C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2005 5 31Het oorspronkelijke gebouw, totvoor kort nog in gebruik voor eengroothandel in zaden, is een vroegvoorbeeld van een betonnen indu-strieel complex. Het monumentbestaat uit vier onderdelen: reini-gingsgebouw (vijf verdiepingen),productiegebouw (zes verdiepin-gen), transporttoren (negen verdie-pingen) en silogebouw (foto 1).De drie eerstgenoemde gebouwenzijn opgebouwd als betonskelet. Ineen raster van 4,0 x 4,6 m2staankolommen vari?rend in maat van400 x 400 tot 600 x 600 mm2(foto2). Over deze kolommen ligt eenbalkenrooster (b = 300 mm) dat300 mm onder de vloer uitkomt.Naar de oplegging toe worden debalken hoger. De dikte van de vloe-ren varieert van 110 tot 140 mm.Het silogebouw heeft een afwij-kende constructieopbouw.De oorspronkelijke gevelopbouwvan het complex bestaat uit kolom-men en balken, met een invullingvan 100 mm dikke, gewapend-betonnen gevelelementen. Eengedeelte van de gevels was voor-zien van een buitenisolatie metgevelstuc. De gevels van het silo-gebouw waren behandeld metingestrooid asfalt.De bestaande gevelopeningenmaken het mogelijk op eenvou-dige wijze materialen in het ge-bouw te brengen. Het silogebouwheeft geen gevelopeningen, waar-door deze logistieke aanpak hierniet mogelijk is (foto 3).Op het dak staat verder een grotewatertank. Deze blijft ook na deverbouwing gehandhaafd als tech-nische ruimte.O n d e r z o e kDe fundering is opgebouwd uitbetonnen poeren en balken, metdaaronder zo'n 1040 houten palen.Er is onderzoek gedaan naar dekwaliteit van dit funderingshout.Hieruit bleek dat een klein aantalpalen licht is aangetast. De meestepalen meten ?240 mm; de effec-tieve diameter is nu evenwel240 ? 2 ? 10 = 220 mm en de effec-tieve doorsnede wordt dan38 000 mm2.Op twee palen is een proefbelastinguitgevoerd. De maximale belastingbedroeg 300 kN. Hierbij werd eengemiddelde zakking van 4,75 mmgevonden. Na het ontlasten behieldde paal een zakking van 0,8 mm.Uit de gewichtsberekening volgteen maximale paalbelastingPrep= 86 kN, Pd= 106 kN. Deoptredende houtspanning is dan86 000/38 000 = 2,26 N/mm2.De optredende paalbelasting vanhet toekomstige gebouw is daar-mee lager dan de paalbelastingvan het oorspronkelijke gebouw.Verder bleek uit het onderzoek datde betonnen fundering nog ingoede staat is.Om de kwaliteit van de betoncon-structie te kunnen bepalen, isonderzoek verricht naar de ko-lommen, de balken onder devloeren, de vloeren en de wanden.Uit zeven kolommen is een cilin-der ?50 mm geboord; uit driekolommen werd een poedermon-ster genomen. De verschillendemetingen gaven aan dat de ko-lommen een gemiddelde druk-sterkte hebben van 38,6 N/mm2,wat overeenkomt met een sterkte-klasse B 25. Tevens werd bij dekolommen een geringe carbona-tatiediepte gevonden. De gevon-den dekking vanaf hart staaf totbuitenzijde beton bedroeg56 mm. Dit betekent dat de ko-Woningbouw in De Zwaardemaker; een voormalige gortpellerijHergebruikseis constructienoopt tot creatieve oplossingenH.J.M. Gerritsen en ir. P. Wiegerinck, Raadgevend Ingenieursbureau PereeDe Zwaardemaker, een tussen 1911 en 1913 gebouwde, voormalige gort-pellerij, wordt het centrale punt in de grootschalige modernisering van deOostzijder Zaanoever in Zaandam. Delen van het complex worden afgebro-ken en maken plaats voor nieuwbouw. Enkele beeldbepalende gebouwen,met name die waaraan in 2001 de status van rijksmonument is toegekend,blijven echter behouden en krijgen voornamelijk een woonfunctie.1 |De Zwaardemaker, eenvoormalige gortpellerijC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2005 532lommen ook voldoen aan debrandwerendheideis van 120 mm.VloerenUit drie verdiepingsvloeren is eencilinder ?100 mm geboord. Hetbleek dat ook de vloeren een druk-sterkte hebben die overeenkomtmet sterkteklasse B 25. Alleen devloer op de vierde verdieping weekhiervan af.In de vloeren is glad betonstaalaanwezig. De onderwapening isgemiddeld ?12-150 mm en degemiddelde bovenwapening iseveneens ?12-150 mm. De boven-wapening loopt over het steun-punt door. Hieruit kan wordengeconcludeerd dat de vloeren zijnberekend als een plaat die door-loopt over verschillende balken.Een controleberekening wees uitdat de totale door wapening op-neembare vloerbelasting13,5 kN/m2bedraagt. In de oor-spronkelijke situatie was de toe-laatbare veranderlijke vloerbelas-ting, uitgaande van de vloerwape-ning, circa 450 kg/m2. In de loopder tijd heeft men in het gebouwop allerlei plaatsen sparingengemaakt en deze later weer dicht-gezet. Vooral in de vloeren van hetproductiegebouw kwam dit veel-vuldig voor.De begane-grondvloeren van zowelhet