Bijzondere vloersystemen voor stadskantoor2 20164Bijzonderevloersystemenvoor stadskantoorNieuw stadshart voor DeventerSinds januari 2016 zijn de medewerkers van de gemeente Deventer gehuisvest in hetnieuwe Stadhuiskwartier aan de Grote Kerkhof. Hierin zijn het oude stadhuis en een nieuwstadskantoor verenigd. Voor de nieuwbouw, die is ingeklemd tussen een aantal oudepanden, is gebruikgemaakt van bijzondere vloersystemen: een ter plaatse gestortecassettevloer en een polyplaatvloer.Bijzondere vloersystemen voor stadskantoor 2 2016 5De oude Hanzestad aan de IJssel beschikt over een fraai histo-risch centrum vol monumentale panden, gelegen aan sfeervollestraten en pleintjes. Het gebied tussen Grote Kerkhof enBursestraat werd echter jarenlang ontsierd door leegstand enverpaupering en maakte een verlaten indruk. Om daar veran-dering in te brengen, werd een plan ontwikkeld voor een nieuwStadhuiskwartier.Het eerste schetsplan, dat dateert uit 2007, gaf behalve aan hetstadskantoor ook onderdak aan een theater en een bibliotheek.Dat alles boven op een drielaagse, ondergrondse parkeergarage.Dat ontwerp bleek te ambitieus en werd niet voldoendeomarmd door de bewoners en de politiek. Na een periode vanheroverweging werd in 2009 een doorstart gemaakt met eenaangepast programma van eisen. De uitdaging voor hetontwerpteam, onder leiding van architect Michiel Riedijk, wasom een complex te ontwerpen dat naadloos paste in de histori-sche omgeving en waarbij oud en nieuw zowel visueel als func-tioneel tot ??n geheel zouden worden gesmeed. Daarvoor zijnin het ontwerp voornamelijk robuuste bouwmaterialengebruikt die goed aansluiten bij de detaillering en de volumesvan de omliggende panden in de binnenstad. Naast baksteen,natuursteen en eikenhout vervult ook het zichtbare beton eenprominente rol.NieuwbouwcomplexAan de Grote Kerkhof aan de westzijde is de nieuwbouw paltegen het Landshuis en het bestaande stadhuis aangebouwd.Gezamenlijk bepalen ze het gevelbeeld aan de Grote Kerkhof(fig. 1). Op een licht en ruim binnenterrein (hofje) achter hetstadhuis ligt de voormalige burgemeesterswoning. Er zijn dusin totaal drie historische panden die deel uitmaken van hetnieuwe complex.Naar het oosten toe is de nieuwbouw gebouwd rond een grooten licht atrium (fig. 2). Dit atrium zal zonder twijfel wordenervaren als het hart van het nieuwe stadskantoor. Het gefilterdedaglicht dringt door de glazen kap diep het gebouw in en zorgtvoor een aangenaam klimaat voor bezoekers en medewerkers.Het binnenplein van 40,4 ? 16,2 m2geeft op de begane grondtoegang tot de diverse balies voor inwoners van de stad. Op deverdiepingen liggen de werkplekken voor de medewerkers, inbeuken gegroepeerd rondom het atrium. Deze beuken hebbeneen diepte van 13,5 m en liggen steeds tussen buitengevel enhet atrium in zodat er voldoende daglichttoetreding is. Op tweever-diepingen zijn in het atrium uitkragende galerijen gecre-eerd. Deze fungeren als verkeerszone en als overloop voor dewerkplekken.Onder het gehele nieuwbouwcomplex bevindt zich eeneenlaagse parkeerkelder voor het stallen van auto's en fietsenen met ruimten voor gebouwinstallaties.ToegangenHet complex is vanuit alle richtingen toegankelijk. Hierbijkomen de looprouten via poorten en tuinen samen in hetatrium (fig. 2). De hoofdentree van het uiteindelijke plan ligtaan de westzijde. Daar, in het historische stadhuis, zijn deraadszaal en trouwzaal gebleven. De werk- en vergaderruimtenvoor het stadsbestuur liggen in het Landshuis. Bouwhistorischonderzoek bracht aan het licht dat in de gewelfde kelder van ditLandshuis een van de oudste gemetselde muren van Deventeris te vinden. De daar geplande doorbraak naar de kelder van denieuwbouw is uiteindelijk een aantal meters verplaatst