78 beton in beeld Chileense architectuur is in opkomst. Het paviljoen Casa Mirador van architect Matías Zegers is hier een inspirerend voorbeeld van. Casa Mirador staat in de heuvels van Casablanca Valley op 70 km van Santiago, en is ontworpen volgens het PassiefBouwen-principe. De betonnen wanden van het paviljoen sluiten in kleur en textuur perfect aan bij de omgeving, terwijl de vlijmscherpe contouren van de wanden juist in fel contrast staan met het glooiende landschap. beton in beeld 79 Ambachtelijk experiment 1 In de westgevel van Casa Mirador zijn kleine kozijnen geplaatst die de koele zeewind bin- nenlaten foto's, tenzij ander vermeld: Cristobal Palma, Estudio Palma Casa Mirador: warme aardetinten dienen als inspiratiebron voor 'passief ' wijnhuis 1 5 2013 Ambachtelijk experiment 80 beton in beeld gevolg van de aardbeving werd de bouwregelgeving aange- scherpt en was het nodig over te stappen op een meer beproefde constructiemethode. Om toch het beeld met massieve wanden te bereiken, bleek beton het meest geschikte materiaal te zijn. Om de warme kleur van zand en aarde te benaderen zijn pigmenten toegevoegd aan het beton. Er is geel, rood en zwart pigment gebruikt, in totaal 3% van de cementmassa. Ook is gekozen voor een lokaal type zand om de kleur van het terrein zo goed mogelijk te benaderen. Omdat de pigmenten en het zand de sterkte van het beton kunnen beïnvloeden, moest de experimentele mix uitgebreid worden getest in een laborato- rium om zo de benodigde sterkteklassecertificaten te verkrij- gen. Het beton is handmatig in kleine hoeveelheden tegelijk gestort, waardoor een natuurlijke gelaagdheid in het beton is ontstaan. Casa Mirador is een paviljoen dat speciaal is ontworpen voor het houden van wijnproeverijen van wijnhuis Casas del Bosque. De basis van het gebouw bestaat uit robuuste, beton- nen schijven met scherpe uitsneden voor kozijnen. Het weidse uitzicht wordt ingelijst door de kozijnen en wordt daarmee onderdeel van het interieur. Het beton loopt van buiten naar binnen door, waarmee de grens tussen beide vervaagt. Verder overspant het schuine dak maar een deel van de ruimten en vormen twee ommuurde patio's de geleidelijke overgang van buiten naar binnen. Aangestampte aarde De warme aardetinten van het omringende landschap hebben gediend als inspiratiebron. In eerste instantie was het gebouw ontworpen met wanden van aangestampte aarde. Dit was vlak voordat Chili in 2010 werd getroffen door een aardbeving. Als 2 3 5 2013 Ambachtelijk experiment81 AA B B C C C D F F G G H H I I J J J K L L Q M M N J O O E P N D Legenda A dakbedekking, bitumen B plaat 18 mm, osb C gevel, zichtbeton D kitvoeg, siliconen E plaat, kunststof F isolatiemateriaal 200 mm, polyurethaan G ligger, staal H dakplaat, constructiebeton I stucwerk zilverkleurig J isolatiemateriaal 50 mm, geperste plaat K muur, zichtbeton L betonplaat/latei, zichtbeton M vensterbank, zichtbeton N vloerplaat, osb O fundering, beton P kozijn, hout Q dubbele beglazing, gelaagd glas Paradoxaal genoeg moest het beton juist heel zorgvuldig worden gestort en getrild om een geveloppervlak met veel textuur te verkrijgen. Hierbij bleek het beheersen van het watergehalte van het beton tijdens het storten cruciaal. Het beton is daarom relatief droog gestort, zodat de cementpasta niet te veel door zou lopen naar onderliggende lagen die al waren gestort. Door middel van het maken van verscheidene proefwanden zijn het juiste watergehalte en de beste stort- methode bepaald. De multiplex bekisting, bekleed met grenen planken, is ter plaatse