productiegebouw als het reini-gingsgebouw vertonen aan de on-derzijde wat schade door betonrot.Deze schade wordt gerepareerd,waarna aan de bovenzijde eennieuwe constructieve vloer komt.A p p a r t e m e n t e nBij zowel het reinigingsgebouw alshet productiegebouw is de platte-grond op relatief eenvoudige wijzein drie of vier appartementen teverdelen. De hoofdopzet van hetcasco en de gevels blijven hierbijnagenoeg ongewijzigd. Ook hetaanwezige trappenhuis kan zijnfunctie behouden. De transport-toren gaat plaats bieden aan eenextra ontsluitingszone voor dewoningen in het silogebouw.Voor de vloeren zijn vier oplossin-gen onderzocht:1. Het aanbrengen van een nieuwehouten balklaag over de bestaan-de vloeren. Deze balken zoudendan per vloerveld in een andererichting moeten worden gelegdom de belastingafdracht naar debalken gelijk te houden aan debestaande toestand. Het aanleg-gen van het nieuwe rioleringsy-steem zou bij deze oplossingnogal wat problemen geven.2. Het aanbrengen van een nieuweconstructievloer over de be-staande vloer. Het te grote eigengewicht was hier een probleem.3. Het versterken van de bestaandevloer door het aanbrengen vaneen constructieve spuitbeton-laag aan de onderzijde van devloer.4. Het repareren van de bestaandevloer.Na aanvullend onderzoek is geko-zen voor de laatste oplossing. Overde bestaande vloer wordt een0,2 m dikke schuimbetonvloergelegd (foto 4). Hierin worden deleidingen opgenomen.De bestaande balken onder devloeren zijn alleen visueel gecon-troleerd. Verder is een aantal bal-ken aan de bovenzijde losgehakt,waarbij twee staven ?25 mm zicht-baar werden, naar alle waarschijn-lijkheid opgebogen onderstaven.Dit principe wijst op een totalevloerbelasting van 12,7 kN/m2. Inde oorspronkelijke situatie was detoelaatbare veranderlijke vloerbe-lasting uitgaande van de vloerwa-pening circa 400 kg/m2.Uit esthetische overwegingenblijven de balken in het zicht.S i l o g e b o u wHet silogebouw heeft een opper-vlak van 7,5 x 19 m2en is 30 mhoog. De silo's hebben afmetingendie vari?ren van 3,5 x 3,5 tot2,0 x 2,0 m2en bevinden zich inhet gedeelte tussen +4 m en+26 m. Onder de buitengevels vanhet gebouw staat een doorlopendepalenrij van steeds drie palennaast elkaar. Onder de midden-poeren staan telkens paalgroepenvan ongeveer 25 palen (fig. 5).Uitgangspunt voor de nieuweconstructie was dat de belastingaf-dracht niet mocht afwijken van debestaande belastingafdracht, zodatde toelaatbare paalbelasting nietzou worden overschreden. Hetverzwaren van de bestaande hou-ten palen fundering was geenoptie. Ook stelde de gemeenteeisen aan de maximale vervor-ming.Het bestaande raster maakte hetonmogelijk appartementen terealiseren. In overleg met de ar-chitect is er dan ook voor gekozen3 |In het grootste gedeeltevan De Zwaardemakerwordt gebruikgemaaktvan de bestaande gevel-openingen. In het siloge-bouw kan dat echter niet2 |In een grid van 4,0 x4,6 m2staan kolommenvari?rend in maat van400 x 400 tot 600 x600 mm2. Over dezekolommen ligt eenbalkenroosterC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2005 5 33het gehele binnenwerk te slopen,om er vervolgens elke 3 m eennieuwe vloer in aan te brengen.De meest economische oplossingware geweest ook de buitenwan-den te slopen en deze met eengeheel nieuwe binnenstructuurvanaf de bovenzijde van de be-gane-grondvloer opnieuw te ma-ken. Dit voorstel werd echter nietgeaccepteerd door de monumen-tencommissie.In overleg met de aannemer isbesloten steeds maar een kleingedeelte te slopen en dan eerst denieuwe vloeren aan te brengen.Dit betekent dat op het gehelegebied tussen de nieuwe vloer ende bestaande constructie een hulp-constructie moet worden aange-bracht.Begonnen is met het aanbrengenvan de onderste vloeren, waarnaper laag omhoog wordt gewerkt.Voor de stabiliteit van het gebouwis gekeken naar het aanbrengenvan betonnen of stalen portalen.Beide opties geven in de uitvoe-ring echter technische problemen.Er is uiteindelijk gekozen voor eentotale constructie van kolommen,vloeren, balken en wanden. Ditbetekent wel dat de bestaandebuitenwanden moeten wordenversterkt. De stabiliteit is berekendmet ESA Prima Win (fig. 6). Projectgegevensopdrachtgever:BAM Woningbouw, AlkmaarRochdale Zaandam.architect:Hooyschuur architecten bna, Wormer-veerconstructeur:Raadgevend Ingenieursbureau Peree,Gorsselaannemer:BAM Woningbouw, Alkmaar4 |Na aanvullend onderzoekis ervoor gekozen overde bestaande vloer een0,2 m dikke schuimbe-tonvloer aan te leggen.Hierin worden de leidin-gen opgenomen5 |Oorspronkelijk palenplanvoor het silogebouw,met veel capaciteit op demiddenpoeren6 |3D-beeld van de invoerin EPW