1 Het paviljoen Pinetum Blijdenstein is een monoliet bouwwerk dat past bij de monumentale tuin waarin hij staat (foto: Riccardo De Vecchi) BETON UIT EIGEN TUIN Paviljoen Pinetum Blijdenstein, Hilversum 50?CEMENT?1 2025beton in beeld door ir. Kirsten Hannema GELE ZANDGROND Het paviljoen, dat een oud podium vervangt, is het resul- taat van een ontwerpprijs- vraag die Stichting Pinetum Blijdenstein in 2018 uitschreef. Architect Enzo Valerio won met het plan om een monoliet bouwwerk te maken: een constructie die zou passen bij de monumentale tuin waarin hij staat, en tijdloos oogt. Hij ontwierp een eenvoudige open structuur, bestaande uit drie wanden, een vloer en een uitkragend dak. Op dat moment waren er in de omge- ving graafwerkzaamheden, waarbij de gele zandgrond zichtbaar werd. Dat sprak de architect aan; hij besloot om voor het beton de grond uit de tuin te gebruiken. CEMENT 1 2025 ?51beton in beeld 2 Pinetum Blijdenstein lijk uit de gele zandgrond gegroeid (foto: Riccardo De Vecchi) PROJECTGEGEVENS project Paviljoen Pinetum Blijdenstein, Hilversum opdrachtgever Stichting Pinetum Blijdenstein ontwerp en uitvoering Enzo Valerio beton Van den Dool, Zegveld ontwerp 2018 uitvoering 2024 Tussen de naaldbomen van Pinetum Blijdenstein in Hilversum staat een betonnen paviljoen dat uit de gele zandgrond lijkt gegroeid. De wanden hebben een ruwe textuur, als boombast, en de vloer en het dak zijn glad gepolijst, en reflecteren de groene omgeving. Het ontwerp van architect Enzo Valerio was een experiment; de betonmix is speciaal voor deze gelegenheid ontwikkeld, met zand en stenen uit de tuin. De architect bouwde het paviljoen zelf. 2 52?CEMENT?1 2025beton in beeld 3 Doorsnede van het paviljoen (bron: Enzo Valerio) 4 Het gladde dak is op de grof uitgevoerde wanden geplaatst (foto: Riccardo De Vecchi) ÉÉN MATERIAAL, DRIE KARAKTERS Om de positie van het gebouw tussen de bomen te bepalen, werden allereerst een-op-een houten staketsels uitgezet. Daarna begon het graven en opslaan van zand, dat is gebruikt voor het beton van het dak, de wanden en de vloer. Met de regionale betonfabriek Van den Dool ontwikkelde de architect het betonrecept, waarvoor zij zand en stenen uit de tuin en de directe omgeving mixten met hoogovencement. De wanden zijn grof uitgevoerd, de gepolijste en geschuurde vloer is daartussen geplaatst, het spiegelgladde dak erop. Valerio wilde op die manier drie verschillende 'karakters' uit hetzelfde beton maken. Met zijn bouwteam maakte hij eerst 1:50 maquettes en 1:1 test- stukken voor het testen van de kleur van het beton. Om de druksterkte van de betonmix te testen, werden kubussen gestort door de betonfabriek. 3 4 CEMENT 1 2025 ?53beton in beeld 5 5 Bekisting van ruw gezaagd vuren (foto: Juan Benavides) ZAND ALS BEKISTING Omdat de wanden een ruwe uitstraling moesten krijgen, is de bekisting daarvoor gemaakt van ruw gezaagd vuren. De architect wilde dat de stenen in het beton tevoorschijn zouden komen. Hij bedacht om met pneu- matische hamers de huid eraf te slaan en testte dat in een 4 m hoge mock-up. Door het hakken vielen echter ook de stenen eruit. Het idee ontstond om het beton in lagen te storten. Daarbij werden eerst stenen en zand tegen de buitenzijde van de bekisting aan gelegd. Het zand diende als een extra bekistingslaag, die nadien met een luchtdrukspuit is verwijderd, zodat de stenen zichtbaar werden. Met deze aanpak kon tijdens de stort de hoeveelheid stenen en zand gecontroleerd worden. De grote stenen in de vloer ? soms meer dan 30 cm in diameter ? zijn in plakken gezaagd en bovenin het beton gelegd tijdens de stort. 54?CEMENT?1 2025 7 6 6 Het zand is met een luchtdrukspuit verwijderd, zodat de stenen zichtbaar werden (foto: Juan Benavides) 7 De architect wilde dat de stenen in het beton tevoorschijn zouden komen (foto: Riccardo De Vecchi) KLEUREFFECT De bekisting voor het dak en de vloer, die glad moesten worden, is van beton- plex platen gemaakt, die zijn onderstempeld met balken. De naden tussen de platen zijn gedicht, gesmeerd en afgelakt. Daarop is het beton gestort. Als de zon laag staat, zie je de reflectie van het licht in het dak. Doordat de wanden in een flauwe hoek ten opzichte van elkaar geplaatst zijn, krijgt elke wand ander daglicht, en is de reflectie in de zandkristallen ook net anders; blauw of juist meer gelig. De uitvoering is met een team van tien mensen gedaan, waarbij Valerio bovenin de kist zat en aanwees wie op welke plek de stenen en het zand moest neerleggen. Buurtbewoners en vrijwilligers hielpen vooraf mee om de stenen te verzamelen, velen keken mee met de bouw. Daardoor is het paviljoen direct door de gebruikers omarmd, ziet de architect. Paviljoen Pinetum Blijdenstein in Hilversum staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, workshops, expert meetings en online commu- nicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) architecten, constructief ontwerpers, bouwkun- dig adviseurs en producenten. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormgeving, constructie en maakbaarheid. CEMENT 1 2025 ?55 beton in beeld