ir.C.S.KleinmanIngenieursbureauGrabowsky & Poort, Maastricht1Situatie parkeergarage tussenMaasboulevard en stadsmuur2Parkeergarage en stedelijke omgevingCement XXXIII (1981) nr. 4Ondergrondseparkeer.garagete MaastrichtInleidingDit artikel geeft een beschrijving van de uitvoering van een ondergrondse parkeergarage teMaastricht. Hoewel het bouwwerk reeds in september 1977 in gebruikwerd genomen, menenwij, gezien ook internationale belangstelling voor deze bouwwijze, dat het onderwerp nogniets aan actualiteit heeft verloren. Ontwerp en uitvoering vloeiden voort uit de bijzondereomstandigheden die met de situering samenhingen.SitueringOmdat Maastricht een zeer levendige en drukbezochte stad is, met veel dienstverlenendeinstellingen, overheidsinstanties, winkels en industrie?n, en daarnaast veel toeristen trektvanwege het historische karakter, vormt het parkeren van auto's een nijpend probleem. Dewens van het gemeentebestuurom de binnenstad autovrij te maken, maakt het probleem noggecompliceerder.Het beschreven project is vanuit verkeerstechnisch standpunt gezien uitermate gunstiggesitueerd (fig. 1en 2), namelijk nabij de als ringbaan te beschouwen verkeersweg langs deMaasboulevard, die direct aansluit op de zuidelijke verkeersverbinding. via de afrit aan deKennedybrug enerzijds, en aan de rand van het winkel- en stadscentrum anderzijds. Deparkeergarage is daardoor goed bereikbaar voor het verkeer, terwijl de loopafstand tot hetstadskwartier slechts enkele minuten bedraagt.Doordeondergrondseaanlegvormtdezegaragegeenobstakel,neemtgeenextrabouwruim-te in beslag en verstoort evenmin decuItuur-historisch waardevolle omgeving, zoals de foto's3 en 4 duidelijk illustreren.3Woningen achterdestadsmuur(O.L. VrouweWal)2534Vanaf de stadsmuur gezien: de inrit van deparkeergarage, daarachter de Sint Servaasbrugfoto's: Cement/Bob de Ruiter5Plattegrond middendekfl.~E~ 0~ ~ CU1 ~_ 8.....UI A1 23 45 6 7 8 9 10 11 12 13 1415 16 17 18 19 20 21 2223 ~ 25 16 27 2B ?29 3031 32INiII 1 1 1 1 1 1 1 1 IV Il':. !\ !\ 1\ 1\ 1\ !\ 1\ 1\jII~ (------ - -11- ,- - f+- - - - - - .. - - ---- " ventilatie{- -.~ - - V II ~I- . \ /0, -- I~, I-- - - - .. -- -- - - - - - - - ..- - -- - -- ,8J I 1 l ,\ ,\ ,\ 1\1 23 S? 7? .,lTl 13 14 IS"17 I. "20 21 22 23 24 2.'" JO 31 32Cement XXXIII (1981) nr. 4Globale beschrijving .De parkeergarage, waarvan de plattegrond in figuur 5 is afgebeeld, beslaat een ruimte van ca.165 x32 meteren is uitgevoerd in 2Iagen.Decapaciteitbedraagt400auto's. Debouw isgeheelin gewapend beton uitgevoerd, waarbij de zijwanden tevens dienst deden als damwandwaarmee de aanleg van een bouwpunt in feite overbodig is gemaakt. Hiertoe werd gekozenvoor de zogenaamde diepwand-methode, waarvan de wanden in de afbouwfase met beton-steen zijn bekleed. Tussendek en dak, die balkloos als 'slab' zijn uitgevoerd, rusten opkolommen. Het geheel werd gefundeerd op 'boorpalen'.Bouwtechnische criteriaZoals vermeld is de garage gunstig gesitueerd, maar gezien de belendende bebouwing en dehistorische stadsmuur was de omgeving ook zeer kwetsbaar, zowel bouwtechnischalsvisueel. Doordeondergrondseliggingwordthetmogelijkdeoorspronkelijkaanwezigefraaieparkaanleg aan de Maasboulevard, in de naaste toekomst in volle glorie te herstellen.Tot behoud van bebouwing en stadswal werden de volgende eisen gesteld:a. een trillingsvrije uitvoering, hetgeen heien onmogelijk maakte;b. geen verlaging van de grondwaterspiegel om verzakking en eventuele aantasting van funda-ties te vermijden;c. geen stabiliteitsverstoring van de stadsmuur;d. rekening houden met zeer hoge grondwaterstanden, be?nvloed door de Maas.Een trillingsvrije uitvoering sloot de toepassing van een tijdelijke damwand en van heipalenu it. Voor de fundering werd daarom, mede door de aanwezigheid van een harde, zgn. taulaag(verhard leemslib) en de zeer compacte mergelIaag, eenboorpaal-type gekozen. De wandenwerden, zoals reeds opgemerkt, als 'diepwand' uitgevoerd totin de vaste mergellagen. Daarde laatste praktisch geen water doorlaten, was een droge bouwput mogelijk zonder degrondwaterspiegel te verlagen.Een nader onderzoek ter plaatse van de stadswal bracht direct al aan het Iicht dat het geheel ineen zeer labiele toestand verkeerde, waardoor vrij ingrijpende maatregelen nodig blekenzoals in het volgende duidelijk zal worden.Gezien de hoge grondwaterstand is de opdrijvende kracht groter dan het totale gewicht vande constructie. Door hettoepassen van boorpalen washet mogelijkdeze opvoldoendedieptein het mergelpakket te 'verankeren', zodat deze palen ook als trekpaal functioneren.254l~".