Portaal wordt platform Interview met bestuur Kennisportaal Constructieve Veiligheid 1 In 2019 bezweek een deel van het dak van het AFAS-stadion door harde wind, foto: Aerovista Luchtfotografie 1 34? CEMENT 6 20 23 Bij de borging van constructieve veiligheid spelen diverse keten- partners een rol. Het KPCV, gratis toegankelijk via www.kpcv.nl, beschrijft borgingsacties voor al die partners. Uitgangs- punt is dat ieder bouwproject in grote lijnen dezelfde stappen of 'fasen' doorloopt en dat voor ieder project in essentie dezelfde bor- gingsacties nodig zijn. Het KPCV geeft daar- toe handreikingen en online tools. Het por- taal stoelt op twee belangrijke documenten: 'Verantwoordelijkheidsmatrix' (2019) en 'Constructieve Veiligheid en contractvormen' (2022). Een van de leden van het vijfkoppige bestuur is Dik Spekkink (Spekkink C&R). Hij is mede-initiator en contentmanager van het portaal. Hij was ook nauw betrokken bij de Aanpak Compendium Constructieve Vei- ligheid, de voorloper van het KPCV en uitge- bracht als boekwerk. Spekkink: "Wij kregen de vraag van meerdere bedrijven en organi- saties: 'Leeft dat compendium eigenlijk nog? Is er niet een update nodig?' Samen met Dick Stoelhorst zijn we de markt gaan son- deren en inventariseren. De meeste (senior) constructeurs bleken het boekje wel te ken- nen. De jeugd bracht ons op het spoor van digitaal ontsluiten: 'Leuk een boekje, maar wij halen alles van internet?'." Dick Stoelhorst (BouwWise!) mede-initiator en voorzitter: "Dik en ik pakten het stokje op, samen met negen initiatiefnemers. Het portaal werd een feit. De lancering was op 27 juni 2018, bij Movares." Heeft het portaal impact? Zorgt het voor een betere praktijk? Stoelhorst. "Ik heb het idee van wel, net zoals het compendium dat destijds ook had. Partijen legden het boekje contractueel vast. Dat is met het portaal nu niet anders. KPCV wordt ook gevonden en benaderd door andere koepelorganisaties, zoals het Programma Veiligheid in de Bouw (zie kader). Daar hebben we nu ook aansluiting bij voor verdere samenwerking. Zo ontstaat olievlek- werking." Spekkink: "We hebben weliswaar geen directe band met de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Dat is immers een 'hoger orgaan'. Maar we honoreren wel hun adviezen." Jurgen Hielema (Rijksvastgoedbedrijf ), die binnen het bestuur professionele opdracht- gevers vertegenwoordigt: "Wij verwijzen steeds vaker naar de inhoud van KPCV en we gebruiken meer en meer de online tool Teams-scan, om te duiden wie wanneer welke verantwoordelijkheid heeft, of zou moeten hebben. Met de uitkomst van de scan kun je goede afspraken maken. Daar zie ik echt meerwaarde. We zijn nu vijf jaar in de lucht en merken een groeiende waar- dering voor het portaal en de kennis en informatie die via het portaal bereikbaar is." Was het bouwproces zo ingewikkeld geworden, dat niemand er een touw meer aan kon vastknopen? Erik Middelkoop (Royal HaskoningDHV), bestuurslid namens de Nederlandse In gesprek met het bestuur Dit artikel is een weergave van een Teams-gesprek met het bestuur van KPCV:- Dick Stoelhorst (BouwWise!) - Erik Middelkoop (Royal HaskoningDHV) - Dik Spekkink (Spekkink C&R) - Jurgen Hielema (Rijksvastgoedbedrijf) - René Sterken (BAM Advies & Engineering). Het Kennisportaal Constructieve Veiligheid, kortweg KPCV, werd in 2018 opgericht om de constructieve veiligheid in de bouw in Nederland te verbeteren. Het was de digitale opvolger van het Compendium Aanpak Constructieve Veiligheid. We zijn inmiddels 5 jaar verder. We vroegen het bestuur naar het bereik, de status en de groei. En naar het resultaat: "De cultuur is zeker verbeterd." CEMENT 6 2023 ?35 ingenieursbureaus: "De vraag is: willen we er wel een touw aan vastknopen? Sommige partijen hebben daar vaak geen baat bij. Meestal is geld leidend. En de bouwopgave is complexer geworden, met meer disciplines. Maar voor meer constructieve veiligheid moeten constructieve pijnpunten boven tafel komen. Benoem ze, zodat je ook de op- lossing kunt organiseren. Iedereen vanuit zijn eigen discipline. Aan dat proces willen we bijdragen. Samen met onze partners. Die steunen de inhoud, dragen eraan bij en ver- spreiden de kennis. KPCV is daarmee een