De E.N.C.I. te Maastricht opent hoogovencementfabriekdoor L. Jacobs U.D.C. 651.545.43.006.3(492.94)overzichtE.N.C.I.-fabriekMaastricht;v.r.n.l.fabriek Noord,hoogoven-cementfabriek,fabriek ZuidInleidingOp 28 september 1960 stelde de Commissaris der Koningin in deprovincie Limburg, dr. F. Houben, door een druk op een knopde nieuwe hoogovencementfabriek van de N.V. E.N.C.I. te Maas-tricht officieel in gebruik.Onder de vele aanwezigen, hoofdzakelijk handelaren in en ver-bruikers van cement, bevonden zich ook vertegenwoordigersvan ministeries, van technische hogescholen, van research-insti-tuten en laboratoria, van handel en industrie en vanzelfsprekendafgevaardigden van de plaatselijke overheid. Zowel bij de ont-vangst als bij het daarop volgend fabrieksbezoek toonden zij alleneen grote belangstelling voor het gereedgekomen nieuwe ge-deelte van de E.N.C.I.-fabriek.Om welke reden heeft de E.N.C.I., die sinds 1928 alleen portland-cement fabriceerde, nu ook de vervaardiging van hoogoven-cement in Maastricht ter hand genomen ?Laten wij het antwoord op deze vraag eerst voorafgaan door eenenkele toelichting ten behoeve van de lezers, die ten aanzien vande twee produkten portland- en hoogovencement hun geheugenwensen op te frissen.de offici?le ingebruikstelling door dr. F. Houben, Commissaris derKoningin in de provincie Limburgfoto: Foto-, Pers- en Filmbureau 'Het Zuiden'Cement is een poedervormig produkt, dat, met water vermengd,zowel aan de lucht als onder water verhardt en daarbij grotesterkten vertoont.Voor de bereiding van portlandcement wordt, als grondstoffen,gebruik gemaakt van kalksteen alsmede van bepaalde hoeveel-heden klei en ?jzeraarde. Deze stoffen, in de juiste verhoudinginnig vermengd, worden bij een temperatuur van ca. 1450 ?C ge-brand, waarbij een soort grind, de zgn. klinker, verkregen wordt.Deze klinker wordt onder toevoeging van 5% gips gemalen enhet daarbij verkregen fijne poeder is portlandcement. De bena-ming 'portland' werd ten tijde van de uitvinding aan dit cementgegeven omdat het na verharding een grote gelijkenis van kleurvertoont met de natuursteen voorkomende in het Engelse graaf-schap Portland.Hoogovencement wordt vervaardigd uit gegranuleerde hoogoven-slak en klinker, in de verhouding twee delen slak op een deelklinker. Beide bestanddelen worden in een molen, onder toevoe-ging van gips, tot poeder vermalen en het verkregen produkt ishoogovencement.Beide genoemde cementsoorten worden in Nederland op ruimeschaal toegepast. Op het totale verbruik bedraagt het percentagehoogovencement momenteel 30%, terwijl dat van portland-cement 70% is.Het belangrijkste deel van het in Nederland verbruikte hoog-ovencement werd tot nu toe vervaardigd bij de N.V. Cement-fabriek IJmuiden (CEMIJ) in IJmuiden. Deze fabriek werd in 1931opgericht, gezamenlijk door de N.V. Koninklijke NederlandscheHoogovens en Staalfabrieken te IJmuiden en de N.V. E.N.C.I. teMaastricht.De ervaringen, opgedaan met hoogovencement, zijn ook in onsland bijzonder gunstig te noemen en de toenemende vraag naardit cement is derhalve een factor waarmee de cementfabrikantrekening dient te houden.Toen de voortschrijdende ontwikkeling van het cementverbruikin Nederland (1950:1 600 000 ton; 1955: 2 300 000 ton; 1960: ca.3 000 000 ton) een produktieverhoging van de E.N.C.I. nood-zakelijk maakte ter handhaving van haar positie op de markt,stelde men zich de vraag, of deze uitbreiding in portlandcementdan wel in hoogovencement zou moeten plaatsvinden. Hoogoven-cement heeft namelijk een iets ander karakter dan portlandcementen in vergelijking met dit laatste kleine v??r- en nadelen.Er kan worden gezegd, dat elk dezer cementen zijn specifiekeeigenschappen bezit en daardoor dus toepassingsgebieden heeft,waarvoor het meer in het bijzonder geschikt is, en dat, ofschoonniet aan elkaar gelijk, portland- en hoogovencement wel gelijk-waardig zijn. De belangrijkste factor, waarmee rekening dient teworden gehouden om zowel met de ene als met de andere soortCement 12 (1960) Nr. 11940cement de meest bevredigende resultaten te verkrijgen, blijftsteeds de verantwoorde