~..nd b.tonv\Qm:~,funder?..!!Y...~9.!J.'n'~M..../ / /6Nieuwe constructie ter ontlasting van destadsf7JuurInvloed stadsmuur op de uitvoeringDe naar voren neigende stadswal duidde reeds op het gevaarvan instabiIiteit. Waarnemingenna de eerste ontgravingen bij de aanvang van het werk maakten ten overvloede duidelijk dathier maatregelen moesten worden genomen. In eerste instantie werd volstaan met hetaanbrengen van een steunrug van 'stolbeton' (een met cement gestabiliseerd stolpakket) totaan de plaats van de toekomstige diepwand en een verdere stabilisering in de vorm van eenstolpakket over een strook van 20 m. Vervolgens werd een onderzoek verricht naar deafmetingen en de constructie van de stadswal en naar de structuur van het grondlichaamachter die wal.Zoals uit figuur 6 blijkt, werd ter ontlasting van de bovenkant van de stadsmuur, datgrondlichaam tot op zekere diepte verwijderd en vervangen dooreen betonconstructie. Aande voorkant van de muur mocht niets worden veranderd; evenmin mochten daar omhistorisch-esthetische redenen bovengrondse voorzieningen worden aangebracht.Constructieve uitwerkingBetonconstructie achter de stadsmuurIn figuur 6is aangegeven hoe door gedeeltelijke uitvoering in geprefabriceerd beton debovenkant van de stadsmuur werd ontlast. De fundering bestaat uit ter plaatse gestortepoeren. De vloer vindt zijn ondersteuning enerzijds op de geprefabriceerde jukken, ander-zijds op de naastgelegen bebouwing en de stadsmuur. Het opnieuw aangebrachte zandpak-ket en de bestrating onttrokken deze ingreep aan het oog. Het geheel is waterdicht uitge-voerd, zodat onder de plaat geen waterdruk-dus geen verhoogde gronddruk-kan optreden.Dankzij deze verborgen constructie kon de horizontale belasting op de stadsmuur wordenverlaagd tot een voor de huidige situatie aanvaardbare waarde.~91107Oude situatie met onder maaiveld nogkademuren van een gedempt kanaal8Steunrug aangebracht tegen de stadsmuur9Aanbrengen diepwanden10Boorpalen op hoogte (tot onderkant vloer)DediepwandZoals vermeld ontstaat met de diepwanden door de innige aansluiting met het mergelpakketeen droge bouwput, zodat zonder grondwaterstandverlaging van de omgeving kon wordengewerkt.In het kort komt de constructie op het volgende neer: (fig.7-14):Ter geleiding worden aan weerszijden van de te maken sleuf geleidestroken aangebracht,waartussen de speciaal geconstrueerde 'grijper' de grond tot de gewenste diepte verwijdert.Speciale apparatuur is verder beschikbaar om obstakels of harde lagen te verwijderen. Desteeds op peil gehouden 'dikspoeling' (bentoniet)verleentvoldoendesteundruken voorkomthet instorten van de sleuf.Alvorens de wapening aan te brengen, wordt een voegconstructie ingelaten. Deze kan.afhankelijk van het patent, een ronde buisvorm dan wel een vlakke plaatstructuur hebben.Soms worden apart, in het werk blijvende voegvullingen aangehecht, diebij het latertrekkenvan het voegelement achterblijven, veelal verankerd in het betonwerk. Zij laten enige bewe-ging toe en verhogen de waterdichtheid. Op deze wijze wordt achtereenvolgens de wand'elementsgewijs' afgebouwd.Bij hetbetonstorten (volgens decontractor-methode) komt dedikspoeling boven en daarmeevrij voor een volgend gebruik; de spoeling wordt door middel van een pomp~ en tanksysteembehandeld.st"-rnPI:>~ol1l1.en_steunrugstolpakket/ ~ ~ - - - -/straat op OL Vrouwe jWalir::-::terstand43.50. NAP.Cement XXXIII (1981) nr. 4 25511 11213Ti411Boorpalen ontgraven tot onderkantvloer,middenkolommen in fasen gestort totonderkant garagedak; na ontgraving is hetgaragedak gestort12Onderdek gestort13Storten middendek nadat de zijkolommentot halve hoogte zijn opgetrokken14Zijkolommen tot volle hoogte opgetrokken;via sparingen in het garagedak is debetonspecie gestort, tot slot volgde deverdere