onafhankelijke kennisbron. Dat wil overi- gens niet zeggen dat iedereen het kennis- portaal ook daadwerkelijk raadpleegt." René Sterken (BAM Advies & Engineering), zit in het bestuur namens de Nederlandse aannemingsbedrijven. Hij bevestigt: "Ja, het bouwproces is ingewikkeld en fragmenta- risch geworden. Maar wij kunnen niet de wereld veranderen. Wel bieden we logische hulpmiddelen en procedures, waarmee je het proces kunt inrichten met minder kans op cruciale fouten. We zijn praktisch, laag- drempelig en bereikbaar." Is KPCV een administratief vehikel? Middelkoop: "Nee, het is een leidraad, voor borging van constructieve veiligheid. Risico's worden benoemd, net als de benodigde bor- gingsacties en demarcaties in het proces. Constructieve veiligheid is een ketenverant- woordelijkheid. Sommige partijen realiseren zich dat niet. Het doel is juist ook om kennis en begrip te verspreiden." Sterken: "Er was en is sowieso heel veel informatie, over van alles, op alle vlakken. Maar wij praten over het organiseren van het ontwerp-, engineering- en uitvoerings- proces. Voor constructeur, aannemer, toe- leverancier enzovoort. Iedereen heeft veel vakinhoudelijke kennis, maar hoe draag je die over? We moeten niet langer solitair wer- ken, maar in teamverband. Dat moet tussen de oren komen, waarbij iedereen zijn ver- antwoordelijkheid neemt." Hebben het portaal en de documenten een juridische status? Spekkink: "Alleen privaatrechtelijk, wan- neer vooraf gecontracteerd. Aandachtspunt is dat een website dynamisch is, dus het is lastig om ernaar te verwijzen voor contrac- ten. Daarom hanteren we een strikt versie- beleid, zodat terug te vinden is wat toen is afgesproken." Stoelhorst: "Bij een juridisch conflict kan een rechter het portaal wel aanhalen, onder het mom 'Het kon bekend worden geacht'." Zonder een zondebok aan te wijzen, 'lering trekken' is en blijft moeilijk. Denk aan het AZ-stadion. Bij veel bouwbedrijven gaan de luiken meteen dicht (ook voor de vakpers). Is dat de volgende stap? Middelkoop: "Het AFAS-, of AZ-stadion is juist een goed voorbeeld hoe het wel zou moeten. Daar zijn problemen goed en uitge- breid onderzocht en de kennis is naar buiten gebracht. Hetzelfde geldt voor de breedplaat- vloeren in Eindhoven. Daar is ook over ge- publiceerd. Dus ik merk juist een kentering in de terughoudendheid van publicaties rondom instortingen, technisch inhoudelijk dan. De cultuur is verbeterd. Doofpotten zijn er feitelijk niet meer, of in ieder geval heel weinig. Ook al komt iets niet in de pers, dat wil niet zeggen dat het niet is of wordt onder- zocht. Die informatie is gedocumenteerd, vaak omwille van juridische conflicten. Na sluiten van het juridisch dossier kan die kennis alsnog worden verspreid." Waarom zijn de huidige partners aangesloten? Middelkoop: "Gewoon belang. Het onderwerp constructieve veiligheid is belangrijk. En de meesten willen hun eigen ervaring en kennis inbrengen en delen. Men voelt een bepaalde betrokkenheid of verantwoordelijkheid. Voor KPCV is dat overigens een perfecte vijver. Als er een onderwerp actueel is, kunnen wij in ' ons bestand' de specialisten vinden. Er zijn bijvoorbeeld ook installateurs partner geworden. Dat blijft toch een discipline die vaak 'botst' met de constructie." Stoelhorst: "Ik tref vaak personen die me onthutst benaderen en vragen: 'Waarom heb je ons niet eerder betrokken; we willen er ook wel wat over kwijt.' En zo groeit het partnerbestand, via mond-tot-mond en bekendheid verspreid door de partners zelf." "We zijn nu vijf jaar in de lucht en merken een groeiende waardering voor het portaal" PARTNERRAAD EN TAAKGROEPEN Inmiddels kent KPCV 56 partners. Dat zijn gemeentes, opdrachtge- vers, constructeurs, bouwbedrijven, toeleveranciers, brancheorganisa- ties en andere belanghebbenden. Die partners hebben zitting in de Partnerraad. Voor specifieke onderwerpen zijn er taakgroepen, zoals bestaande bouw, risicoma- nagement, contractvormen, geo- techniek, innovaties en systeem- grenzen, tijdelijke constructies, digitale ontwikkelingen, circulair bouwen. Iedere taakgroep wordt vanuit het bestuur gecoördineerd. 