om ditstuk historie te kunnen behouden.Een tweede belangrijke toegang voor het publiek ligt aan deBursestraat (oostzijde). Aan de Polstraat (zuidzijde) ligt deingang van de ondergrondse parkeerlaag en fietsenstalling.Hier is ook een nieuw steegje gecre?erd dat direct toegang geefttot het hofje rond het burgemeestershuis. Voor logistiek enmedewerkers zijn er ten slotte nog ontsluitingen via de Assen-straat en de Grote Poot (noordzijde).1ing. Kees de Koning RCAronsohn Constructies raadgevende ingenieurs bv1 De nieuwbouw (links van het midden), het Landshuis en het bestaandeStadhuis bepalen het gevelbeeld aan de Grote Kerkhoffoto: scagliolabrakkee / Neutelings Riedijk ArchitectenBijzondere vloersystemen voor stadskantoor2 20166worden hersteld. Omdat het ging om panden van grote histori-sche waarde, is zeer zorgvuldig afgewogen welke ingrepenverantwoord konden worden uitgevoerd.Het meest ingrijpend was de aanpassing in het achterhuis vanhet Landshuis. Hier zijn twee verdiepingsvloeren verwijderden vervangen door ??n nieuwe vloer op het juiste peil. Waarmogelijk zijn daarbij de originele houten vloerbalken herge-bruikt.SloopOm ruimte te maken voor de bouwput moest er eerst het eenen ander worden gesloopt. Ook hierbij is gebruikgemaaktvan het eerdergenoemde bouwhistorische onderzoek. Opbasis daarvan werd bepaald welke panden konden wordengesloopt. De belangrijkste slachtoffers waren onder meer devoormalige schouwburg (1953) aan de Grote Kerkhof (foto 3)en het stadskantoor uit de jaren tachtig. Met name de sloopvan dit betrekkelijk jonge stadskantoor heeft nog voor denodige vraagtekens gezorgd aangezien de bouwkundige staatnog prima was. Twee belangrijke factoren blokkeerden echtereen verantwoord hergebruik. Ten eerste toonde onderzoekaan dat het gebouw vanwege zijn geringe verdiepingshoogteen beperkte lichttoetreding via de gevel niet aanpasbaar wasvoor modern kantoorgebruik. Ten tweede kon het energiege-bruik nooit worden teruggebracht tot een acceptabel enduurzaam verantwoord niveau. Vooral dat laatste gaf dedoorslag.Aansluiting historische pandenOm de eenheid van het complex te benadrukken en om voorde medewerkers de toegankelijkheid en functionaliteit vanhet complex als geheel te verbeteren, is op het niveau van deeerste verdieping door het hele complex een omloop gecre?erd.Hiervoor moesten in de bestaande gebouwen diverse nieuwedoorbraken worden gemaakt of moesten eerdere verbouwingen32omloop op niveau 1 verbindtnieuw met bestaandGrote PootDe HereenigingLandshuisstadhuisGrote Kerkhofatrium / binnenpleinburgermeesterswoningPolstraatBursestraatAssenstraatBijzondere vloersystemen voor stadskantoor 2 2016 7zaakten de grote overspanningen van de bovenbouw aanzien-lijke, geconcentreerde puntlasten die een grote en diepe funde-ringsplaat zouden vragen. Een paalfundering bleek in dit gevalde meest economische oplossing die bovendien minder zettin-gen zou geven.Tijdens de ontwerpfase was het vanwege de bestaande bebou-wing niet mogelijk een volledig dekkend geotechnisch onder-zoek te laten uitvoeren. Het ontwerp van de funderingscon-structie was zodoende gebaseerd op bestudering van debeschikbare bestaande onderzoeken uit het verleden, aangevuldmet enkele nieuwe sonderingen. Pas toen de sloop was afgeronden ook de oude funderingsresten waren verwijderd, kon hetgrondonderzoek worden afgerond. Daarbij kwam aan het lichtdat er een strook met slechte draagkracht en veenlagen dwarsover het bouwterrein liep, waarschijnlijk nog een restant vaneen vroeg meanderbed van de IJssel. Hierdoor waren er meerpalen nodig en moest, kort voor de start van de uitvoering, nogeen fors deel van de funderingen worden herontworpen.In verband met de binnenstedelijke situatie en de omliggendehistorische