets isgemaakt om ook maar enigszins mooi te zijn. Kuijer wilde destrook verlevendigen met betonnen kunst en zo een mense-lijke maat aanbrengen in het immense gebied. Hij wist degemeente te overtuigen en kon aan de gang. Het nieuweCire perdueEeuwenlang gebruikte men in de beeldhouwkunst het materiaalwas om beelden te maken. Beelden werden in was gemodelleerden vervolgens omhuld met gips. Het geheel werd verhit, de wassmolt en liep weg, en zo ontstond een mal om de sculptuur inbrons te vervaardigen. Deze`cire perdue'(verloren was) methodewordt nog altijd gebruikt. Geboeid door deze methodiek ontwik-kelde Kuijer een hedendaagse variant. Net zoals bij de`cireperdue'methode, gaan ook zijn mallen of bekistingen verlorenals het beeld tevoorschijn komt.Kunst van beton 654201334Omdat de binnenkanten van de bekistingen later de buitenkantvan het beeld werden en hij dus in negatief moest denken,wilde hij de vormen zo zuiver mogelijk voor zich zien. Metdunne hulpconstructies, veelal met behulp van steigerpijp, zijnde beelden gevormd. Als de samenhang hem beviel, werdbesloten de vormen aan de buitenkant te verstevigen en ze zoklaar te maken dat er balken omheen konden worden geklemdom het beton te kunnen storten. In principe moest elke vormworden teruggebracht tot een doos- of een blokvorm. Onregel-matige vormen moesten met resthout en purschuim tot rechteblokken worden uitgevuld om ze te kunnen klemmen. Bij hetbepalen van de compositie is goed rekening gehouden met deovergangen: het beton moest gemakkelijk van de ene vormnaar de andere kunnen vloeien. In de bekistingen is soms extramateriaal aangebracht om een speciale huid te krijgen, zoalslattenprofielen, tapijt of golfplaat.BetonmortelAdvies werd ingewonnen bij een bouwkundig ingenieur, hijs-specialist en betontechnoloog. Die laatste heeft een mengselontwikkeld dat het reli?f van de bekisting of mal moest overne-2 Met behulp van mallen enbekistingen is het beton indoos- en blokvormengestort3 Door het gebruik van o.a.lattenprofielen engolfplaten in debekistingen is een reli?f inhet beton gecre?erd4 Het havengebied van hetAmsterdam-Rijnkanaal;vooraan Waterwerk VII`Cohesie'Kunst van beton66 42013beton in beeld5Europa. Door de toepassing van graphic concrete zijn op tweeplaatsen prints in beton aangebracht, die op hoogte van deschippers en op hoogte van de treinreizigers de logo' s vanUtrecht, Amsterdam en Bazel tonen. Deze twee prefab-balk-vormen met prints zijn in de bekisting gehesen en met hetbeeld meegegoten.Het project `Waterwerken' staat niet op zichzelf. Kuijer maaktein de twaalf jaar dat het project duurde ook onder meer dertienbetonnen beelden in de nieuwe Utrechtse stadswijk `Parkhaven'in opdracht van Bouwfonds en twee grote betonnen sculpturenvoor Koninklijke Boskalis Westminster NV. Meer informatiewww.waterwerken.orgmen, sterk genoeg moest zijn in technisch complexe construc-ties en voldoende vloeibaar om alle uithoeken van de mal tekunnen vullen. Het mengsel bestond uit zand, cement en hulp-stoffen, zonder grind. De huid van het beton kreeg een anti-graffitibehandeling zodat de beelden `schoon' blijven. Ookmossen en algen hebben zo minder kans.CohesieOp 21 maart 2013 is het project afgerond met de presentatievan het zevende en laatste beeld Waterwerk VII `Cohesie',12,70 m hoog, dichtbij de Werkspoorbrug. Het spoor verbindtUtrecht met Amsterdam en Bazel. Tevens kruist het spoor hetAmsterdam-Rijnkanaal, de scheepvaartverbinding Amster-dam-Bazel. Het beeld markeert de verbinding van ons land metAanbieding: bestel`Waterwerken'zonder verzendkosten!De voltooiing van het project Waterwerken wasde aanleiding voor een rijk ge?llustreerdepublicatie.`Waterwerken'van Ruud Kuijer is eenboek over een beeldhouwer die van betonmonumentale beelden maakt. Speciaal voor uals Cementlezer bieden wij dit recent verschenenboek nu aan zonder verzendkosten. Bestel directvia de webshop op www.cementonline.nl. ProjecTgegevensproject sculpturenproject`Waterwerken'beeldhouwer/ontwerper/initiator Ruud Kuijerconstructeur Johan GrimmelikhuijzenbetontechnoloogHennie van den Oeverhijsspecialist Chris Huissenbetonmortelleverancier MebinPrijs 35,-5 Door toepassing vangraphic concrete zijnprints in het beton vanWaterwerk VII aangebracht