thema Toetsingskader bestaande constructies 4 2 0 12 18 thema Beoordelings- kader bestaande constructies In 2007 is Rijkswaterstaat gestart met een onderzoeksproject naar de dwarskrachtsterkte van alle betonnen bruggen die vóór 1975 zijn ontworpen en gebouwd. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van het beoordelingskader voor bestaande betonnen constructies, toegesneden op dit onderzoek. Binnen dit kader is aangegeven op welke plaats de verschillende onderdelen van het uitgevoerde onderzoeksproject passen. 1 Constructies vaak sterker dan aanvankelijk gedacht Normen zoals de TGB's en de Eurocodes zijn primair bedoeld voor het toetsen van ontwerpen voor nieuwbouw. In verschil- lende rekenregels van dergelijke normen zijn conservatismen aanwezig, omdat deze rekenregels vaak een compromis zijn van eenvoud en accuraatheid. Een goed voorbeeld daarvan zijn de regels voor de dwarskrachtsterkte van betonconstructies in de afgelopen generaties normen. Het voldoen aan conservatieve rekenregels betekent dat het niveau van constructieve veilig- heid hoger is dan wat minimaal wordt vereist op grond van NEN 6700 of NEN-EN 1990, waarin de betrouwbaarheids- Toetsingskader bestaande constructies4 2 0 12 19 2 ir. Jan Gijsbers, ir. Gerrie Dieteren TNO dr.ir. Cor van der Veen TU Delft, fac. CiTG 1 Bestaande betonnen kunstwerk 2 Het beoordelen van bestaande kunstwerken op dwarskrachtsterkte had, naast een reken- kundige, ook een praktische kant zoals bij proefbelasten foto's: Wuy Ling / www.concrete-listening.nl indices zijn vastgelegd. Het niet voldoen aan dergelijke conser - vatieve rekenregels hoeft echter niet te betekenen dat niet wordt voldaan aan het minimaal vereiste niveau van construc- tieve veiligheid. Juist voor bestaande constructies loont het om deze zo scherp mogelijk te beoordelen, omdat maatregelen om de constructieve veiligheid te verhogen hoge kosten met zich mee kunnen brengen. Het is dus belangrijk inzicht te hebben in de conserva- tismen in de rekenregels, zodat kan worden voorkomen dat een bestaande constructie te conservatief wordt beoordeeld. Het beoordelen van de constructieve veiligheid van bestaande constructies vergt dan ook een andere benadering dan het toetsen van een ontwerp voor een nieuw te bouwen constructie. Achtereenvolgens wordt in dit artikel op hoofdlijnen ingegaan op de volgende onderwerpen: ? de redenen voor het beoordelen van een bestaande constructie; ? de veranderingen in de rekenregels voor dwarskracht in de tijd gezien; ? de eisen die aan bestaande constructies worden gesteld; ? de wijze van beoordelen van de dwarskrachtsterkte. Redenen voor het beoordelen van een bestaande constructie Tijdens de levensduur van een bestaande constructie kunnen zich verschillende redenen voordoen om een constructieve beoordeling uit te voeren. Verbouw en renovatie Indien er sprake is van verbouw of renovatie met constructieve consequenties, is een constructieve beoordeling nodig. Te denken valt aan het optoppen van een gebouw of het verbreden van een brug. De consequenties van de grotere belasting op de oorspronkelijke constructie moeten eveneens worden nage- gaan. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot de noodzaak om de oorspronkelijke constructie te versterken. Verandering van functie Ook een verandering van de functie is een veel voorkomende aanleiding voor een constructieve beoordeling. Voorbeelden zijn het maken van een archiefruimte in een kantoorgebouw en het verhogen van de verkeersbelasting op een brug. Ook in dit soort gevallen kan het nodig zijn de constructie te versterken in verband met de grotere belasting op de constructie in vergelij- king met de situatie daarvoor. Schade en reparaties Schades met constructieve consequenties