36? CEMENT 6 20 23 Zijn we er nu? Heeft KPCV een goede status? Stoelhorst: "We hebben een bestuur en een partnerraad, die drie keer per jaar bijeen- komt. Een soort heidesessies waaruit enkele topics worden benoemd. Van daaruit worden taakgroepen opgericht ? inmiddels zijn dat er zestien. Die informatie die daaruit komt wordt gevalideerd en vervolgens gepubli- ceerd. Maar we zijn er nog niet. Het ligt ook aan de partners zelf om KPCV verder te hel- pen, binnen hun organisatie en daarbuiten. De partners zijn ook onze sensoren. Ze sig- naleren kennishiaten en kennisbehoeftes, maar ook trends. Eén van de belangrijke taakgroepen is dan ook Wet Kwaliteitsbor- ging." Sterken: "Ik zou zeggen dat we er zeker nog niet zijn. We zijn best bekend bij de grote publieke opdrachtgevers, maar niet bij de kleinere, private. De aansluiting op het marktsegment infrastructuur kan beter. En tot slot: de kleinere ingenieursbureaus moe- ten aansluiting vinden. We hebben meer en diverser draagvlak nodig." Spekkink: "We hebben veel informatie, maar inmiddels is dat zoveel dat het moeilij- ker vindbaar wordt. Daarom willen we meer online tools ontwikkelen, als wegwijzers, om kennis gespecificeerd toegankelijk en toepasbaar te maken. Zoals de zogenoemde Projectteam Scan, waarin met random vra- gen, invloeden en verantwoordelijkheden worden benoemd. We zijn nu bezig met de tool BORGR, een initiatief van Dura Vermeer die het volledig compendium heeft vertaald naar een Excel-tool, waarin per fase kan worden gecontroleerd of alle posities en verantwoordelijkheden zijn geduid. Die tool wordt eind dit jaar gelanceerd. Onder andere Pieters Bouwtechniek is daarop aangehaakt, maar ook bestaande partners zoals BAM. Overigens is dit geen kwaliteitsborgingstool. Het moet dus niet worden verward met de Wet Kwaliteitsborging." Middelkoop: "Als de hele bouw helemaal veilig zou zijn, zouden we allemaal dolgeluk- kig zijn. KPCV is geen doel, maar een middel. We willen ook geen positie als organisatie verwerven. Bij grote instortingen met pu- blieke aandacht is de eindsituatie helder. Maar je merkt, na onderzoek, dat in het proces cruciale fouten zijn gemaakt. Het gaat vaak dus niet zozeer om het rekenen of berekenen. En dat proces kan veel beter worden ingericht. Meestal bouwen we een - malige projecten, unieke objecten. En die moeten altijd zo goedkoop mogelijk worden gebouwd. KPCV laat zien wat de ideale pro- ject- en procesorganisatie is of zou kunnen zijn. Procescoördinatie is daarbij dominant. Sommige opdrachtgevers weten dat niet. Die denken: 'Ik heb toch alle onderdelen geregeld?' Maar supervisie ontbreekt dan bijvoorbeeld. Ik durf niet te zeggen dat het per se beter is dan tien jaar terug. Bouwfou- ten zijn er nog steeds, net als instortingen en conflicten. Naar mijn gevoel zijn het er wel minder, maar blijkbaar is dat nog steeds normaal. Kort gezegd: borging van construc- tieve veiligheid is nooit klaar." Sterken: "Positief is dat partners welwillend en openhartig zijn. Twintig jaar geleden zou- den we gevoelige informatie achterhouden, noem het schaamte. Maar nu niet meer. Alle partners willen leren en verbeteren, en ken- nis delen. Van en met elkaar. Het is een plat- form voor en door partners. Vandaar ook het grote draagvlak in de praktijk. Daarin heb- ben we zeker een belangrijke stap gezet." De redacties van Cement en Bouwen met Staal "Iedereen heeft veel vakinhoudelijke kennis, maar hoe draag je die over?" PROGRAMMA VEILIGHEID IN DE BOUW Koninklijke Bouwend Nederland, het Opdrachtgeversforum in de bouw, de Governance Code Veiligheid in de Bouw, VNconstructeurs en Koninklijke NLingenieurs hebben samen een programma ontwikkeld dat beoogt structureel de integrale veiligheid van ontwerp, bouw en gebruik in de volle breedte van de ontwerp-, bouw- en technieksector te vergroten. Het motto: 'Wij zetten ons maximaal in om van het idee af te komen dat in de bouwsector nu eenmaal ongelukken gebeuren.' Dit wordt bewerkstelligd via drie pijlers en bijbehorende werkgroe - pen: 'Regie op veiligheid', 'Borgen constructieve veiligheid' en 'Ver- sterken lerend vermogen'. LITERATUUR 1?Linssen, J., Constructieve veiligheid verbeterd dankzij KPCV. Cement 2020/1. 2?Linssen, J., Kennisportaal Constructieve Veiligheid. Bouwen met Staal 274, april 2020. CEMENT 6 2023 ?37