panden is de keuze gevallen op een trillingsarmsysteem van in de grond gevormde, grondverdringendegeschroefde betonpalen. In totaal zijn 390 VSP-groutinjectie-palen toegepast met schachtmaten van 380 en 460 mm enlengten van 14 tot 23 m.KelderDe kelder wordt hoofdzakelijk gebruikt voor het stallen vanauto's en fietsen. Daarnaast zijn er ook technische en facilitaireruimten ondergebracht. Hiertoe zijn er enkele delen van dekelderbak extra verdiept. De betonnen kelderwanden hebbenzowel een dragende als een grond- en waterkerende functie. Dekeldervloer bestaat uit ter plaatse gestort beton in sterkteklasseC28/35 en milieuklasse XF4 vanwege de mogelijke aantastingdoor dooiwater dat met de auto's mee naar binnenkomt. DeBouwput en funderingTot op maaiveldniveau waren er voor de sloopwerkzaamhedengeen bijzonderheden te verwachten. Anders was dat voor deaanwezige kelders en funderingen onder de schouwburg en hetoude stadskantoor, omdat het merendeel van de omliggendebebouwing op staal is gefundeerd. Het was dus van grootbelang voorzieningen te treffen in de bouwput die zoudenzorgen voor een gegarandeerde stabilisatie van het grondpak-ket. Deze voorzieningen moesten tevens geschikt zijn om dekelder van de nieuwbouw te kunnen realiseren. Hierbij moestop meerdere posities pal tegen bestaande funderingen kunnenworden aangebouwd. Bovendien zou in de periode tussensloopwerk en nieuwbouw een uitgebreid archeologisch bodem-onderzoek plaatsvinden (foto 4). En tot slot viel het sloop- ennieuwbouwgebied ter plaatse van de Polstraat in de primairewaterkering van de IJssel. Met de rivier op korte afstand en hetbeeld van overstroomde kades op het netvlies van elke Deven-tenaar, werden er vanuit de Waterwet aanvullende eisen gestelden moest de keerconstructie worden ontworpen op eenExtreme Hoogste Grondwaterstand van NAP +6,50 m.Deze grote hoeveelheid randvoorwaarden met soms tegenstrij-dige eisen, leidde tot een gecompliceerd bouwputontwerp.Waar dat noodzakelijk was, kwamen er tijdelijke of permanentegrondkeringen of werd de zandlaag onder de oude funderingenmet constructieve waterglasinjectie gestabiliseerd. De gereali-seerde put had uiteindelijk een combinatie van stalen damwan-den met groutankers, soilmix-wanden, grondinjectie en waarmogelijk een vrij talud.Tijdens de sloopwerkzaamheden kwam aan het licht dat debestaande funderingen van de omliggende panden regelmatigbehoorlijk grote afwijkingen vertoonden ten opzichte van deinformatie die uit oude archiefstukken was te achterhalen. Hetontwerp van de keringen is dan ook regelmatig aangepast aande aangetroffen situatie. Voor de dimensionering van dediverse grondkeringen zijn vooraf Plaxis-berekeningen uitge-voerd. Hierbij waren eisen gesteld aan de maximaal toelaatbareverticale en horizontale grondvervormingen. Tijdens de gehelebouwputperiode zijn uitgebreid metingen verricht aan zowel deputwanden als de omliggende gebouwen. Er hebben zichhierbij geen ongewenste voorvallen voorgedaan.FunderingAl op circa 5 m onder het maaiveld bevinden zich zandpakket-ten met een aanzienlijke conusweerstand (> 10 MPa). Veel vande omliggende panden, zowel historische als nieuwere, hebbendan ook een ??nlaagse kelder met, zoals gezegd, een funderingop staal. Toch was het niet evident dat dit funderingstype ookvoor de nieuwbouw van het stadskantoor de aangewezenmethode was. Niet bij elke sondering werd namelijk een duide-lijke draagkrachtige zandlaag aangetroffen. Bovendien veroor-2 Situatieschets3 Sloop van de schouwburg; links de burgemeesterswoning4 Archeologisch onderzoek4Bijzondere vloersystemen voor stadskantoor2 20168kelderconstructie is mede gedimensioneerd op de opwaartsedruk bij een Extreme Hoogste Grondwaterstand.Constructieve opzet