komen regelmatig voor. Denk bijvoorbeeld aan ASR-schade of aanrijdingsschade bij een brug en brandschade in een gebouw. Op grond van een inventari- satie van de schade en een constructieve beoordeling wordt vast- gesteld of, en zo ja welke, constructieve maatregelen nodig zijn. Niet zelden zijn ook per direct tijdelijke maatregelen nodig, bijvoorbeeld omdat er sprake is van instortingsgevaar. Einde geplande levensduur Aan het einde van de geplande levensduur van een constructie staat men strikt genomen voor de keuze om deze te slopen en al dan niet te vervangen, of om deze voor een kortere of langere periode te blijven gebruiken, al dan niet met een andere bestem- ming. In het laatste geval kan een constructieve beoordeling wenselijk zijn, omdat moet worden geverifieerd dat ook bij het verlengde gebruik wordt voldaan aan de constructieve eisen. Bij elk van de hiervoor beschreven situaties komt de vraag naar voren van welke eisen men uit moet gaan bij de beoordeling van de bestaande constructie. Zijn dat de eisen voor nieuw- bouw of is het gerechtvaardigd om daarvan af te wijken. En zo thema Toetsingskader bestaande constructies 4 2 0 12 20 1900 0 50 100 150 200 250 300 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 kokerbrug liggerbrug plaatbrug cumulatief bouwjaar aantal bruggen 3 3 Aantallen door RWS gebouwde bruggen in de vorige eeuw 4 Bouw van de Hollandse brug in 1969 een parabolische schuifspanningsverdeling. Dwarskrachtwape- ning kon achterwege blijven indien de hoofdtrekspanning een van de betonkwaliteit afhankelijke waarde niet overschreed. VB 1974 en VB 1974/1984 Vanaf 1974 werd niet langer in de gebruikstoestand getoetst, maar in de uiterste grenstoestand. De veiligheid werd expliciet gemaakt in de vorm van een globale veiligheidsfactor van 1,7 op de belasting. Voor de bepaling van de optredende schuif- spanning werd uitgegaan van de nuttige doorsnede met een gelijkmatig verdeelde, nominale schuifspanning. De grens- waarde van de dwarskrachtsterkte werd afhankelijk gemaakt van de betontreksterkte, die een functie was van de kubusdruk- sterkte. Per saldo ging met deze nieuwe aanpak de dwars- krachtsterkte in de berekening fors omlaag. VBC 1990 en VBC 1995 Een verdere verandering trad op doordat de globale veilig- heidsfactor gesplitst werd in de partiële belastingfactoren en materiaalfactoren. In combinatie daarmee werd de ? 1-waarde verlaagd van 0,5? f b naar 0,4?f b. Door deze veranderingen ging de dwarskrachtsterkte in de berekening nog iets verder omlaag. De VBC gaf echter ook een 'luxe'-formule, waarmee in bepaalde situaties hogere ? 1-waarden konden worden berekend. Daarmee kon bij eindsteunpunten van liggers en platen het positieve effect van lasten dicht bij de oplegging in rekening worden gebracht. Voor tussensteunpunten mocht dat echter niet. NEN-EN 1992-serie In de nu van kracht zijnde Eurocodes wordt ook in de uiterste grenstoestand getoetst met partiële factoren op de belastingen en op de sterkte. De formules wijken wat af van de VBC, maar ook nu kan gebruik worden gemaakt van een ondergrens en een 'luxe'-formule. Het positieve effect van lasten dicht bij de oplegging kan nu niet alleen bij eindsteunpunten in rekening worden gebracht, maar ook bij tussensteunpunten. ja, welke regels gelden dan precies? In dit artikel wordt daarop ingegaan. Eerst wordt echter stilgestaan bij de veranderingen in de rekenregels voor de dwarskrachtsterkte van betonconstruc- ties in de verschillende generaties normen. Veranderingen in de rekenregels voor dwarskracht Figuur 3 toont de aantallen door RWS gebouwde bruggen in de vorige eeuw. In totaal gaat het om een kleine 4000 bruggen. In de loop van deze periode zijn verschillende generaties voor - schriften en normen op het