IUTILITEITSBOUW IUITVOERINGSTECHNIEK IBOUWPUTTEN IUITVOERING BEURS - WORLDTRADE CENTER ROTTERDAMbeursvloerIIII!IJJIIIIII1:-c.-~?jMenige Rotterdammer zal verbaasd hebben gestaan over de .snelheid waarmee .detoren op het Beursgebouw steeds maar hoger werd: in drie?neenhalve week naarbijna 100 m hoogte. De rationele bouwmethode voor de toren staat in sterketegenstelling tot het soms ambachtelijke werk dat gedeeltelijk onder en gedeeltelijkin de Beurs moest worden verricht. Na de constructieve aspecten van dit project, diein het vorige nummer van Cementzijn besproken, nu aandacht voor de uitvoering.de bouwput is gehandhaafd op 2,0 m -peiLNa het storten van de funderingsvloer,van 1,20m dikte,kondende verankerin-gen van de damwanden wordenverwij-derd. De damwanden dienden vervol-gens als buitenbekisting voor de kelder~wanden.De uitvoering van de hele bouwput ,ind. ontgraving, bemaling en funde~ringspalen, is verricht door firma Ver-straeten Funderingen BV te Oostburg.Het bouwen Van een toren door? en op een bestaande hal begintuiteraard met het maken vaneen bouwput onder dat bestaande ge-bouw. Op zich al eenbijzondere opgave.Een extra complicatie was dat hetBeursgebouw vrijwel volledig is opge~sloten tussen randbebouwing. Metdaarbij de stringente eis dat het Beurs-bedrijfgedurende de bouw te allen tijdedoorgang moest kunnen vinden, heeftde uitvoering van dit project veel tech-nische inventiviteit en organisatiever-mogen van de aannemer gevraagd.Het grondwaterpeil is ter plaatse meest-al 1,50 m - peiL De aanIegdiepte van deomringende bebouwing varieert van0,80 tot 4,10 m - peiLDe bouwputmoestdus rondom Van damwanden wordenvoorzien om het grondwater en degrond onder de belendende bebouwingte kunnen keren.In de vrije ruimte Van 5,50 m hoog wa-ren de stalen damwandprofielen meteen lengte tussen 7,5 men 8,7 III nieteenvoudig te plaatsen. Een aantal pro-fielen is uit twee delen samengesteld.Voor andere is voorafeen sleufgegravenen is op aangelaste nokken geheid. Openkele plaatsen, met name vlak achterbestaande paalfunderingen, mOest met'Berliner wanden' gewerkt worden(fig. 1).Bij de ontgraving zouden de bestaandepaalfunderingen (Franki) onder de ko-lommen over een lengte van 5 m vrijkomen te staan, waarbij het gevaar vanuitknikken niet denkbeeldig was, wattot iristortingvan de Beursvloer zou lei-den. Daarom zijn de kolomvoeten afge-tuid aan de Beursvloer. Handwerk in de kelderNa het formeren van de damwanden en Direct na deze werkzaamheden kon deBouwput hetaanbrengenvande tuien konde ont- Hollandsche Beton Maatschappij injuliOnder de Beurshal was een parkeerga- graving starten. In totaalis circa 7500 m31984 aan de slag. Het goed voorbereiderage aanwezig, waarvan de vloer op het grond afgevoerd. werkschema is weergegeven in de figu-bouwpeillag. Dezebetonvloer, met een De bemaling is uitgevoerd als een open ren 2 tot en met 6. De HBM begon metdikte van 0,30 m, was op het zand ge- bemaling, aangesloten op de drainage- hetaanbrengenvaneenbetonnenwerk-stort, over een oppervlaKte van 40 x 48 leidingen in sleuven onder de werk- vloer om droog en schoon te kunnenm2? Na sloop van deze vloer moest tot vloer. Het grondwaterniveau rondom werken aan de wapening van de kelder-circa 5,10 m - peil worden ontgraven, r-'"~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~-'onder andere ten behoeve van het aan- 1 Gedeelte van .de damwand aan de bestaande fundering is met eenleggen van een drainagesysteem en een 1-?? ~_B_eu_r_s_pl_e_in_-~zi_~d_e_._A_c_ht_e_r_d_e~~~~?_B_er_lin_' _e_r?_-w_a_n_d_d_e~bo_u_wp_._u_t_g~e~sl~o~te_n~.,...jwerkvloer van wegenbouwslak ten be-hoeve van het materieelvoorhetgrond-verzet en de 'heimachine' voor de Tu-bex-palen.De ontgraving is gestart vanuit de inritvan de parkeergarage aan het 'RodeZand' waar een tijdelijke zandhellingwerd aangelegdvoorhetin- enuitrijdenvan vrachtwagens.8 Cement 1987 nr. 332 Oorspronkelijke situatie. In het midden van de Beurshalhet zogenaamde PTT-paviljoen. Onder de hal deparkeergarage, met een niet-dragende betonvloerDe bouwput is gemaakt. De bestaande kolommen zijntijdelijk getuid om uitmikken te voorkomen; deontgraving kan beginnen4De parkeerkelder ?s gereed en draagt de Beursvloer, deaanzet van de kern en de 8 kolommen met daarop de'dikke doos'kraanklimmen._~_~__~__-+-_kerngtijden'---_--- ~__fr--hijsenI-_...._-I-_""'*----'montage ~~~~~engevet~_...._-I--...i--..:.?dikke doos' isarchief5 De kern is met glijbekisting in enkele weken tijd tot92 m + peil opgetrokken. Elke week wordt om die kernheen een verdiepingvloer toegevoegdCement 1987 nr. 362schippersbeurs34eF====o=if:+=k~==''an'="~=-----------====:;::=r _.......l.i ,!,./r--;:"...,.