bovenbouwDe bovenbouw heeft een hoofdzakelijk betonnen skelet meteen soort cassettevloeren. Deze vloeren worden gedragen doormoerbalken, betonnen kolommen, dragende wanden enbinnenspouwbladen (fig. 5). De constructie is grotendeelsuitgevoerd met ter plaatse gestort beton met sterkteklasseC28/35. Voor enkele onderdelen is gekozen voor staal, zoals deatriumkap en de constructieve kolommen die zijn ge?ntegreerdin de siergevel. Enkele bordessen en betontrappen zijn metstalen hangstaven opgehangen.De omvangrijke, beeldbepalende houtconstructies, onderandere in de gevels, zijn geen onderdeel van de hoofddraagcon-structie.In langsrichting bedraagt de stramienmaat 8,10 m (3 ? 2,70 m).De bovenbouw heeft overspanningen van 13,50 en 16,20 m(steeds een veelvoud van 2,70 m). De betonnen moerbalkenzijn aan de gevelzijde ingeklemd in betonnen schijfkolommen.Hierdoor kon de hoogte beperkt blijven tot 1000 mm.Begane grondDe vloer van de begane grond is ontworpen als een vlakkeplaatvloer in ter plaatse gestort beton. In de hoofdvleugel bovende parkeergarage, komen overspanningen voor van 12,40 en16,20 m. Dit resulteerde in vloerdikten van 500 respectievelijk700 mm. Waar nodig zijn verzwaarde kolomstroken opgeno-men met verdikkingen aan de bovenzijde. Deze konden in deverhoogde opbouw van de vloer worden weggewerkt (fig. 7).Hierdoor was de architectonisch gewenste vlakke onderzijdemogelijk. Een deel van de vloer was aanvankelijk voorzien vankartonnen kokers (zie kader `Kartonnen kokers').In de uiteindelijke uitvoering is in afwijking van het ontwerpgebruikgemaakt van polyplaatvloeren. Zie hiervoor het deel`Uitvoeringswijze'.VerdiepingsvloerenDe verdiepingsvloeren bestaan hoofdzakelijk uit een raster vanbetonbalken. Het raster is een verwijzing naar het houten sierpla-fond in de raadszaal van het oude stadhuis (foto 6). Door de archi-tect is dit vertaald naar een moderne uitvoering in robuust beton.270016 200 13 50013 50027005400+ 13 800+ 9900+5400peil- 36005007005Kartonnen kokersTot de jaren zeventig werd veelvuldig gebruikgemaakt van deoplossing kartonnen kokers in vloeren in te storten. Dit om tebesparen op materiaalgebruik en gewicht. Door de huidigeaandacht voor duurzaamheid is deze oplossing weer actueelgeworden. De laatste jaren heeft Aronsohn dit concept weermet succes toegepast bij diverse projecten, zoals bij hetGemeenschappelijk Milieukundig Laboratorium in Utrecht enhet stadhuis Almelo (zie ook het artikel`Bijzondere vloertypengecombineerd'in Cement 2014/7).5 Dwarsdoorsnede bovenbouw6 De raadszaal in 20117 Verzwaarde kolomstroken opgenomen metverdikkingen aan de bovenzijdemansardekapcassettevloerbalkrastermoerbalkschijfkolomatriumbinnenpleinkokervloerBijzondere vloersystemen voor stadskantoor 2 2016 9De rastermaat bedraagt 2,70 ? 2,70 m2. De balken zijn ingevuldmet een 120 mm dunne betonplaat (fig. 8). Hiermee ontstaat deeerdergenoemde cassettevloer. De onderzijde van de vloercon-structie is zichtwerk. In de balken zijn siersponningen opgenomendie het plafond een bijzonder uiterlijk geven (foto 10).Vanwege het betonnen zichtplafond is gekozen voor het toepas-sen van een verhoogde vloer op de betonvloer. Hierin kondenalle kanalen en leidingen worden opgenomen.Aan de zijde van het atrium kraagt een galerij van 2,70 m uit.Op niveau 1 is dit zelfs een uitkraging van 5,40 m. Esthetischwas het ongewenst om hiervoor de hoge moerbalken te latendoorlopen. In plaats daarvan is slim gebruikgemaakt van debeschikbare hoogte onder deze verhoogde vloer door hier eendikkere, boven de betonplaat uitstekende balk toe te passen(fig. 9, foto 11). Daardoor konden extra kolommen en (dure)voorspanning achterwege blijven.StabiliteitDe stabiliteit van het gebouw komt uit het samenstel van beton-nen