gebied van belastingen en beton van toepassing geweest. Op de kop af 100 jaar geleden werd de eerste generatie beton- voorschriften gepubliceerd, namelijk de GBV 1912 (Gewapend Beton Voorschriften 1912). Er volgden nog vier generaties GBV's, met als laatste de GBV 1962. Daarna was het de beurt aan twee edities van de Voorschriften Beton, de VB 1974 en de VB 1974/1984. Het tijdperk van Nederlandse voorschriften werd afgesloten met twee edities van de Voorschriften Beton Constructief, de VBC 1990 en de VBC 1995. Vanaf 1 april 2012 gelden de Eurocodes. Voor beton zijn dat de verschillende delen van de NEN-EN 1992-serie. Met name in 1974, met de introductie van de VB 1974, werden de rekenregels voor dwarskracht fors aangescherpt en, zoals uit figuur 3 blijkt, is meer dan de helft van de constructies gebouwd op basis van eerdere voorschriften. Bij de beoordeling van die oudere constructies moet rekening worden gehouden met de consequenties daarvan. Hierna worden de belangrijkste kenmerken besproken van de verschillende generaties voorschriften (tabel 1). GBV 1962 Volgens de GBV 1962 werd in de gebruikstoestand getoetst op toelaatbare spanningen. De veiligheid was verdisconteerd in de toelaatbare spanningen. De optredende hoofdtrekspanning werd berekend uitgaande van een ongescheurde doorsnede met Tabel 1 Kenmerken dwarskrachttoetsing verschillende voorschriften (voor doorsneden zonder normaalkracht) voorschrift GBV 1962VB 1974 VB 1974/1984 VBC 1990 VBC 1995 NEN-EN 1992-1-1 aspect beoordeling in: BGTUGTUGT UGT veiligheid implicietop belasting op belasting en sterkte toetswaarde hoofdtrekspanning ? = 1,5 ? V / (b?h) nominale schuifspanning ? d = V d / (b?h) grenswaarde zonder dwarskrachtwapening K160: ? ? 0,6 MPa K225: ? ? 0,7 MPa K300: ? ? 0,8 MPa ? d ? 0,5?f b ondergrens: 0,4?f b luxe formule: 0,4?k h?k???0 1/3?fb ondergrens: v min luxe formule: C Rd,c?k? (100? ? l?fck)1/3 gunstig effect puntlasten bij oplegging geen geenbij eindsteun- punten bij eind- en tussen- steunpunten Toetsingskader bestaande constructies4 2 0 12 21 4 onderzoeksresultaten. In een later stadium zullen die reken- regels worden overgebracht naar NEN 8702. Op grond van artikel 1b, tweede lid, van de woningwet mag de eigenaar zijn bouwwerk niet in een staat brengen of houden onder het afkeurniveau van het Bouwbesluit 2012. Gebeurt dit wel, dan is er sprake van een economisch delict. Het afkeurniveau, dat in vergelijking met het nieuwbouwniveau een laag veiligheidsniveau is, wordt ook wel aangeduid als het aanschrijfniveau. Komt een bouwwerk daaronder, dan kan de eigenaar worden aangeschreven door het bevoegd gezag, veelal de gemeente, om constructieve maatregelen te treffen. Voor het afkeurniveau verwijst het Bouw- besluit 2012 naar NEN 8700, waarin dit niveau is gekwantificeerd Het voorgaande overziend, zijn er in de loop der jaren dus verschillende veranderingen aangebracht, waarvan de veran- dering van de dwarskrachtsterkte in de VB 1974 het meest ingrijpend is geweest. De hoofdreden daarvoor was dat steeds meer hoogwaardige betonstaalsoorten (FeB 400, FeB 500) werden toegepast, terwijl eerder veel zachtstaal (FeB 220, FeB 240) werd gebruikt. De consequentie hiervan was dat minder langswapening werd toegepast. Dat betekende een minder stijve trekband en daardoor een lagere dwarskracht- sterkte dan daarvoor. Omgekeerd houdt dit overigens in dat bij oude constructies met zachtstaal als langswapening in de meeste gevallen niet het bezwijken op dwarskracht maatgevend zal zijn, maar het bezwijken op buiging. Eisen aan bestaande constructies De eigenaar van een bestaande bouwconstructie heeft als wettelijke verplichting: ? deze te beheren als een 'goed huisvader'; ? deze adequaat te onderhouden; ? er geen oneigenlijk