-':'dikke doos'liftmachinekamer__- - -+-_afbouwetl'_~ 4::::1~=t:::~De draagconstl:'uctie is gereed; de bouwkraan kan vanhet dak af9IUTILITIITSBOUW IUITVOERINGSTICHNIEKvloer. De werkhoogte onder de Beurs-vloer varieerde van 3,40 m bij de ingangvan de kelder tot 8 m elders, waarbij debestaande funderingen de ruimte voormanoevrerensterkbeperkten. Ditbete-kende dat vele werkzaamheden met dehand moesten geschieden (foto 7). Om-dat de meeste bouwvakkers niet meergewend zijn zonder hulpmaterieel tewerken, was de arbeidstijd moeilijk tebegroten. Inventiviteit blijkt dan voorde aannemer goud waard.Een van de eerste problemen was hetplaatsen van het kraanstuk waarop laterde torenkraan zou worden gemonteerdvoor het bouwen van de toren. Hetkraanstuk is op tankwieltjes naar z'nplaats gereden en daar in de fundatie-vloer gestort.In het vorige artikel, over de construc-tieve aspecten van de Beurs-WTC, isuiteengezet hoe door de half-stijve on-derbouwconstructie de krachten uit detoren worden gespreid over een groterfundatieoppervlak. Daardoor tredenaanzienlijke trekkrachten op in de 1,20m dikke keldervloer. De hiervoor nodi-ge, grote hoeveelheid betonstaal (veelalo 40 mm), moest met de hand in debouwput worden gebracht, alsmede devoorspanstrengen en -hulzen.Inplaats van.de gebruikelijke stekwape-ningvoor de wanden, was voorgeschre-ven de wapening voor de wanden directal tot 3 ?4m op tezetten. Ditleverdeeenwoud vanbetonstaal, dateenvlotte stortvan de vloer met betonpompen belem-merde. Het eerste stortvan 750 m3werdeen tijdrovende zaak, van 5 uur 's mor-Werken aan de wapening voor dekeldervloer10gens tot 12 uur 's nachts.Na het gereedkomen Van de fundatie-vloer is op traditionele wijze de verderekelderconstructie van wanden en vloe-ren en de aanzet voor de schacht van detoren gebouwd, zij het dat de bestaandeconstructies moesten worden gerespec-teerd (f?to's 8-9). Nahetvoltooienvan denieuwe onderbouw, is met behulp vanvijzeltechnieken de Beursvloer komente rusten op de nieuwe fundering, waar-na het oude werk kon worden gesloopt.Details daarvan zijn beschreven in hetvorige artikel.Door de BeurshalTeneinde de ruimtelijkewerkingvandeoriginele Beurshal zo min mogelijk teverstoren, is het aantal constructieveelementen in de hal ten behoeve van detoren beperkt tot een kern en 8 zwarekolommen. Alvorens in de Beurshal aanhetwerk tegaan, is rond de toekomstigekern een stofschot gebouwd, van vloertot dak (f?to 10). Door de kern in lengtemet circa 8 m in te korten ten opzichtevan de bovenbouw, tot 23,50 m, hoefdeslechts ??n spant van de Beurshal teworden onderbroken. (De spantenstaanhart-op-hart 12,00 m.) De constructeur,ir.Buisman, heeft ervoor gekozen ookdit spant in tact te laten, om daarmeeproblemen ten gevolge van zettingsver-schillen tussen nieuw en oud te voorko-men. Het spant loopt dwars door dekern heen en is door middel van ruimesparingen in de betonwanden vrijge-houden van de nieuwe constructie.HetdakvandeBeurs is samengesteld uitronde, glazen bouwstenen, gevat in een8 De derde keldervloer is inaanbouw, met nog maar weinigvrije ruimte onder de hoofdliggers vande Beursvloer9 Aanzet voor een van de acht zwarekolommen die straks 'vrij' door deBeurshal gaandunne betonplaat (geprefabriceerd opschoktafels). Dit dak wordt gedragendoor stalen spanten en stalen moer- enkinderbalken. De ijle dakconstructie isbeslist niet berekend op extra belastin-gen. Er mocht hooguit op gelopen wor-den. Bevestigen van hulpconstructieswas er niet bij.Eerst is een gat inde Beursvloer ge-maakt, groot genoeg voor plaatsen vande kraanelementen. Vervolgens is eengat in het dak gemaakt en van daaruit ishetdakverder geslooptbinnende afme-tingen van het stofschot. Daaromheenzijn tempexplaten op het dakgelegd terbeveiliging tegen vallende voorwerpen.Na het plaatsenvan de bouwkraan doorhergatin hetdakis deBeursvloerverdergesloopt en is de kern op traditionelewijze met behulp van steigers tot bovenhet dak opgetrokken (f?to's 11-12).Oorspronkelijk was het de bedoelingook de 8 zware kolommen onder de ge-velvan de toren in ter plaatse gestortbe-ton uit te voeren, met een diameter van1,6 men een lengte van 16 m. Op initia-tief van de aannemer is gekozen vooreen alternatieve oplossing in staal. Dekolommen bestaan nu uit een stalenbuitenbuis 0 1500 mm, wanddikte6 mm en een stalen binnenbuis 01000 mrn. wanddikte 10 of 12 mrn. af-hankelijk van de plaats. De ruimte in entussen de buizen is gevuld met beton,kwaliteit B 30. Bij de voet en de kop iseenwapeningvan 24032 mm opgeno-men. De kolommen zijn zo gedimenio-neerd dat geen brandwerende bekle-ding nodig is.Als bij eenhevige branddeCement 1987 nr. 3ietmorte!page! .. -.--.buis