Pragmatisch vooruit ofklungelenHetwordt het onderwijs niet makkelijk gemaakt een visie teontwikkelenen uit tevoerenten aanzienvan het tekenonder-wijs. Overbrengen van begrip, kennis en vaardigheden zijnten aanzien van het tekenonderwijs flink verStrengeld.Toch is een, weliswaar pragmatische, strategie mogelijk.Voorop behoort inzichtin rol, niveau en techniekvan het te-kenen te worden ontwikkeld. Dit moet met de beschikbarecomputerhulpmiddelen, hoe primitiefze ook zijn, wordengeoefend. Daarnaast moet schetsen, niet alleen als artist im-pression, maar ook als middel om ruimtelijk creatief metzichzelfenanderente brainstormeneenzeergewichtigaspectvan het tekenonderwijs zijn.De toekomstzal ons betere, meer op onderwijs geti?hte hulp-middelen geven. Ook beter betaalbare. Anticipatie daarop isvan groot belang. Het onderwijs moet nuvooral oppassendatondanks het overweldigende aanbod van fenomenale, voorhet onderwijs onbetaalbare en niet te implementeren infor-matica-hulpmiddelen niet snel een hele cultuur van goedtechnisch tekenwerk verloren gaat.Het tot vaak onduidelijk en onleesbaar vervallen geklungel,datveel leerboekenen dictaten als illustratie ontsiertdoetwatdat betreft het ergste vrezen.Conventies en techniekenSchrijvend over tekenonderwijs tnoet ook worden consta-teerd, datiedervakgebied, iederland envaaknogied?q:rrojeeteen fikse differ' . . voor eenzelfdedoel. Symbolen veelgeb hoedanighedenen bewerki om het lezen~:Js arceringen, lijndikten,daar voorbeelden van.Ook de bijbehorende dispositievan aan e gerelateerde zaken als aanzichten en doorsne-den en de ongelofelijke hoeveelheid aan hulpmiddelen, klas-sieke en moderne, om tekeningen gericht op het doel te ver-fraaien en te verdnidelijken, horen bij de techniek.Tekenen, m??r dan informatieoverdrachtAlsintegraalaspectvan doel, niveau en techniekvanhet teke-nen in de opleiding staatde gedachte voorop, dat iedere idee-vormingen uitwerking daarvanten aanzienvande gebouwdeomgevinggebaseerd is op ruimtelijkinzicht, ruimtelijkvoor-stellingsvermogen en ruimtelijk presentatievermogen. Ditinzicht met bijbehorende vaardigheden is essentieel voor heteffectieffunctioneren van elke constructeur.Dit aspect is des te meer essentieel in een constructeursop-leiding,omdat kennelijktalvanhersenfuncties enmotorischevaardigheden, nodig voor een creatieve opstelling, in relatietpt elkaarworden ontwikkeld. Een rijk arsenaal van vaardig-heden in ruimtelijk denken en presenteren siert vooraan-staande constru?teurs uit het verleden dan ook.NiveauUit de verscheidenheid aan rollen die een tekening kan spe-len, volgt, dat ervan verschillende niveaus van tekentechnieksprake is. Een tekening kan immers relaties, ordes, geometrie,hoeveelheden en bewerkingen behorende bij die geometrie,jazelfs gehele produktmodellen, zoals men dat tegenwoordiggraag noemt, weergeven.Zo eenverscheidenheidvalt tevangen onder benamingenzo-als schema's (elektrische bedrading, organisatieschema's etc.),tweedimensionaal tekenwerk met een notatie van de derdedimensie als attribuut (dikte, oppervlaktebewerking) en drie-dimensionaal tekenwerk, zowel uitgevoerd in de vorm vandraadmodel als zogenaamd 'solid'. Een en ander in tal vankwaliteiten, met het daar aan verbonden kostenplaage, datvooralsnog klassieke tekenkosten bij onoordeelkundig ge-bruik tot het tienvoudige en hoger kan opschroeven.RolDe rol die de tekening in het bouwproces speelt, het doel vandetekeningdus, legteisenopaanvormeninhoud.Doordein-troductie van de informatietechnologie dient hier een for-meel herkenbare differenti?ring te ontstaan.De tekening die nodig is voor het goedkeuren van plannen iseen andere dan de tekening binnenbrainstorminginhet ont-werpproces. De daaropvolgende bestekstekening om op-drachten te ondersteunen is weer een andere dan de werkte-kening om een specifiek produktieproces mogelijk te maken.Bij het gebruik van een bouwwerk zijn weer geheel andereschematiseringen van de werkelijkheid nuttig.Moetklantofpubliekoverhetterealiserenobjectnogworden'ingepakt', dan volgen 3D, kleuren en alle andere vandaag uitde computer-trucendoos te halen smeermiddelen.Bezinning op de via de tekening over te dragen informatie isdus van belang.Onzekerheden in dejaren '80Tenaanzienvanwat,hoeenhoeveelergetekend moetwordenin het onderwijs, ontstonden in dejaren '80 wilde discussies.Verwonderlijkis datniet, omdatnaastbezuinigingeninbege-leiding en oplei , de praktijk liet zien dat er metCAD iets geheel ws met het tekenen aan de hand was.De vele denkbeelden over CAD, alsmede de dagelijks nieuwesnufjes, maakte het voor het onderwijs niet makkelijk eenrichting te bepalen. Onzekerheid en deels verwaarloosd te-kenonderwijs zijn er het gevolg van.Een nog al eens gehoorde dooddoener: 'leren jullie ze noumaar tekenen net als vroeger, dan leren wij ze in de praktijkwel met CAD omgaan' verergerde die verwarring.Vooral omdat tekenen niet alleen een vorm van informa-tieoverdracht is, maar ook de mens ondersteunt om zijnscheppend vermogen te materialiseren, is meer aandacht ge-boden.VERDICHTEROVER TEKENEN IN ONDERWIJS EN PRAKTIJK? < l~B4-r ~ J~.. I.(o..Handgemaakte en met CAD vervaardigde wapeningstekening van stnd?nten TU Delft.34 Cement 1990 nr. 10