Het gebied rondom de Hilversumse Kerkbrink was sindsde jaren '70 van lieverlee aan het verpauperen. Het had temaken met de opkomst van een meer oostelijk gelegensub-centrum, de Groest, en de aanleg van nieuwe wegen.De gemeente wilde begin jaren '90 het oude centrumopnieuw een bestemming geven en zocht partijen omdat uit te werken en te ontwikkelen.Hans Ruijssenaars ontwierp de stedenbouwkundigestructuur en de architectuur voor de Gooische Brink, dieuit twee nieuwe complexen bestaat met winkels, wonin-gen, horeca en een parkeergarage aan de Kerkbrink. Zijnaanpak voor deze nieuwe centrumbebouwing betekendedus een combinatie van bestemmingen waarbij stratenen pleinen een grote rol spelen in routing en verkeersstro-men.Ruijssenaars begon met het maken van een studienaar het ontstaan van de plaats. De oudste bron waseen kaart uit 1824 (fig. 1). Hieruit bleek dat de wegen(oorspronkelijk zandpaden) op stuwwallen warengelegen. De omliggende velden werden voor eengroot deel bevolkt door schapen ? Hilversum wasoorspronkelijk een weversdorp. De Brink was hetcentrale element en daar werd ook de veemarktgehouden. Er waren twee verbindingswegen in oos-telijke richting naar de Groest, de Noorderkerkstraaten de Zuiderkerkstraat.Kenmerkend voor Hilversum is de aanwezigheidvan een aantal brinken, veelal kleine driehoekigepleintjes, omzoomd door bomen. Daarmee beschiktde plaats over aantrekkelijke buitenruimten. Ver-schillende van die kenmerkende elementen maak-ten deel uit van het op te knappen centrum.Op basis van de bestaande structuur is het nieuweplan ontstaan (fig. 2). De Kerkbrink vervult een sleu-telrol. Aan dit plein is het oude raadhuis gelegen, datfungeert als museum en momenteel wordt uitge-breid met een, eveneens door Ruijssenaars ontwor-pen nieuwbouw.Om het centrum waar een belangrijke rol voorwinkels was weggelegd, meer allure te geven, heeftRuijssenaars een passage ontworpen ter ontsluitingvan het middengebied (foto 3). Een passage moettwee sterke begin/eindpunten hebben. Oorspronke-lijk was het de bedoeling de passage als een vrijwelrechte lijn te laten lopen van de Kerkbrink tot in hetwarenhuis van V&D. Daartegen had het warenhuisechter bezwaar, reden om een afbuiging te makennaar de Kerkstraat. Bij de uitwerking van de bouw-massa's is veel aandacht besteed aan het op natuur-A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pSt e d e n b o u wcement 2003 820Integrale aanpak centrum van HilversumGOOISCHE BRINKLangestraat762DEURLUIFELOudeTorenstraatKoornstraatKerkstraatKoornpleinKerkstraatHerenstraatwinkelstraatKoornstraatgNBrinkwegZon en MaanstraatKerkbrink's-GravelandsewegOude TorenstraatHilversum 2Hilversum 1Hilversum 3Goois museum2 | Het plan Gooische Brink in z'n totaliteit; de passage bevindt zich in Hilversum 1, verder de uit-breiding van het Goois Museum1 | Uitgangspunt voor het ontwerp, gedeelte van de kaart uit 1824 (nagetekend)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pSt e d e n b o u wcement 2003 8 213 | Interieur van de passagelijke wijze scheiden van het wonen en de overgangmet daglicht naar winkels en brink. Een naar boventoe terugliggende bebouwing versterkt deze schei-ding tussen wonen en de publieke ruimten (foto 4).Kenmerkend voor de winkelpassage die van Kerk-brink naar Kerkstraat loopt, is de gelijkblijvendehoogte van 16 m. Die maakt het mogelijk de achter-liggende bebouwing naar hoogte vrij in te delen, ze-ker wat toekomstige ontwikkelingen betreft. De pas-sage opent zich naar de Kerkbrink door een hoge`zuilenpoort' van meerdere rijen kolommen. Ruim-tewerking en de toetreding van daglicht zijn bepa-lend voor de passage. De winkelpuien zijn iets terug-gelegd vanuit de passagewand, om een overgang tecre?ren tussen winkel en publieke ruimte.Ter plaatse van de aansluiting met de Kerkstraat sluitde gevel in rooilijn en hoogte aan op de bestaandebebouwing.Inmiddels is het nieuwe gebied al enige tijd ingebruik en wordt nu door dezelfde partijen gewerktaan het opnieuw inrichten van het zuidelijk van deBrink gelegen terrein, waaraan de voor HilversumkenmerkendenamenHilversum2en3zijngegeven.R i b b e n k a s tDe oude straten- en wegenstructuur, alsmede dekleine brinkjes, beschouwt Ruijssenaars als de rib-benkast van de stad. Daarom heeft hij die elemen-ten gehandhaafd, veelal met behoud of terugplaat-sen van de bomen die de pleintjes omringen. Dezorgvuldigheid van het omgaan met de openbareruimten komt ook tot uiting in het handhaven vanhoekverdraaiingen in de straten en het laten terug-komen danwel handhaven van de oorspronkelijkerooilijnen. Met deze aanpak wordt een levendigecombinatie gemaakt tussen de oude (natuurlijkgegroeide) structuur en de nieuwe centrumbebou-wing van Hilversum. Pieter SpitsA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pSt e d e n b o u wcement 2003 8224 | Terugliggende woningenboven de ingang van depassage vanaf deKerkbrinkfoto's: Jan Derwig