gebruik van te maken. Voor wat betreft de constructieve veiligheid mag van de eige- naar worden verwacht dat hij deze op een voldoende niveau houdt. Ten aanzien van een eventuele functieverandering van de constructie geldt dat een andere functie niet mag leiden tot een te laag niveau van constructieve veiligheid. De vraag is dan echter welk niveau van veiligheid moet worden aangehouden. Voor nieuwbouw zijn vanaf 1 april 2012 het Bouwbesluit 2012 en de daardoor aangewezen Eurocodes met nationale bijlagen van kracht. Voor nieuwe kunstwerken van RWS geldt tevens de nieuwe ROK (Richtlijnen Ontwerp Kunstwerken) van RWS. Voor bestaande constructies geldt op grond van het Bouw- besluit 2012 publiekrechtelijk de combinatie van de nieuwe NEN 8700-serie met de Eurocodes (tabel 2). Van de NEN 8700-serie zijn NEN 8700 [1] en NEN 8701 [2] beschik- baar, waarvan de eerste is aangewezen door het Bouwbesluit 2012. NEN 8700 bevat in combinatie met NEN-EN 1990 de grondslagen voor de beoordeling, en de combinatie van NEN 8701 met de NEN-EN 1991-serie betreft de in rekening te brengen belastingen. In het verlengde daarvan is NEN 8702 [3], die een combinatie gaat vormen met de NEN-EN 1992-serie voor betonconstructies, in voorbereiding. De kern van die nieuwe norm is dat conservatismen in de NEN-EN 1992-serie, die zouden leiden tot een te conservatief beoordelingsresultaat, worden ondervangen. RWS hanteert voor bestaande kunstwerken tevens de nieuwe RBK (Richtlijnen Beoordeling Kunstwerken) van RWS. De RBK bevat verschillende rekenregels voor betonconstructies die zijn gebaseerd op de in dit themanummer beschreven Tabel 2 NEN 8700-serie met Eurocodes voor bestaande bouw nieuwbouw bestaande bouwonderwerp NEN-EN 1990 NEN 8700Grondslagen NEN-EN 1991 NEN 8701Belastingen NEN-EN 1992 NEN 8702Betonconstructies NEN-EN ?. NEN ?.?. Toetsingskader bestaande constructies 4 2 0 12 22 thema 5 wordt daarom om ook bij functieverandering het verbouw- niveau te hanteren als minimum niveau. Indien constructieve maatregelen nodig zijn om het verbouwniveau te bereiken, dan geldt het hiervoor gestelde voor verbouw. Als vervolgens de extra kosten voor het bereiken van het nieuwbouwniveau beperkt zijn, dan wordt geadviseerd om uit te gaan van het nieuwbouwniveau (zie ook [4]). Zowel bij verbouw als bij functieverandering wordt dus geadvi- seerd om in beginsel uit te gaan van het nieuwbouwniveau. Alleen indien de kosten van maatregelen om aan het nieuw- bouwniveau te voldoen disproportioneel zijn, kan een lager niveau worden gehanteerd, maar niet lager dan het verbouw- niveau. Met het Bouwbesluit 2012, de Eurocodes, de NEN 8700-serie en de RBK is het raamwerk voor de beoordeling van bestaande betonnen kunstwerken beschikbaar. Ook op Europees niveau wordt hieraan gewerkt. De voor de Eurocodes verantwoorde- lijke commissie CEN/TC 250 heeft plannen gemaakt om aanvullende delen bij de Eurocodes op te stellen waarmee bestaande constructies kunnen worden beoordeeld. Naar verwachting zijn de resultaten daarvan echter niet voor 2019 beschikbaar. Voor meer informatie over NEN 8700, NEN 8701 en de RBK wordt verwezen naar respectievelijk [4], [5] en [6] elders in dit themanummer. Beoordelen van de dwarskrachtsterkte Bij het beoordelen van de dwarskrachtsterkte wordt getoetst of de rekenwaarde van de optredende dwarskracht kleiner is dan de rekenwaarde van de dwarskrachtsterkte. Het toetsingsresul- taat kan worden uitgedrukt als het quotiënt van deze twee, de zogenaamde unity-check- of u.c.-waarde. Aan deze u.c.-waarde wordt de eis gesteld dat deze niet groter mag zijn dan 1,0. Bij de berekening van de u.c.