Columncolumn4 2016 77Nederlanders zijn avonturiers enreizen al eeuwenlang naar alle con-tinenten van de wereld. Zo heeft debouwwoede van de afgelopendecennia in het Midden-Oostenmenig aan de bouw gerelateerdeNederlandse specialist naar hetArabische schiereiland doen latenvertrekken, hetzij als expat, hetzijop projectbasis. Maar waarom hetMidden-Oosten, waarom Dubai?In het afgelopen decennium heb ikmet veel internationale ontwerp-teams mogen werken aan buiten-landse bouwprojecten. Steevast werdergens in het ontwerpproces de ste-reotype Nederlander besproken,waarbij natuurlijk de zuinigheid engierigheid aan bod kwamen. Nietonbegrijpelijk: geldzaken spelensinds jaar en dag een voorname rol inhet leven van de Nederlander en deNederlandse constructeur is daaropgeen uitzondering. E?n van de hoofd-redenen om te participeren in projec-ten in het Midden-Oosten lijkt danook de honoraria te zijn, die aanmer-kelijk hoger liggen dan in Nederland.Een versterkend effect is dat expats inhet Midden-Oosten geen inkomsten-belastingen betalen en bovendien ishet geen uitzondering dat huisvesti-gingskosten en reiskosten wordenvergoed door de werkgever.Tegenover riante salarissen en uitste-kende secundaire arbeidsvoorwaar-den, althans voor expats, staan hogewerkdruk en lange werkdagen. Geba-seerd op mijn eigen werkervaringenin het Midden-Oosten komt dit doorhet zeer omvangrijke takenpakketvan de constructeur. Dikwijls wordengedurende het ontwerpproces aan-vullende taken en ontwerpwijzigin-gen doorgevoerd door de opdracht-gever. Opgemerkt moet worden datdeze wijzigingen niet per definitieworden aangedragen door deopdrachtgever zelf, maar dat dezeook opgelegd kunnen zijn vanuithoge(re) hand. In het Midden-Oostenis hi?rarchie op de werkvloer namelijknadrukkelijk aanwezig, maar ook dehaast onbegrensde regelgeving,opgelegd vanuit overheidsinstanties,heeft ontegenzeggelijk invloed op dewerkdruk van de constructeur. Determ meerwerk ter compensatie vande te verrichten aanvullende werk-zaamheden door de constructeur,een onmiskenbaar onderdeel van deNederlandse bouwcultuur ? u herin-nert zich de reeds gememoreerdesterke connectie tussen de Nederlan-der en geldzaken nog ? is niet ver-taald in het Arabisch...Zijn dan louter de financi?le motievendie de Nederlandse constructeur naarhet Midden-Oosten doen vertrekken?Volgens mij ligt dit veel genuanceer-der. In de eerste plaats gelden deexcessieve vergoedingen, met namevoor expat-contracten, terwijl demeest gebruikte aanstelling werkenop projectbasis is. Maar belangrijker ismisschien wel dat de ruime vergoe-dingen voor ons werk hun oorsprongvooral vinden in de complexiteit vande bouwprojecten. Op dit momentwerk ik vanuit Londen aan tweemusea ? ??n in Jeddah (Saudi-Arabi?)en ??n in Dubai (Verenigde ArabischeEmiraten) ? en een vijfsterrenhotel inDoha (Qatar). Bij ieder van deze pro-jecten ervaar ik dat de moeilijkheids-graad ervan het allerbeste van deconstructeur vergt en dat dit hethonorarium meer dan rechtvaardigt.De eerste horde die een Nederlandseconstructeur moet nemen om eenbouwproject in het Midden-Oostenconstructief te kunnen ontwerpen, ishet zich eigen maken van de Ameri-kaanse normen, zoals de ASCE reeks(American Society of Civil Engineers,voor de optredende belastingen) ende ACI reeks (American Concrete Insti-tute, voor het constructiemateriaal).Daarnaast ligt het Midden-Oosten, envoornamelijk deVerenigde ArabischeEmiraten, in een seismisch zeer actiefgebied waardoor grondige kennis vande UBC (Uniform Building Code) en deIBC (International Building Code)eveneens noodzakelijk is.Tevens speelt de betontechnologie,gezien het droge klimaat in het Mid-den-Oosten, een cruciale rol in deadvieswerkzaamheden van de con-structeur. Het storten van beton bijextreem hoge omgevingstemperatu-ren verdient buitengewone aandachten gaat aanmerkelijk verder dan demaatregel slechts beton te storten inde nachtelijke uren, hetgeen al gang-baar is in het Midden-Oosten. Hetbevochtigen van zowel de bekistingals de eventuele onderlaag, het maxi-maliseren van de water-cementfactorzonder de gewenste eindsterktenadelig te be?nvloeden, het toevoe-gen van bindingsvertragers, maar ooktijdige en continue nabehandelingvan het beton zijn enkele van de velemogelijkheden waaraan de construc-teur moet denken bij projecten in hetMidden-Oosten.De Nederlandse constructeur dient,naast de nodige kennis, ook over eentalenknobbel te beschikken om decommunicatie met de lokale project-partners soepel te laten verlopen.Al met al wordt het uiterste van deconstructeur gevraagd om de velerecordbrekende bouwwerken in hetMidden-Oosten te kunnen realiseren.Voor mij is het duidelijk dat niet finan-cieel rendement, maar de onbegrens-de mogelijkheden, het avontuur, decomplexiteit van de bouwprojectenen persoonlijke uitdagingen de wareredenen zijn voor de Nederlandseconstructeur om in het Midden-Oos-ten te werken.Na ruim 400 jaar is eindelijk het repliekop Shakespeare's beroemdste citaatdaar: Du bai, that is the answer! Du bai, or not Du bai, that is the questionDirk Rinze VisserVisie van de werkvloerir. Dirk Rinze Visser CEng RC is Associate Structural Engineer bij BuroHappold inLonden en is tevens gastdocent aan de Faculteit Bouwkunde, TU Delft. Gedu-rende een jaar zal Visser in Cement de columnserie Visie van de werkvloer,samen met prof. ir. Rob Nijsse, voor zijn rekening nemen en zich toespitsen opde cultuurverschillen in de bouw tussen Nederland en diverse landen wereld-wijd. In deze tweede editie: Midden-Oosten.Wilt u reageren op deze column, stuur dan een email naardirk.visser@burohappold.com of cement@aeneas.nl.