44 Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen Praktijkcase De schoorsteen van de voormalige zuivelfabriek, gebouwd in 1959, was toe aan groot onderhoud, met name ten behoeve van het herstel van het voegwerk. De schoorsteen heeft een hoogte van 45 m, een diameter bij de voet van 3,65 m en is in zijn geheel opgetrokken uit baksteen. De fabriek zelf werd begin jaren negentig al gesloopt, alleen de schoorsteen bleef staan. Naast de schoorsteen is een school gebouwd, waardoor de schoorsteen nu midden op het schoolplein staat, op enkele meters afstand van het schoolgebouw. De schoorsteen is geen eigendom van de school. Het betreft een gemeentelijk monument. Voor de schoorsteen was een vergunning verleend voor groot onderhoud. In de vergunning werd als voorwaarde een bouwveilig - heidsplan geëist, maar deze was voor start bouw niet ingediend. Probleemstelling Ten behoeve van het onderhoud was rond de schoorsteen een hulp - constructie aangebracht, die was afgeschoord tegen de schoorsteen. Dit kwam aan het licht naar aanlei - ding van een inspectieronde van de bouwinspecteur van de gemeente Maastricht. Daarop kwam bij de constructieve afdeling de vraag terecht of de schoorsteen met aan - wezigheid van de hulpconstructies stabiel zou zijn. Dit met de weten - schap dat de constructie bijna vier keer zoveel wind zou vangen als voorheen. De hulpconstructie zou namelijk nog worden dichtgezet met een fijnmazig net om stofover - last te vermijden (foto 2). Aanpak De berekening van de steigerbouwer werd desgevraagd opgestuurd. Hierin stonden onder meer de randvoorwaarden ' Controle bestaande constructie valt niet binnen de opdracht en moet door derden worden verricht' als ook ' De steiger ontleent zijn stabiliteit aan het object' . Deze randvoorwaarden kwamen echter niet terug in de samenvatting van het berekenings - rapport. In die samenvatting werd enkel gesteld dat de tijdelijke constructie sterk en stabiel genoeg was. Maatregelen De conclusie was dat de situatie onvoldoende gecontroleerd was en dat bij wind de naastgelegen school en het schoolplein niet veilig konden worden geacht. Na bestu - dering van de weersverwachting bleek dat het de daarop volgende 48 uur gelukkig vrijwel windstil zou zijn. Acute ontruiming van de school was op dat moment dan ook niet nodig. Wel werd de eis gesteld binnen 24 uur een stabiliteitsbe - schouwing op te sturen of de steiger binnen 48 uur af te breken. Men koos voor het laatste. Onderzoek Als dringend advies gaf de gemeente mee de reservecapaciteit ten aanzien van de stabiliteit van de schoorsteen te bepalen. Aan de hand van kernboringen die werden onderworpen aan zowel druk- als trekproeven werden de materiaal- eigenschappen vastgesteld. De daadwerkelijke scheefstand van de schoorsteen is ingemeten en mee - genomen in de stabiliteitscontrole. Uit de toets op basis van niveau verbouw in NEN 8700, gecombi - neerd met gevolgklasse CC2, bleek dat de schoorsteen (zonder steiger) net voldeed aan de Eurocodes maar geen extra reserves had. Oplossing Uiteindelijk is het herstelwerk op een veilige manier uitgevoerd vanuit een bakje aan staalkabels die aan de bovenzijde van de schoor - steen waren bevestigd. Bij wind - kracht 6 of hoger werd niet gewerkt en werd het bakje neergelaten. Conclusie Het probleem was dat de construc - teur van de steigerbouwer ervan uitging dat de schoorsteen de extra last kon afdragen en niet aan de opdrachtgever duidelijk heeft gemaakt dat dit nog gecontroleerd moest, vóór start bouw. Hij heeft het belang van aanvullend advies dus onderschat. De gemeente heeft Praktijkcase toont kwetsbaarheden nieuw stelsel kwaliteitsborging In de blog 'Hoe moet het verder zonder BWT?' (Cement online 16/3/2017, Cement 2017/2) deed Erik Middelkoop een oproep aan vakgenoten om verhalen uit de praktijk te delen waarmee het belang van een goede kwaliteitsborging wordt onderstreept. Edwin Slangen bijt het spits af met zijn ervaringen bij de renovatie van een schoorsteen naast een school. De case ondersteunt zijn visie over hoe ? na invoering van een nieuw stelsel kwaliteitsborging ? bouwongelukken kunnen worden voorkomen. Deel uw ervaringen De blog van Erik Middelkoop 'Hoe moet het verder zonder BWT?' is beschikbaar op www.cementonline , ook voor niet Cement -leden. Hebt u ook een praktijkgeval waaruit het belang van een goede kwaliteits - borging blijkt, stuur dan een mail aan cement@aeneas.nl . ir. Edwin Slangen RTb Gemeente Maastricht opinie Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen 6 2017 45 kwaliteitsborging zijn veel gemeenten hun afdelingen Bouw- en Woning - toezicht al jaren aan het afslanken en het moment dat ook de laatste kennis wordt wegbezuinigd, is niet ver weg. De arbeidsinspectie komt daarnaast meestal pas in actie wan - neer er signalen binnenkomen dat er iets mis is. Verder zou er in het geval van deze schoorsteen al vrij snel een