-waarde spelen zes componenten een rol (fig. 6). Aan de belastingkant zijn dat de aan te houden karakte- ristieke belastingen, het model waarmee het belastingeffect ? in casu de dwarskracht ? wordt bepaald en de belastingfactor. Aan de sterktekant gaat het om de karakteristieke materiaaleigen- schappen, het sterktemodel voor de dwarskracht en de materi- aalfactor. Bij vijf van de zes componenten kan bij de beoordeling van bestaande bruggen winst worden geboekt voor een zo scherp mogelijk beoordelingsresultaat. Belastingen Voor de rijbaanindeling kan worden uitgegaan van huidig gebruik van het kunstwerk, in plaats van de indeling volgens de norm, in combinatie met een beperktere resterende door middel van verlaagde partiële belastingfactoren, een rest- levensduur van één jaar en een van de gevolgklasse afhankelijke gereduceerde referentieperiode. Bij verbouw van een constructie is het zogenaamde verbouw- niveau van belang. Ook dit niveau, dat ligt tussen het nieuw- bouw- en het afkeurniveau, is eenduidig gekwantificeerd in NEN 8700. Zoals aangegeven in NEN 8700 verdient het aan beveling om bij verbouw van een constructie uit te gaan van het nieuwbouwniveau. Echter, indien dat leidt tot disproportio- neel hoge kosten in verband met de te treffen constructieve maatregelen, dan mag van een lager niveau worden uitgegaan, maar niet lager dan het verbouwniveau. Een functieverandering van een constructie kan leiden tot hogere belastingen en dus tot een afname van de constructieve veiligheid. Op grond van de woningwet is daarbij het afkeur - niveau de absolute ondergrens. Het hanteren van deze onder - grens wordt echter afgeraden omdat de kans op falen te groot zou worden, zeker als het om grotere aantallen constructies gaat. Van belang is daarbij dat het afkeurniveau alleen bedoeld is voor incidenten en voor een korte periode. Aanbevolen Toetsingskader bestaande constructies4 2 0 12 23 belastingkanttoetsresultaat sterktekant karakteristiek belastingen materiaaleigenschappen model model belastingeffect u.c.-waarde ? 1,0sterktemodel dwarskracht veiligheid belastingfactoren materiaalfactoren 7 6 5 Detail van de Van Brienenoordbrug met rechts een opgewaardeerde pijlerfoto: Petra Kuipers6 De u.c.-waarde wordt bepaald door zes componenten 7 Proefbelasten foto: Wuy Ling / www.concrete-listening.nl Materiaaleigenschappen Voor de aan te houden betondruksterkte kan worden uitgegaan van de ten tijde van het ontwerp aangehouden waarde, maar veel winst kan worden geboekt door uit te gaan van de aanzien- lijk hogere actuele betondruksterkte, die oudere constructies in veel gevallen blijken te bezitten. Zo is bij 95% van de onderzochte plaatviaducten gevonden dat de betonsterkteklasse hoger is dan C35/45, terwijl de gemid- delde betonsterkteklasse circa C50/60 bleek te zijn. In vergelij- king met de ontwerpsterkte van dit type constructies uit de periode 1950-1974, die hooguit C20/25 was, zou met C35/45 gebruiksduur in vergelijking met wat voor nieuwbouw wordt aangehouden. Deze mogelijkheid leidt tot lagere aan te houden belastingen. Een en ander is geregeld in NEN 8701 (zie ook [5]). Model belastingeffect De keuze uit rekenmodellen om de maatgevende dwarskracht te bepalen is ruim. Dit varieert van eenvoudige modellen tot geavanceerde modellen waarbij bijvoorbeeld rekening wordt gehouden met niet-lineair materiaalgedrag. In het algemeen geldt dat het gebruik van geavanceerde modellen loont omdat het werkelijke constructiegedrag daarmee beter wordt bena- derd. Daartegenover staat echter dat de benodigde inspannin- gen voor de beoordeling groter zijn. Belastingfactoren Eerder in dit artikel is het toepassen van verlaagde belasting- factoren al aan de orde geweest. Voor de aan te houden waarden voor deze belastingfactoren wordt verwezen naar NEN 8700 (zie ook [4]). Toetsingskader bestaande constructies 4 2 0 12 24 thema 8 over geavanceerd