afbouw15Ingang trappehuis zuidzijdeCement XXXIII (1981) nr. 4BoorpaalEvenals dediepwand wordt ook dezeconstructie beschermd dooreen patent. Afhankelijk vande ondergrondstructuur wordt de casing van een bepaalde voetconstructie voorzien en ineen heen en weer gaande horizontale beweging gehouden (vandaar het 'boren '). Naverwijde-ren van de grond en het inbrengen van dewapening wordt debuisgetrokkenondergelijktijdigstorten van het beton. Er komt een goede aanhechting tot stand tussen het beton en deomri ngende grond, mede doorde grotere kleefkracht als gevolg van de ontstane ribbelstruc-tuur. De palen worden niet hoger opgetrokken dan de ondervloer en bevinden zich dusbeneden het daar aanwezige maaiveld (fig. 10 en 11).BouwvolgordeDaar de wanden niet verankerd noch gestempeld konden worden, diende, v66rdat verdereafgraving plaatsvond, de dakconstructie te worden aangebracht(fig. 12). Daar deze dakcon-structie niet aanstonds de bouwbovenbelasting behoefde te dragen, terwijl tijdelijk eengeringe veiligheidsco?ffici?ntkon worden toegelaten, ontbrak in eerste instantie de onder-steuning aan de beide rijen zijkolommen.Ontgraven van de middelste boorpaal-rij en het aanbrengen daarop van de kolommen voortussendek en dak, maakte de uitvoering mogelijk van de middelste ondersteuning voor hetdak. Door het inbrengen van de nodige stekken werd rekening gehouden met de toekomstigeaansluiting en inbouw van het tussendek.De verdere ontgraving en uitvoering in de diverse stadia is aangegeven in de figuren 12-14.Ten behoeve van het ontgraven onder het dak, werden in het dak enkele gaten gespaard. Degrond werd met kleine bulldozers opgehoopt en vervolgens met grijpers via de sparingenverwijderd. Hierna werden de vloeren gestort en kon de verdere bouw worden voltooid.25616-17De hoofdingang is weinig opvallendgehoudenontluthtiri 5 atgaten 4140kolom18Detail aansluiting dak en kolomkop inbovenaanzichten doorsnede; hetgearceerde deel wordt ??n dag na de kolomgestort19InterieurCement XXXIII (1981) nr. 4Tegenover de wat lastige vorm van grondafvoer stonden enkele belangrijke voordelen, dieruimschoots tegen de nadelen opwogen:? De uitvoering werd niet gehinderd door klimatologische omstandigheden: vorst, regen enwind. Erwas derhalveeen ideale omstandigheid voor verdere afbouw. Ook deomgeving vondbaat bij deze uitvoeringsmethode door minimalisering van de overlast.? De afstempeling, met de daaraan verbondenhindernissen, blijvende sparingen en verbindin-gen, kon achterwege blijven.? De verhard ing van de betonspecie vond onderideale omstandigheden plaats. Dezewerkwijzekan derhalve als economisch aantrekkelijk worden gekwalificeerd. Wel eiste dedimensione-ring en detaillering, alsmede de bouwcontrole, uiteraard bijzondere zorg. Het heeft echter bijde organisatie en begeleiding geen speciale problemen gegeven.? De afbouw werd wat ingewikkelder dan bij de traditionele bouw het geval geweest zou zijn,hetgeen begrijpelijk is gezien de verschillende verbindingen die tot stand moesten wordengebracht tussen diepwand en dakconstructie met de naderhand te storten kolommen entussenvloer. Dit eist uiteraard een zorgvuldige voorbereiding door de constructeur.E?n detail, waarop speciaal gewezen moetworden, is de manierwaarop deaansluiting wordtverkregen van de later in te bouwen vloer en tussendek op de reeds gemaakte wand en demiddenkolommen (fig. 18). In de wand is extra wapening aangebracht, deels direct onder hetoppervlak gelegen, die dooropenhakken en uitbuigen de nodigestekeinden leveren, waaropde vloerwapening kan aansluiten. Tevens werd voorzien in een inkassing om de dwarskrach-ten op te vangen. Door een ruime overmaat in deze stekwapening en de nodige zorg bij hetverticaal stellen van de wandwapening ontstonden er constructie- noch sterkte-problemen.ConclusieGeconstateerd mag worden dat de gevolgde bouwwijze geen problemen opleverde, die nietmet een behoorlijke organisatie van de bouwen de begeleiding waren op te lossen.Overeenkomstig een publikatie in De Ingenieur (13-11-1980 blz. 30) is deze bouwmethodethans ookin Duitsland ontwikkelden wordt door het 'Bundesministerium f?r Forschung undTechnologie' zelfs gesubsidieerd.257