zorgvuldigheid waarmee de verwerkingtot beton plaats vindt.Op grond van de plaats, die het hoogovencement reeds heeft ver-worven op de Nederlandse markt, is de E.N.C.l. de mening toe-gedaan, dat het verbruik van dit cement zal toenemen en waar-schijnlijk op 50% van het Nederlands cementverbruik zal komente liggen.Momenteel produceert de CEMIJ per jaar 700 000 ton hoogoven-cement en de E.N.C.l.1 000 000 ton portlandcement.Onder deze omstandigheden -en hiermee wordt dan het ant-woord gegeven op de in het begin van deze beschouwing gesteldevraag- is het dus logisch, dat, indien er bij de E.N.C.I. een uitbrei-ding van de produktie moet plaatsvinden, deze in hoogoven-cement wordt verwezenlijkt, vooropgesteld dat deze verwezen-lijking economisch kan worden doorgevoerd.Wat nu dit laatste betreft, zijn de omstandigheden in Maastrichtdaartoe gunstig te noemen.Het bestanddeel, dat 1/3 gedeelte uitmaakt van de benodigdegrondstoffen, namelijk de klinker (ongemalen portlandcement),wordt ter plaatse vervaardigd. Het overige 2/3 deel, de gegranu-leerde hoogovenslak, kan gemakkelijk per schip worden aange-voerd uit het nabije Luikse bekken. In dit sterk ontwikkeldeindustriecentrum bevinden zich namelijk moderne hoogoven-bedrijven, die gegranuleerde slak van goede kwaliteit en in vol-doende mate produceren.Samenvattend kan dus worden gezegd, dat, gezien al deze fac-toren, de oprichting van de Maastrichtse hoogovencementfabriek,waarbij de nodige voorzieningen voor eventuele verdere uitbrei-ding getroffen werden, niet alleen economisch verantwoord ismaar ook de enige juiste oplossing vormt om de Nederlandsemarkt in voldoende mate van die cementsoorten te voorzienwaaraan zij behoefte heeft.gedeelte opslaghal voor natte hoogovenslakde droogtrommel ; links de elektrische ontstoffingsinrichtingCement 12 (1960) Nr. 11De hoogovencementfabriek te Maastricht: een zeermodern complexWanneer wij hier een opsomming geven van de diverse onder-delen waaruit de Maastrichtse hoogovencementfabriek bestaat,menen wij tevens te mogen memoreren, dat de staf van technicidie met het ontwerpen van de installaties werd belast, daarbijin ruime mate kon steunen op de ervaringen opgedaan bij devroegere uitbreidingen van de fabriek. Deze kennis is dan ookvan onschatbare waarde gebleken bij een zowel in technisch als ineconomisch opzicht verantwoorde opzet van het geheel.Als voornaamste onderdelen kunnen worden genoemd:a. een losinstallatie voor de per schip aan te voeren hoogovenslakEen reeds bestaande kraan wordt ingeschakeld om de slak uit hetschip te lossen en in een trechter te storten. Deze laatste doseerthet materiaal met behulp van een trilgoot op een transportbandvoor het verdere vervoer naar een opslaghal.b. opslaghal voor natte slakDeze opslaghal (overspanning: 30 m; hoogte kraanbaan 21 m)heeft een inhoud van 11 000 m3. Zij is voorzien van een loopkraanmet een capaciteit van 200 ton/uur. Van de aangevoerde slakworden monsters getrokken en in het laboratorium onderzocht.Na dit onderzoek wordt de slak gemengd en in een droger ge-bracht.c. de drogerDe droger heeft een lengte van 16 m en een diameter van 3,25 m.Hete gassen, afkomstig van een met olie gestookte vuurhaard,trekken door de draaiende trommel in gelijkstroom met de natteslak. De afgewerkte gassen worden elektrisch ontstoft.De gedroogde slak wordt met behulp van een transportband naargrote betonnen silo's bij de cementmolens gevoerd.941nauwkeurige dosering met behulp van speciale weegtoestellen een aandrijfmotor met tandwielkast voor cementmolend. CementmolensVoor het malen van de grondstoffen tot hoogovencement werdentwee molens ge?nstalleerd (lengte 11 m; diameter 3,60 m).De dosering van de slak, de klinker en het gips geschiedt uiterstnauwkeurig met behulp van speciale weegtoestellen.Hoogovenslak is zeer moeilijk te malen, vandaar het grote ver-mogen van de aandrijfmotoren: 2 300 pk per molen.De microfoons, die bij de molens opgesteld staan (zie foto), dienenom te beluisteren, of er voldoende slak, klinker en gips tussen demaallichamen ligt. Is er te weinig materiaal, dan maakt de