rekenen met niet-lineair materiaalgedrag wordt verwezen naar [12]. Materiaalfactoren In de ontwikkelde beoordelingssystematiek volgens NEN 8700 is er voor gekozen om de materiaalfactoren gelijk te houden aan de waarden voor nieuwbouw. De eventuele reductie van veiligheidsfactoren wordt dus uitsluitend op de belasting- factoren toegepast. Toetsing De toetsing van bestaande kunstwerken kan per groep kunst- werken of per afzonderlijk kunstwerk gebeuren. De groeps- gewijze beoordeling vindt plaats op basis van een vergelijking van nu geldende normen met de normen die ten tijde van het ontwerp golden. Een voorbeeld van een groepsgewijze uitspraak is: De dwarskrachtsterkte van plaatbruggen van RWS, die zijn gemaakt van gewapend beton zonder dwarskrachtwapening en die zijn ontworpen volgens de GBV 1962, voldoet aan de huidige norm voor verbouw mits de huidige betonsterkteklasse ten minste C../.. is. Een dergelijke uitspraak is echter wel gekoppeld aan voorwaar - den, namelijk: ? aangenomen moet kunnen worden dat de constructie goed is ontworpen en uitgevoerd; ? de rijbaanindeling en het gebruik mogen niet zijn veranderd ten opzichte van het ontwerp; een winst van 20% geboekt kunnen worden op de dwarskracht- sterkte V Rd,c. Uit experimenteel onderzoek blijkt dat die hogere betondruksterkte in een oude betonconstructie inderdaad mag worden vertaald in een hogere dwarskrachtsterkte. Zie voor meer informatie daarover [7]. Ook voor overige constructietypen is gevonden dat de nu aanwezige betondruksterkte substantieel hoger is dan de ontwerpsterkte van destijds. Een volledig overzicht daarvan is gegeven in [8]. Sterktemodel dwarskracht Voor de bepaling van de dwarskrachtsterkte wordt uitgegaan van NEN-EN 1992-1-1. Zoals eerder vermeld, zijn sommige reken- regels in deze norm aan de conservatieve kant omdat gekozen is voor eenvoudige regels die algemeen toepasbaar moeten zijn. In specifieke situaties kan dan ook gebruik worden gemaakt van reserves in de sterkte. Op basis van uitgevoerd experimenteel onderzoek zijn die reserves bepaald voor geconcentreerde lasten op platen en voor gewapende druklagen op omgekeerde T-liggers waarin drukmembraanwerking optreedt. Zie hiervoor de bijdra- gen [9] en [10] in dit themanummer. Ten aanzien van langeduureffecten op de sterkte is ook de vraag gesteld in hoeverre daar rekening mee moet worden gehouden indien men een bestaande constructie beoordeelt. Om dit uit te zoeken is experimenteel onderzoek uitgevoerd, waarop wordt ingegaan in [11]. Voor de bepaling van de sterkte van een constructie is het voor beperkte toepassingsgebieden ook mogelijk om gebruik te maken van geavanceerde rekenmodellen. Voor meer informatie Toetsingskader bestaande constructies4 2 0 12 25 8 Brug in de A2 over de Maas bij Empelfoto: https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / Joop van Houdt Voor het scherper beoordelen van bestaande constructies is op verschillende fronten ruimte gevonden: ? reducties in belastingen en belastingfactoren; ? hogere aanwezige betondruksterkte; ? reserves in sterktemodellen voor dwarskracht; ? geavanceerde rekenmodellen; ? mogelijkheden van proefbelasten. De tendens is dat bij bestaande constructies steeds meer gebruik wordt gemaakt van aanwezige constructieve reserves. Daardoor worden deze constructies per saldo relatief zwaarder belast, waardoor de kans dat er iets mis gaat toeneemt. Het gebruikmaken van grenzen zoals het afkeurniveau wordt echter in algemene zin afgeraden omdat de kans op falen te groot zou worden. Het afkeurniveau is namelijk alleen bedoeld voor inci- denten en voor een korte periode. Geadviseerd wordt om bij verbouw en bij functieverandering in beginsel uit te gaan van het nieuwbouwniveau. Alleen indien de kosten van