discussie ontstaan over de gevolgklasse. De aanvrager zal een tijdelijke steiger - constructie gecombineerd met een industrieel bouwwerk in CC1 willen indelen, terwijl de gemeente het risico vanwege de school hoog inschat en CC2 de juiste klasse vindt. Daarnaast is het zo dat als de schoorsteen geen monumenten- status had gehad, het groot onder - houd vergunningsvrij zou zijn geweest. Ook vergunningsvrije ingrepen moeten echter voldoen aan het Bouwbesluit. Gemeentelijke handhaving moet de (moeilijke) echter wel snel en adequaat kunnen ingrijpen, mede omdat de kennis in huis was en er korte communicatie - lijnen waren. Private kwaliteitsborging: wat als? Je kunt je afvragen of dit project bij een nieuw stelsel, als gevolg van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen, onder de private kwaliteits - borging zou vallen. Alhoewel de ingreep volgens de WABO wel een activiteit 'bouwen' betreft, blijft het toetsen van de omgevingsveiligheid (en daarmee ook het bouwveilig - heidsplan) een taak van de gemeente en het toetsen van arbeidsomstandig - heden een taak van de arbeidsin - spectie. Echter, onder meer door de ontwikkelingen rond de nieuwe Wet 1 1 De schoorsteen van de voormalige zuivel fabriek in de steigersfoto: Ronald van den Hoven, RTV Maastricht2 De hulpconstructie zou nog worden dichtgezet met een fijnmazig net 2 Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen 6 2017 46 taak uitvoeren vergunningsvrije ingrepen die de veiligheid in gevaar brengen, op te sporen en passende maatregelen te treffen. Dit staat dus nog los van de mogelijke privatise - ring van kwaliteitsborging. De vraag is hoe een gemeente de omgevingsveiligheid moet bewa - ken als zij zich niet inhoudelijk in bouwprojecten kan verdiepen. Denk bijvoorbeeld aan een hoog - bouwproject in stedelijk gebied. Het gebouw moet in elke bouwfase stabiel zijn omdat het anders op openbaar terrein kan vallen. Stabili - teitselementen moeten op tijd worden aangebracht, betonnen kolommen moeten voldoende verhard zijn en stabiliserende hulp - constructies moeten in orde zijn. Een ander voorbeeld is een verbou - wing van een bestaande bebouwing waarbij het stabiliteitsprincipe wordt aangepast (verwijderen of aanpassen van stabiliteitswanden). Dit kan de openbare veiligheid beïnvloeden. De gemeente kan de omgevingsveiligheid niet bewaken zonder zich in deze gevallen in het ontwerp te verdiepen. Hoewel de gemeente over de omgevingsveiligheid gaat, moet een aanvrager dit onderdeel ook op orde hebben, en zal een private kwaliteitsborger de veiligheid in verschillende bouwfasen ook moeten bewaken. Verder constateren we dat op locatie vaak wordt gestart, voordat constructieve stukken door de toet - sende instantie zijn goedgekeurd, dan wel dat de start van de bouw niet wordt gemeld. Als dit na invoe - ring van het private stelsel ook het geval zou zijn, moet dit door de borger worden opgemerkt; de vergunning is immers verleend. Het werkterrein van de private borger kan het hele land bestrijken. Hij zal niet preventief voor melding start op alle locaties gaan controleren. Het werkterrein van een gemeente - lijk bouwinspecteur omvat slechts één stadsdeel. Hij kan dus veel eenvoudiger de dagelijkse ontwik - kelingen in de gaten houden. Tot slot geldt dat als het probleem niet vooraf is onderkend, een handhaver van de gemeente (deze is veelal belast met meerdere disciplines als brandveiligheid, milieu en bestemmingplan) het mogelijke probleem zal moeten opmerken. Het is de vraag hoe snel en adequaat hij een inschatting kan maken en hoe snel hij kan reageren. Er is dan mogelijk geen constructeur in het spel, en die zal via een private partij moeten wor - den ingehuurd. Advies Mijn advies is om bij de inrichting van het nieuwe stelsel voor kwali - teitsborging alle scenario's, ook van minder voor de hand liggende gevallen, mee te nemen. Daarnaast pleit ik er aan de hand van dit voor - beeld voor de resterende construc - tieve kennis bij gemeenten niet volledig af te bouwen, maar juist periodiek te toetsen, bijvoorbeeld via het Constructeursregister. ? Wet kwaliteitsborging uitgesteld Na de behandeling in de Eerste Kamer in juli 2017 is duidelijk geworden dat de Wet kwaliteitsborging niet op korte termijn zal worden ingevoerd. Het CDA had zwaarwegende bezwaren, waardoor er vooralsnog geen meerderheid is voor de wet die moet leiden tot gedeeltelijke privatisering van het bouwtoezicht. De uitkomst van het debat in de Eerste Kamer was dat Minister Plasterk de wet in de ministerraad zou bespreken. Hij verwacht dat de wet daarna terug moet naar de Tweede Kamer. Zie voor meer informatie over de Wet kwaliteitsborging www.cementonline.nl/ kwaliteitsborging . 3 De gerenoveerde schoorsteen staat nu midden op het schoolplein van de school die naast de voormalige zuivelfabriek is gebouwd 3 opinie Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen 6 2017