molenmeer lawaai en wordt de voeding automatisch vergroot.Het gemalen cement wordt gezeefd met behulp van een windzeefen vervolgens door een transportband naar de pakkerij vervoerd.e. de pakkerijTot de pakkerij behoren niet alleen de gebouwen met pak-machines en laad installaties, doch ook de 8 imposante betonnensilo's voor de opslag van cement. Vier van deze silo's dienen vooropslag van de kwaliteit 'Hofanorm', de andere vier voor 'Hofalite'.Voor de verzending wordt steeds gelijktijdig uit 4 silo's cementvan eenzelfde kwaliteit getapt, ten einde een zo homogeen moge-lijk produkt af te leveren.het laden van verpakt cement in een schipeen cementmolen met microfoonDe aflevering kan geschieden verpakt in zakken op vrachtwagens,of geladen in schip. Voor het vervoer per spoor worden, aange-zien de fabriek geen spooraansluiting heeft, deze zakken op groteopleggers geladen en aan het station in wagons overgeladen.Het laden van verpakt cement in het schip geschiedt met behulpvan een zeer moderne installatie. De zakken, die door middel vaneen horizontale transportinrichting uit de pakkerij komen, wor-den, geklemd tussen 2 transportbanden, boven het schip verticaalnaar beneden gevoerd en belanden aldus op een draaitafel in hetschip.Het hoogovencement kan ook onverpakt worden afgeleverd,namelijk in een tankauto die daartoe op een weegbrug wordt ge-reden. Eveneens is er een installatie aanwezig voor het laden vanonverpakt cement in het schip. De laadcapaciteit hiervan bedraagt150 ton/uur.942 Cement 12 (1960) Nr. 11het laden van onverpakt cement in een auto pakkerij met 8 cementsilo's van voorgespannen betonDiverse bijzonderhedenAan bovenstaand summier overzicht kan worden toegevoegd, datde chemische en fysische bedrijfscontrole voor een deel bij decementmolens en voor het overige in de bestaande laboratoriavan de portlandcementfabriek plaats vindt.Het gehele project heeft ca. f 17 000 000 gekost voor een aanvan-kelijke produktiecapaciteit van 300 000 ton cement per jaar.Van bovengenoemd bedrag kon 2/3 deel in Nederland wordenbesteed.Tijdens de bouw deden zich geen speciale problemen voor, het-geen in zekere zin te danken is aan de goede samenwerking tussenontwerpers, bouwers en constructeurs, alsmede aan hun grotepersoonlijke ervaring.Constructief zijn in het bijzonder vermeldenswaard :a. de voorgespannen betonnen cementsilo's, die een diameter hebbenvan 8 m en een hoogte van 33 m.Bijzondere aandacht moest bij de berekening van de constructiegeschonken worden aan het vermijden van scheuren ten gevolgevan het warme cement, waarmee de silo's gevuld zouden worden.In Cement 12 (1960) Nr. 9 verscheen reeds over dit onderwerpeen artikel van de hand van de heer ir. P. Knols.b. de betonnen kraanbaanliggers van, de opslaghal voor natte slakVoor de tweede maal zijn nu bij de E.N.C.I. betonnen kraanbaan-liggers toegepast. Over deze toepassing en de daarbij opgedaneervaringen vindt men elders in dit nummer van Cement een artikelvan de hand van de heren ir. J. J. Endtz en C L. de Jonge, ing.(blz; 944/946).Cement 12 (1960) Nr. 11Deze regels, die ontleend zijn aan een gedicht van de dichterRobert Franquinet, komen voor op een betonnen wandreli?f,dat zich sinds 1951 op een muur van de grondstoffenhal Zuid vande E.N.C.I. te Maastricht bevindt.Dit wandreli?f, dat door de beeldende kunstenaar Daan Wild-schut is vervaardigd, is thans ook afgebeeld op de omslag van hetboek, dat door de Verkoopassociatie ENCI-CEMIJ N.V. te Amster-dam is uitgegeven ter gelegenheid van de offici?le opening van dehoogovencementfabriek van de E.N.C.I. op 28 september 1960.Dit boek is een geslaagd compromis tussen technische didaktieken typografische techniek: het geeft een summier doch volledigoverzicht, met foto's, tekeningen en schema's, van de vervaardi-ging van portland- en hoogovencement bij de E.N.C.I.; dit over-zicht is gevat in een frisse lay-out van J. F. van der Mee.Opvallend zijn voorts vijftien foto's van cement- en betontoepas-singen, die dit boek een waardig slot geven.Belangstellenden kunnen zich richten tot het adres: Herengracht507 te Amsterdam-C.943