maat- regelen disproportioneel hoog zijn, kan een lager niveau worden gehanteerd. Bij verbouw is de ondergrens het verbouw- niveau en geadviseerd wordt om dat niveau ook bij functie- verandering als ondergrens aan te houden. In verband met het relatief zwaarder belasten van constructies neemt het belang van deskundige constructieve inspecties, die een essentieel onderdeel behoren te zijn van het beheer, alleen maar verder toe. Afhankelijk van de situatie zou dit ook kunnen leiden tot het frequenter inspecteren dan gebruikelijk. Naarmate meer gebruik wordt gemaakt van de aanwezige reserves van brugconstructies neemt ook de kans op schade ten gevolge van overbelasting toe. Het belang van het hand- haven van de op bruggen toegestane belastingen wordt daarom groter. ? ? geverifieerd moet worden dat de betonsterkteklasse ten minste de vereiste waarde is; ? er mag geen sprake zijn van constructieve schade. Voor de rekenkundige toetsing van afzonderlijke kunstwerken kan worden gekozen voor een eenvoudige quick-scanbenade- ring, een al dan niet verfijnde herberekening, of een probabilis- tische analyse. De benodigde inspanning voor het toetsen neemt daarbij toe, terwijl het conservatisme afneemt. Voor nadere informatie over de rekenkundige toetsing van construc- ties van gewapend beton en van voorgespannen beton, zie respectievelijk [13] en [14]. Indien ook de meest scherpe rekenkundige toets tot de conclu- sie leidt dat de vereiste constructieve veiligheid niet wordt gehaald, dan kan bij niet te grote constructies nog worden overwogen een proefbelasting uit te voeren. Voor een toelich- ting op de ontwikkelingen en de mogelijkheden op dit gebied wordt verwezen naar [15]. Vaak blijkt uiteindelijk dat een constructie sterker is dan aanvan- kelijk gedacht. Mocht de constructieve veiligheid echter toch onvoldoende blijken te zijn, dan is gebruiksbeperking, versterking of, in het meest extreme geval, sloop/nieuwbouw onvermijdelijk. Conclusie Met het Bouwbesluit 2012, de Eurocodes, de NEN-8700-serie en de RBK is het raamwerk voor de beoordeling van bestaande betonnen kunstwerken beschikbaar. De resultaten van het uitgevoerde onderzoeksproject zijn vertaald naar de hierin opgenomen rekenregels. ? LiTeRATuuR 1 NEN 8700 Beoordeling van de constructieve veiligheid van een bestaand bouwwerk bij verbouw en afkeuren ? Grondslagen. 2 NEN 8701 Beoordeling van de constructieve veiligheid een bestaand bouwwerk bij verbouwen en afkeuren ? Belastingen. 3 NEN 8702 Beoordeling constructieve veiligheid van een bestaand bouwwerk bij verbouw en afkeuren ? Betonconstructies (in voorbereiding). 4 Steenbergen, R., Vrouwenvelder, T. & Scholten, N., Veiligheidsfilosofie bestaande bouw. Cement 2012/4. 5 Steenbergen, R., Boer, A. de, Modellering verkeerslasten. Cement 2012/4. 6 Dieteren, G., Veen, C. van der & Sliedrecht, H., Van RBBK naar RBK. Cement 2012/4. 7 Uijl, J. den, Yang, Y., Dieteren, G. & Boer, A. de, Afschuifdraagvermogen plaatviaducten. Cement 2012/4. 8 Vervuurt, A., Courage, W. & Steenbergen, R., Betonsterkte bestaande constructies. Cement 2012/4. 9 Lantsoght, E., Veen, C. van der, Walraven, J. & Boer, A. de, Spreiding puntlasten plaatviaducten. Cement 2012/4. 10 Veen, C. van der, Gijsbers, J. & Boer, A. de, Drukmembraanwerking. Cement 2012/4. 11 Walraven, J., Uijl, J. den, Sarkosh, R. & Nguyen, T., Langeduurbelasting. Cement 2012/4. 12 Hendriks, M., Uijl, J. den & Boer, A. de, Richtlijn NL-EEM- berekeningen. Cement 2012/4. 13 Boer, A. de, Naaktgeboren, M., Wolsink, G. & Vergoossen, R., Beoordeling gewapende constructies. Cement 2012/4. 14 Meijer, R. de, Vergoossen, R., Beoordeling voorgespannen constructies. Cement 2012/4. 15 Walraven, J., Boer, A. de & Dieteren, G., Proefbelasten bruggen. Cement 2012/4.