kernen, wanden en gevelelementen in combinatie met devloerschijven.UitvoeringswijzeHet project is aanbesteed op basis van een EBM-contract(Engineer, Build en Maintain). Het ontwerp was tot een voordeze contractvorm zeer hoog niveau uitgewerkt, zeker op hetvlak van de architectuur. Hierbij is uitgegaan van een constructiemet hoofdzakelijk ter plaatse gestort beton.De funderingsconstructies en de gehele betonnen kelderbakzijn uitgewerkt tot vorm- en wapeningstekeningen. Hierdoorkon de opdrachtnemer een vliegende start maken met zijnuitvoering, terwijl hij parallel daaraan de detailengineering vande bovenbouw kon opstarten. Aronsohn heeft vervolgens gedu-rende het gehele bouwtraject als hoofdconstructeur de uitwerkingen samenhang van de bovenbouw bewaakt.Prefab versus ter plaatse gestort betonVoor alle in het zicht blijvende delen waren in de vraagspecifi-catie, naast de constructieve eisen, ook voorwaarden meegeven67-550-500-250250250300300stalen T-kolomverhoogde vloerprefab plaatbetonkolomBijzondere vloersystemen voor stadskantoor2 201610prefab plaatsiersponningenvoor de esthetische uitstraling. Met als uitgangspunt opper-vlakteklasse B (op basis van NEN 6722), waren onder meerrichtlijnen gegeven voor de ordening van elementen, de verde-ling van naden en centerpennen en de profilering van dehoeken. Daarbij was echter voldoende ruimte gelaten om ookeen uitvoering in prefab beton mogelijk te maken.In de werkvoorbereidingsfase heeft de opdrachtnemer voor allebetonnen onderdelen uitgebreid afgewogen welke uitvoerings-wijze de beste keuze was. Factoren als bouwbaarheid, planning,kosten en de binnenstedelijke ligging werden steeds getoetstaan de constructieve gelijkwaardigheid en de esthetische rand-voorwaarden. De uitgewerkte voorstellen werden daarvoor inoverlegsessies tussen opdrachtnemer en ontwerpteam besprokenen waar nodig bijgesteld.Uiteindelijk heeft dit tot een beperkt aantal omzettingen van terplaatse gestort naar prefab beton geleid.KelderwandenOp enkele posities zijn vanwege ruimtegebrek delen van dekelderwand uitgevoerd met hollewandbekistingen. Daarbijkonden de plaatnaden eenvoudig worden afgestemd op eenveelvoud van de rastermaat.10 118 Doorsnede verdiepingsvloeren met betonbalken en betonplaten9 Doorsnede betonbalken ter plaatse van de verdikkingen van de balken onder de verhoogde vloer10 De onderzijde verdiepingsvloeren is zichtwerk en heeft een bijzonder uiterlijk11 Verdikkingen van de balken met doorvoeren voor leidingen9verhoogde vloerdoorvoer t.b.v. installatieprefab plaatsiersponningenBeganegrondvloerVoor de begane grond viel de keuze op een bekistingsplaat-vloer. Hierbij zijn de in te storten kokers vervangen doorfabrieksmatig meegenomen polystyreen stroken (polyplaat-vloer, foto 12). De technische gelijkwaardigheid kon eenvoudigworden aangetoond maar de introductie van plaatnaden zorgdehier wel voor een esthetische concessie. In nauw overleg met dearchitect is uiteindelijk een goede afstemming gevonden tussende stramienmaat van 8,10 m, de naden in de vloer en de bekis-tingsplaatnaden in de kelderwanden. Hiervoor was het welnoodzakelijk de polyplaten in de ongebruikelijke breedte van2,025 m (= 8,10/4) te laten produceren.100 10040060050012038050030080020208Bijzondere vloersystemen voor stadskantoor 2 2016 11DuurzaamheidHet stadskantoor in Deventer is een van de duurzaamste gebou-wen in Nederland. Door diverse maatregelen mag het gebouwhet BREEAM-label`Excellent'voeren. Een van die maatregelen iseen systeem van thermische betonactivering, ge?ntegreerd inde betonnen vloerconstructies. Verder is voorzien in een WKO-installatie die gebruikmaakt van het water uit de IJssel en is hetglazen dak van het atrium voorzien van PV-cellen.VerdiepingsvloerenDe