C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gVoor schrif tencement 2002 840Wellicht de meest opvallende wij-ziging in de nieuwe NEN 2743 isde classificatie van monolitischafgewerkte betonvloeren. In NEN2743:1995 zijn monolitisch afge-werktebetonvloereningedeeldopbasis van de aard en hoeveelheidvan het materiaal dat wordt inge-strooid. Dit resulteerde in vijfklassen: M, MN, MM, MS.25 enMS.50, overeenkomend met deaanduidingen in de dagelijksepraktijk van dit type vloer. Eenvloer van klasse M heeft geenstrooilaag;eenvloervanklasseMNheeft een strooilaag bestaande uittoeslagmateriaal met een Mohs-hardheid van 6 of 7, bijvoorbeeldkwarts; een vloer van klasse MMheeft een strooilaag bestaandeuit metaalachtig toeslagmateriaal,zoals staalkorrels en vloeren vanklasse MS.25 en MS.50 hebbeneen strooilaag bestaande uit eenmengselvan`normaal'enslijtvasttoeslagmateriaal, zoals silicium-carbide of electrokorund (Mohs-hardheid ten minste 8).S l i j t v a s t h e i dDe indeling uitsluitend op basisvan de hoeveelheid en soort in-gestrooid materiaal werd destijdsal als minder wenselijk gezien,maar bij gebrek aan beter tochals hoofdindeling opgenomen.Immers, vloeren worden ver-kocht op basis van slijtvastheid,zonder daarop te controleren.Verderhangtdeslijtvastheidindepraktijk van meer factoren af danalleen van het wel of niet in-strooien van de vloer. Zo is eengoede nabehandeling minstenseven belangrijk om tot een goedresultaat te komen. Een met een`slijtvast' toeslagmateriaal inge-strooide vloer die slecht wordtnabehandeld, kan om deze redenweleensminderpresterendaneengoed nabehandelde vloer zonderinstrooilaag. Om hieraan tege-moet te komen werd in hoofdstuk9 van de vigerende norm eenkeuring op slijtvastheid opgeno-men, gebaseerd op de Amsler-slijtproef, waarbij min of meerarbitrair een koppeling werd ge-legd tussen de afslijting in mm ende klasse-indeling van de vloer.Dit leidde in de praktijk nog weleens tot discussie. Immers, wat tedoen als op grond van de Amsler-proeven wordt voldaan aan klasseMS.25 als er met veel mindermateriaal of in het geheel nietis ingestrooid? Of omgekeerd:indien wel keurig is ingestrooidmaar niet wordt voldaan aaneen redelijke mate van slijtvast-heid?In de herziene NEN 2743 wordenmonolitisch afgewerkte beton-vloeren ingedeeld op basis van deslijtvastheidsklasse (tabel 1). Ditbiedt vloerenbedrijven meer vrij-heid om te bepalen hoe zij ditdenken te bereiken en doet rechtaan het `verkopen op basis vanslijtvastheid'. Het instrooien vande vloer is niet meer verplichtvoorgeschreven. Wordt een slijt-laag gewenst, bijvoorbeeld van-wege te verwachten stotende be-lastingen op de vloer, dan zal ditexpliciet moeten worden overeen-gekomen. Duidelijk zal dan moe-ten worden aangegeven waarmeemoet worden ingestrooid (mate-rialen,mengverhoudingenender-gelijke); dit is niet meer in denorm geregeld. Consequentiedaarvan is dat de ingeburgerdebegrippen als MN en MS.25 nietmeer in de norm voorkomen.Nieuwe eisen in herziene norm voor monolitisch afgewerkte betonvloerenPresteren door specificeren*) De auteur is lid van de werkgroep dieNEN 2743 heeft herzien.ir. C.A. van der Steen, TechnoConsult BV, Heeswijk/Lutten*)De afgelopen maanden is door een werkgroep van CUR-voorschriftencom-missie 37 / NNI-normcommissie 353 078 `Dekvloeren' gewerkt aan een her-ziening van NEN 2743 `Oppervlak monolitisch afgewerkte betonvloeren.Uitvoering en kwaliteitsbeoordeling'. Deze herziene norm zal binnenkort alsgroene versie verschijnen. Een herziening was onder meer nodig om de normaf te stemmen op de inmiddels verschenen norm NEN 2747 `Classificatie enmeting van de vlakheid en evenwijdigheid van vloeroppervlakken', voor hetbeoordelen van de vlakheid van vloeren (zie het voorgaande artikel in ditnummer van Cement). Deze gelegenheid is gebruikt om de norm ook meerdan voorheen af te stemmen op de prestatie waarom het uiteindelijk gaat ende introductie van een nieuw begrip: `Sondetijd'.1 |De toplaag isafgeschilferdTabel 1 | Maximaal toelaatbare afslijting bij beproeving volgens NEN 2874Slijtvastheidsklasse Maximaal toelaatbaar gemiddelde afslijting in mmI 1,0II 