ing.G.StruikIngenieursbureau Schiebroek BV, Eindhoven Constructieve bijzonderhedenvan de PSV-tribuneInleidingSinds de twintiger jaren bezat het PSV stadionvan Eindhoven een hoofdtribune, traditioneelgebouwd uit gewapend beton, metselwerk enstalen geklonken spanten, die nog door ko-lommen werden ondersteund ter plaatse vande zitplaatsen. De oude tribune met de daar-onder gelegen accomodatie voldeed nietmeer aan de eisen van het huidige voetbal-gebeuren. Dit gold overigens voor het gehelestadion, reden waarom men ongeveer 10 jaargeleden is begonnen met de renovatie, waar-van de nieuwe hoofdtribune het sluitstukvormt.Het gebouw is uitgevoerd door BouwgroepHURKS volgens een ontwerp van de architec-ten L.L.J. de Bever en ir. L.J.H.F. de Bever.De nieuwe hoofdtribune telt 9000 zitplaatsen,verdeeld in vijf vakken en is volledig overdektzonder tussensteunpunten. In de nok van detribune bevinden zich de radio- en TV-cabi-nes. Onder de hoofdtribune bevinden zichruimtes met een totale oppervlakte van circa2400 m2, waarin zijn ondergebracht:? ruimten voor spelers, arbiters en artsen;? ruimten voor stadionpersoneel, politie,pers enz.;? bestuursruimten en dergelijke zoals be-stuurskamer, secretariaat, kassiers, publicrelation, spelershome.Boven deze ruimten bevindt zich op 4 m bovenhet maaiveld de promenade met kiosken, toi-letten enz. ten behoeve van het publiek, datdeze promenade kan bereiken via 4 bredetrappen. Vervolgens is vanaf deze prome-nade de hoofdtribune te bereiken via een vijf-tal trappen.Het gehele bouwwerk heeft een lengte van120 meter, een breedte van 30 meter en eenhoogte van 20 meter.Programma van eisenBelangrijke punten uit het programma vaneisen waren:? De tribune moest in een zeer korte tijd (1jaar bouwtijd) worden gerealiseerd, op deplaats van de oude tribune.? De voetbalcompetitie moest ongestoordvoortgang vinden, met op ieder tijdstip eengelijk aantal toeschouwersplaatsen.? De spelersaccommodatie, ondergebrachtin de bestaande tribune, moest de gehelebouwtijd beschikbaar blijven, zowel in deoude als in de nieuwe hoofdtribune.? De bouwplaats was zeer beperkt en konniet worden uitgebreid.? Hoofdtribune minimaal 9000 zitplaatsenmet een onbelemmerd uitzicht op het speel-veld. Tevens moest in de nieuwe hoofdtribunealle accommodatie worden ondergebracht.Constructieve vertaling van het eisen-pakketGezien het programma van eisen is in zeernauw bouwteamverband gekozen voor devolgende constructie.Fundatie 'op staal'.Sonderingen toonden een goede ondergrondaan. De fundering werd geheel traditioneelgemaakt met poeren en koppelbalken. Detoelaatbare gronddruk bedroeg 0,25 N/mm2.Bovenbouw van geprefabriceerd beton.De constructie van fundering tot dak is uit-gevoerd in geprefabriceerd beton, vooral van-wege de z'eer korte bouwtijd en de beperktebouwplaats.De hoofdconstructie bestaat in hoofdvorm uit:? 2 ? 14 stuks prefab-kolommen op een stra-mienmaat van 9 m, vervaardigd van grind-?beton.? 14 stuks voorgespannen schaatsvormigespanten, elk bestaande uit 3 delen. De spant-delen zijn vervaardigd in lichtbeton (KORLIN)en voorgespannen met Freyssinet voorspan-kabels, gedeeltelijk in de fabriek en gedeelte-lijk ter plaatse.? Moerbalken en voorgespannen TT-ele-menten ten behoeve van het promenadedek.? Voorgespannen tribune-trede elementenvan grindbeton, in lengte vari?rend van 9 tot15m.Stalen kapDe kapconstructie boven de zitplaatsen is ge-maakt van een ruimtelijke stalen vakwerkcon-structie. Deze stalen constructie is ingeklemdin het bovenste spantdeel (de zogenaamdeschaatskop) en heeft een vrije uitkraging van30 m.Cement XXXI (1979) nr. 3 124De stabiliteit is verkregen door tussen de ge-prefabriceerde kolommen, ter plaatse gestor-te betonwanden dik 0,20 m aan te brengen.Prefab-betonnen hoofdconstructieHet meest spectaculaire tijdens de bouw wasongetwijfeld het vervoer en de montage vande 14 stuks voorgespannen schaatsvormigespanten. Bij het ontwerp en de uitwerking vande spanten moest rekening worden gehoudenmet de volgende beperkingen en uitgangs-punten.? De vrij grote inklemmingskrachten van hetuitkragende dak en de wisselende tribune-belastingen. Hierdoor ontstond een spant-doorsnede met afmetingen van 0,70 1,90 m.? In verband met de hijscapaciteit in debetonfabriek moest het gewicht beperkt blij-ven tot ca. 50 000 kg per element. Na onder-zoek is gekozen voor Korlin lichtbeton, meteen volumegewicht van 1 850 kg/m3beton,waardoor de eigen gewichten werden terug-gebracht tot:onderste schaatsdeel 18 m3beton 32 400 kgbovenste schaatsdeel 30 m3beton 54300 kgschaatskop 14 m3beton 26 000 kgtotaal spantgewicht 112 700 kgDe kwaliteit van het KORLIN beton bedroeg45.? Op weg van de betonfabriek in Veldhovennaar de bouwplaats moest een viaduct ge-kruist worden. De hoogte van het viaduct be-droeg 4,60 m, waardoor de hoogte van tran-sportwagen plus element maximaal 4,50 mkon bedragen.Voor de hoofdspanten was het zeer moeilijkeen oplossing te vinden die aan bovenstaan-de eisen voldeed, immers naast esthetischeen uitvoeringseisen moest voldaan wordenaan de constructieve sterkte- en doorbui-gingseisen. De gekozen oplossing is in de af-gebeelde doorsnedetekening in principeweergegeven.SlotDe hoofdtribune is als project bekroond meteen eervolle vermelding van de 'CembureauAward 1978'. In een afzonderlijk artikel indeze uitgave wordt daaraan uitgebreider aan-dacht besteed.Cement XXXI (1979) nr. 3125