voornaamste afweging wat betreft de uitvoeringswijzemoest worden gemaakt voor de verdiepingsvloeren (foto 13).Niet alleen qua absoluut volume was dit het meest voorko-mende onderdeel maar met name vanwege de complexecombinatie van constructie, architectuur en installatietechniekzou dit ook het meest arbeidsintensieve onderdeel vormen.De toegepaste uitvoeringsmethodiek ging nog steeds uit van terplaatse gestorte balken en ribben, in speciaal vervaardigde stalensysteembekistingen. Na de eerste stort zijn als spiegel 120 mmdikke vierkante prefab platen gebruikt die rondom 100 mm opde balken en ribben zijn opgelegd. Na het leggen van de platenwerden de balken en ribben afgestort. De kopzijden van deplaten waren ruw gehouden zodat een goede aanhechtingontstond tussen plaat en ribbe. Met berekeningen is aangetoonddat die aanhechting voldoende sterk zou zijn om alle horizontaleschijfkrachten in het vloerveld zonder aanvullende koppelwape-ning op te kunnen nemen. Voor de ribben en balken is zo veelmogelijk gebruikgemaakt van prefab vervaardigde wapenings-korven, aangevuld met bijlegwapening (fig. 15).1212 Uitvoering polyplaatvloeren13 Uitvoering balkenrooster: balkenraster met stalen bekisting enwapening, gereed voor de stort13Bijzondere vloersystemen voor stadskantoor2 201612Ondanks de zorgvuldige voorbereiding bleek de uitvoering vande vloeren nog steeds een zeer arbeidsintensief proces, wat eenbelangrijke stempel drukte op de voortgang van de uitvoering.Bovendien bleek de grijstint van de ontkiste beton minderuniform te zijn dan verwacht. Dit heeft uiteindelijk geleid tothet moeilijke besluit het balkraster te schilderen.DakverdiepingOp de dakverdieping worden naast de bovengenoemde vloer-constructie ook mansardekappen toegepast met zinken dakbe-dekking: een vorm van dakkap die van oorsprong al voorkomtin het stadsbeeld van Deventer. Oorspronkelijk waren ditgeknikte platen uit ter plaatse gestort beton, werkend als schaal-elementen. Dat zou een mooie combinatie van constructie,bouwkunde en installatietechniek hebben opgeleverd. Uitvoe-ringstechnisch ging de voorkeur echter uit naar een staalcon-structie met bouwkundige afwerking, die wel de betonlookimiteert. Een belangrijk argument voor die keuze was dat debenodigde bekisting en onderstempeling van de uitvoering ingestort beton te lang een obstakel zou vormen voor de verdereafbouw.Klaar voor een mooie toekomstHet Stadhuiskwartier, waarin de nieuwbouw is verenigd met dehistorische gemeentepanden, is niet alleen een van de meestduurzame overheidsgebouwen van ons land geworden maarvooral een architectonische verrijking van het stadsbeeld. Sindshet nieuwe complex volledig in gebruik is genomen, begin2016, kunnen alle Deventenaren zelf ervaren dat hun stad weereen nieuw stadshart heeft gekregen. PROJECTGEGEVENSproject Stadhuiskwartier, Deventeropdrachtgever Gemeente Deventerarchitect Neutelings Riedijk Architectsadviseur constructies AronsohnConstructies raadgevende ingenieurs bvadviseur bouwfysica en BREEAM DGMRadviseur geotechniek enmonitoring Fugrobouwhistorisch onderzoek bureauBouwwerk, J.A. van der Hoevenkwaliteitstoetser uitvoering BouwQaannemer bouwkuip Hoffmanngroep /WEDAMopdrachtnemer nieuwbouw enrenovatie BAM utiliteitsbouw en PHBleverancier bekisting BAM Materieelleverancier polyplaatvloer Omnia /Betonsonleverancier betonmortel DyckerhoffBasalomvang 15 500 m2nieuw, 3500 m2bestaandstart bouw 2013ingebruikname december 2015oplevering medio 2016151414 Atrium tijdens de bouw15 Kruising balkwapeningbron: BAM Advies & EngineeringPrimaire balk (P)wapening op minimale dekkingbeugelwapening doorgaandSecundaire balk (S)wapening ondergeschikt aanprimaire balkwapeningbeugelwapening stoppen t.p.v.aansluiting met primaire balk