opgebouwd uit delen van 60 cm hoog. Per keer werd daarin een laag van 15 tot 25 cm beton gestort. Als een vorm bijna vol was, werd er een nieuwe laag bekisting bovenop gebouwd. Tegen de tijd dat een derde laag bekisting nodig was, kon de eerste worden hergebruikt. Door deze efficiënte manier van werken konden de kosten beperkt blijven. Zelfvoorzienend Zonder concessies te doen aan de esthetiek, is Casa Mirador ontworpen volgens het PassiefBouwen-principe. Dit houdt in dat enerzijds wordt gestreefd naar het optimaal benutten van passieve energiebronnen zoals de zon, en anderzijds naar het verbruiken van een minimum aan energie. Het paviljoen is niet aangesloten op netwerken voor gas, water of energie en is dus volledig zelfvoorzienend. Om het energieverbruik te beperken, is gekozen voor beton- nen wanden met een groot accumulatievermogen. Deze wanden zijn lang niet zo massief als ze lijken. Een aantal wanden is opgebouwd uit een buiten- en binnenspouwblad van schoon beton, met een laag harde isolatie ertussen. Het pakket van zo'n geïsoleerde wand is 50 cm. Een niet geïso- leerde wand is zelfs maar 20 cm dik. Doordat de architect wanden schuin heeft geplaatst en nissen heeft ontworpen, 4 6 5 7 2 De betonnen wanden van het paviljoen sluiten in kleur en textuur perfect aan bij de omgeving 3 Het beton loopt van buiten naar binnen door, waarmee de grens tussen beide vervaagt 4 Plattegrond figuur 4 en 5: Matías Zegers Arquitectos5 Een aantal wanden is opgebouwd uit een buiten- en binnenspouwblad van schoon beton met een laag harde isolatie ertussen 6 De multiplex bekisting, bekleed met grenen planken, is ter plaatse opgebouwd uit delen van 60 cm hoog foto 6 en 7: Marcos Zegers7 Het beton is handmatig in kleine hoeveelhe - den tegelijk gestort, waardoor een natuurlijke gelaagdheid in het beton is ontstaan 5 2013 Ambachtelijk experiment 82 beton in beeld wordt de illusie gewekt dat de wanden majestueuze afmetin- gen hebben. Het koelen van het paviljoen in de zomermaanden vormde de grootste opgave. Voor de koeling is een speciaal, geventileerd dak ontworpen. De constructie van het geïsoleerde dak bestaat uit een in het werk gestorte plaat beton met een dikte van 22 cm, die is afgedekt met een lichtgewicht, schuine kap. Er zijn 24 luchtsparingen aangebracht in de rand van de betonnen plaat. Via deze sparingen kan een constante koele zeewind de dakconstructie binnen stromen. De opgewarmde lucht kan het dak weer verlaten via een ventilatierooster in de nok. Ook zijn in de westgevel kleine kozijnen geplaatst die de koele zeewind binnenlaten. Het resultaat is een aangenaam binnen- klimaat zonder airconditioning. Meer lezen op OpusC.nl Dit artikel is een verkorte weergave van het artikel 'Ambachtelijk Experiment' van OpusC.nl, geschre - ven door Barbara Heijl van Wijs Architectuur. Dit artikel is gratis te raadplegen op www.OpusC.nl. ? pRoJectgegevens project Casa Mirador opdrachtgever/gebruiker Viña Casas del Bosque architect Matías Zegers constructeur Ingevsa aannemer Constructora Altiplano Vijftien zonnepanelen leveren de benodigde elektriciteit. Water wordt gewonnen uit een nabij gelegen put en het afvalwater wordt hergebruikt voor irrigatie. Een deel van het meubilair, zoals de lange, cipressenhouten tafel, is bovendien gemaakt van hergebruikt hout. Casa Mirador toont aan dat verantwoord bouwen ook beeldschoon kan zijn. ? 9 8 8 Twee ommuurde patio's vormen de geleidelijke overgang van buiten naar binnen 9 Om de warme kleur van zand en aarde te benaderen zijn pigmenten toegevoegd aan het beton 5 2013