1,5III 2,0IV geen eisC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gVoor schrif tencement 2002 8 41S o n d e t i j dEen groot probleem en bron vanschade is de onvoorspelbaarheidvan het moment van afwerken.Daardoor kan het voorkomen datvloerenbedrijven vele uren moe-tenwachtenvoordatzemetafwer-ken kunnen beginnen of juist datte laat wordt begonnen, met allegevolgen van dien.Bij de herziening van de norm isgetracht een begin te maken meteen meer gecontroleerd procesvan afwerken. Naast de slijtvast-heidisookhetmomentvanafwer-ken als classificatie meegenomen(tabel 2). Dit biedt vloerenbedrij-ven de kans betonspecie `op maat'te bestellen en centrales de uitda-ging `op maat' te leveren.Het principe van de sondetijd isvergelijkbaar met het bepalen vanhet moment van begin bindingmet het toestel van Vicat, alleenwordt hier wat grover geschutingezet, namelijk de Humm-sonde. Deze bestaat uit een circa20 mm dikke staaf met een bolleonderkant,waarlangstussentweenokken een valgewicht van 0,5 kgkan glijden. De sonde wordt ophet te beoordelen oppervlak ge-plaatst, het valgewicht wordt te-gen de bovenste nok gehouden envervolgens losgelaten, waarna hetop de onderste nok tot stilstandkomt. Hierdoor penetreert desonde in de specie. Na 25 slagenwordt de indringdiepte bepaald.Praktijkonderzoek [1] heeft uitge-wezen dat de sonde goed kanworden gebruikt voor het vast-stellen van het geschikte momentvan afwerken. Vloerenbedrijvengaven daarbij aan dat een indring-diepte van circa 35 een goedmoment was om met vlinderenvan de vloer te beginnen.Om ervaring op te doen met ditnieuwe fenomeen is het aantalklassen thans beperkt tot drie. Desnelheid waarmee beton opstijften verhardt is van veel factorenafhankelijk, waaronder de tem-peratuur. Daarom is de wijzewaarop de sondetijd moet wordenbepaald vastgelegd onder `stan-daardcondities'. Dit betekent dathetvloerenbedrijfineenspecifiekgeval met verstand van zaken eenkoppeling moet maken tussen deonder standaardcondities bepaal-de sondetijd en de sondetijd vande specie in het werk. Het makenvan een goede monolitisch afge-werkte betonvloer blijft daaromspecialistenwerk, waarbij erva-ring onmisbaar is. De Humm-sonde is daarbij een bruikbaar ex-tra instrument.E s t h e t i s c h e e i s e nBijmonolitischafgewerktebeton-vloeren is regelmatig sprake vanteleurstelling bij de opdrachtge-vers, omdat het vloeroppervlakgebreken (of beter: onvolkomen-heden) vertoont. "Ik heb al veelmeer vloeren laten leggen, die erperfect uitzagen" of "mijn buur-man heeft ook zo'n vloer en dieziet er perfect uit", zijn dan argu-menten die in de strijd wordengeworpen. Aanleiding voor deklachten kunnen zijn: vlekvor-ming of kleurverschil, putjes doorzachte bestanddelen of stofvor-ming.Detechnischeprestatievande vloer (draagvermogen) is daar-bij veelal niet in het geding.Doordat de vloer inmiddels is uit-gehard, zijn corrigerende maatre-gelen niet meer mogelijk zonderdirect ingrijpend te zijn. Pro-bleem is dus dat vaak wordt ver-geten om behalve de laagdikte,sterkteklasse en hoeveelheid wa-pening, ook de `esthetische' eisenvoor het vloeroppervlak te specifi-ceren, met daarbij de tolerantiesdie nog worden geaccepteerd.Mede hierom wordt in NEN 2743ingegaan op aspecten als toelaat-baarheid van putjes door zachteen lichte bestanddelen, scheur-vorming, het zichtbaar zijn vanstaalvezels aan het oppervlak,glansverschillen en kleurnuancesen (nieuw in de herziene norm)stofvorming. De eisen en criteriain de norm zijn daarbij niet altijdtot in detail uitgewerkt, maardwingen partijen in elk geval totnadenken.De herziene norm blijft daarom,evenals elk ander voorschrift, eenberoep doen op de deskundigheidvan partijen. Het vormt echtermeer dan voorheen een goed in-strument om te kunnen specifi-ceren, meetbaar en controleer-baar, wat het vloerenbedrijf moetpresteren. sL i t e r a t u u r1. Betoniek 11/27, Dag- ofnachtvlinders. juli/augustus2000.Tabel 2 | Indeling op basis van sondetijdklasse sondetijd moet liggen tussenA 3 en 6 uurB 5 en 10 uurC 9 en 16 uur2 |Op deze vloer is curingcompound nogal `vet'aangebracht; resultaat:glad ogend oppervlak enklachten