Rationeleproduktie vanbetontegelsEen voorbeeld van de zozeer gewenste ra-tionalisatie in de betonwarenindustrie vormtde 29 oktober officieel in gebruik genomennieuwe fabriek van de N.V. Hollandsche Ba-saltine-tegelfabriek te Dordrecht, sinds kortovergenomen door Verenigde Bedrijven Ne-derhorst N.V. te Gouda. Deze fabriek gaat inde tegelindustrie een belangrijke plaats in-nemen, gezien het feit dat jaarlijks door haareen produktie van 12,5 miljoen tegels wordtgerealiseerd, hetgeen 8% uitmaakt van deNederlandse markt.Het bijzondere van de tegel uit deze fabriek,die het handelsmerk Fuga-30 draagt, is degarantie die daarop wordt verstrekt voor eenlevensduur van 30 jaar. Deze garantie heeftonder meer betrekking op buig-treksterkteen vlakheid, die aan gestelde normen vol-doen. De praktische gevolgtrekking hieruit isde garantie tegen tegelbreuk; van elke 1000stuks mogen er niet meer dan 5 breken.Voorts staat men in voor de basalt-slijtlaaggedurende de genoemde levensduur.Het fabriceren van 'keurtegels' heeft uiter-aard consequenties ten aanzien van het pro-duktieproces en de kwaliteitsbeheersing. Be-langrijke elementen daarbij zijn de drie fasendoseren, mengen en verdichten, waaraanvanwege de uniformiteit van het produkt ho-ge eisen zijn gesteld. Hoe nauwer immersde toleranties waarbinnen de kwaliteitschommelt, des te gemakkelijker kan de ga-rantie worden verstrekt.Besturingskamer met procesindicatiepaneelDe grondstoffen worden met een doseer-installatie afgewogen. De mengselsamenstel-ling is in de centrale bestuderingskamer voorelke tegelmachine afzonderlijk vastgelegddoor middel van een programma-eenheid.Een ander facet om de gewenste uniformi-teit te behouden is het mengen van de af-gewogen hoeveelheid grondstoffen. Dezemenging vindt plaats in vier molens die eenmaximale capaciteit bezitten van 1500 liter.Behalve van normale mengschoepen zijn de-ze bovendien van zgn. 'wirbels' voorzien die1500 omwentelingen per minuut maken. Menverkrijgt daardoor een-zeer intensieve men-ging en een uiterst fijne verdeling van hetcement door de specie. Tijdens het mengenwordt de grootste hoeveelheid water inge-bracht. In tweede fase wordt met een fijn-regelkraan zoveel toegevoegd dat de totalehoeveelheid overeenkomt met de geprogram-meerde, in het laboratorium bepaalde water-cementfactor. Op deze wijze wordt automa-tisch rekening gehouden met wisselingen inde eigen vochtigheid van de toeslagmateria-len als gevolg van hevige regenbuien, c.q.langdurige droogte.De verdichting in de tegelmachines ge-schiedt door uitgeoefende perskracht. De ap-paratuur is dusdanig opgezet dat het stamp-mechanisme bij elke slag dezelfde krachtuitoefent. De stamper verricht op elke tegeleen gelijk aantal slagen.De verdichte en vlak afgewerkte tegels on-dergaan in een stoomtunnel de verharding.De opbouw van de installatie is er op ge-richt het menselijk element zoveel mogelijkuit te sluiten. Daarom wordt het proces ge-heel geregeld vanuit een centrale besturings-kamer, waarin het procesindicatiepaneelstaat opgesteld, bewaakt door de Operator',die de spil van het proces genoemd kanworden. De samenstelling van de betonspe-cie voor elk van de 10 tegelpersmachinesVoorraadsilo's met tegelpersmachines;in het midden de bedieningspanelenDe met behulp van perskracht werkendeverdichtingsmachinesis geprogrammeerd. Dagelijks vindt be-proeving van produktiemonsters plaats opgrond waarvan in de programma-eenhedenwijzigingen kunnen worden aangebracht.Om enige indruk te geven van de werkwijzein deze fabriek, worden zeer summier deverschillende handelingen beschreven. Eenvoorraadsilo van een van de tegelpersmachi-nes constateert op een gegeven moment datde voorraad betonspecie beneden een be-paald niveau gedaald is. Op dat ogenblikwordt een signaal naar de besturingska-mer doorgegeven, dat onmiddellijk in behan-deling genomen wordt. Via de programma-eenheid gaat het systeem vervolgens nawelke samenstelling voor de tegelmachinein kwestie nodig is. Het systeem laat vervol-gens de gewenste dosering van de grond-stoffen verrichten en deze naar de mengertransporteren die op dat moment beschik-baar is.Het transport door de fabriek wordt verrichtmet kubels die in rust onder de mengmolenshangen. Daartoe is een railsysteem aan dedakconstructie opgehangen, waarvan het hartgevormd wordt door een cirkelvormige wis-selinstallatie. Is deze draaischijf door eenkubel in gebruik, dan wachten de anderekubels buiten de draaicirkel hun beurt af. Detransportweg van de kubels kan via het pro-cesindicatiepaneel worden gevolgd.Als de fabriek in vol bedrijf is, dat wil zeg-gen alle tien tegelmachines zijn in werking,geeft het komen en gaan van de verschillen-de kubels voor de bevoorrading geen enkelemoeilijkheid. De centrale is in -staat het do-seren, mengen en intern transport geheelautomatisch te doen verlopen. De verdich-ting echter wordt bij elk van de tien tegel-machines afzonderlijk door een bedienings-man geregeld. Deze machine vult elke tegel-vorm achtereenvolgens met de voorgeschre-ven hoeveelheden slijt- en onderlaagspecie,waarna de verdichting volgt.Tot slot de bouw van deze nieuwe fabriek.Deze werd 20 december 1968 aanbesteed,en boven de bestaande bebouwing opgetrok-ken. Op 12 augustus van dit jaar kwam deeerste tegel van de pers.NeCement XXI (1969) nr. 11 526