67 opinie Rollen en verantwoordelijkheden constructeur in het breedplaatvloerendossier Vier maanden na de instorting van de parkeergarage Eindhoven Airport verschenen de onderzoeksrapporten van adviesbureau Hageman en TNO over de oorzaak van het bezwijken van de vloer: de combinatie van het legplan van de vloeren met de wijze van detailleren van de vloernaad. Dit was de voorafgaande tien à vijftien jaar een gangbaar constructieprin- cipe geworden in de beroepsprak- tijk. Het was dus snel duidelijk dat er een behoorlijk aantal gebouwen met eenzelfde constructieprincipe in Nederland aanwezig is, met mogelijk een vergelijkbaar risico. De mogelijke gevolgen daarvan strekken zich uit van de noodzaak tot een herbeoordeling van gebou- wen op basis van de nieuwe inzich- ten, via een (tijdelijke) beperking in het gebruik van de gebouwen tot en met de noodzaak van versterking op kortere of langere termijn. Complex dossier Het beoordelen van bestaande gebouwen op de aanwezigheid van vergelijkbare vloeren met mogelijk vergelijkbare problematiek is een complex dossier. Ten eerste technisch: om welke en hoeveel gebouwen gaat het? Er zijn tienduizenden gebouwen met breedplaatvloeren in Nederland. Echter, in een vergelijkbare uitvoe -ring en toepassing als bij Eindhoven Airport, gaat het om een veel klei- ner, maar nog steeds belangrijk aan- tal. De schattingen lopen uiteen van ruim honderd tot enkele honder - den. Zonder meer sluiten van elk gebouw met een vergelijkbare vloer zou grote gevolgen hebben. Tegelij- kertijd moet de veiligheid van de gebruikers zijn geborgd. De nood- zaak van het nemen van maatrege - De problematiek rond breedplaatvloeren is complex. Het leidt tot technisch, maar ook maatschappelijk en juridisch, ingewikkelde vraagstukken, die voor constructeurs geen gemeengoed zijn. Constructeurs zijn bovendien in heel verschillende rollen betrokken bij ontwerp en engineering van breedplaatvloeren in bouwprojecten. De beroeps - groep heeft het probleem serieus opgepakt, en dankzij kennisontwikkeling en -deling wordt de impact ervan zo veel mogelijk beperkt. ir. Maurice Hermens VNconstructeurs / Royal HaskoningDHV foto: Havebo Rollen en verantwoordelijkheden constructeur in het breedplaatvloerendossier1 2019 68 opinie in verschillende projecten. Zeker gezien het grote aantal gebouwen dat wordt onderzocht. Hetzelfde bureau is in verschillende projec- ten de ene keer ontwerpend of coördinerend constructeur, een andere keer deelconstructeur van de vloer en weer een andere keer de onafhankelijke beoordelaar voor een van de betrokkenen (opdrachtgever, bouwer, eigenaar of gebruiker). Kennisontwikkeling en -deling Vanzelfsprekend stellen advies- en ingenieursbureaus in de constructie - wereld zich onafhankelijk op. Maar voorgaande situatie zou tot gevolg kunnen hebben dat bureaus te maken krijgen met strijdige belan- gen. Een gezamenlijk en gedragen beeld van de technische problema- tiek, van de risico-inschatting en over de meest effectieve maatrege - len helpt enorm om discussies in specifieke projecten zo veel mogelijk te beperken. Daarnaast helpt goede ( juridisch onderbouwde) kennis van rollen en verantwoordelijkheden en bijbehorende adviezen om goed en juist te handelen. Vooral in situaties waar het stappenplan leidt tot twijfel over de veiligheid van vloeren in een project. Ook is het belangrijk om mogelijk strijdige belangen tussen de verschillende betrokkenen te her - kennen en daar goed mee om te gaan, én tegelijkertijd ervoor te zor - gen dat de verantwoordelijkheid voor de constructieve veiligheid door de juiste partijen wordt geborgd. len moet in balans zijn met de impact ervan. Uit deze afweging is de risicoanalyse-aanpak in het infor - matiedocument van de minister voortgekomen. Zo'n risicoanalyse is niet vergelijkbaar met standaardbe - rekeningen waarbij de sterkte wordt getoetst aan Eurocode-eisen, maar is meer aan interpretatiemogelijk - heden en subjectiviteit onderhevig. Hierdoor is het trekken van de juiste conclusies complex. Ten tweede is ook de juridische con- text complex: wie is verantwoordelijk voor het (mogelijke) risico, wie is aansprakelijk, en in welke mate? Gezien de vele betrokkenen in het bouwproces en de verschillende rol- verdelingen is dat niet op voorhand duidelijk. Bovendien is de verant - woordelijkheid van een constructeur in de ontstane situatie niet altijd eenvoudig. Wat behoort de con- structeur te doen als hij op de hoog- te is van mogelijke risico's: hoe moet hij handelen, hoever gaat zijn onder - zoeksplicht en wie behoort hij te waarschuwen? Het waarschuwen van de ene partij zou een (al dan niet terechte) aansprakelijkheidsclaim van een andere partij kunnen trig- geren. Vooral kort na het verschijnen van het stappenplan waren con- structeurs zoekend naar de juiste handelwijze. Constructieve veilig- heid is voor constructeurs leidend en we hebben gezien dat veel construc - teurs proactief oude projecten tegen het licht hebben gehouden in het kader van deze problematiek. Het nemen van maatregelen, zowel de beperking van het gebruik als versterkingsmaatregelen, kan grote kostenconsequenties hebben. Bovenop de kosten van de construc - tieve versterkingen zelf, komen de kosten om de versterkingen uit te kunnen voeren, zoals het verwijde - ren en terugplaatsen van plafonds, installaties en de (tijdelijke) impact op de functionaliteit van de betref- fende gebouwen. Daar waar maatregelen noodzakelijk zijn, is het (helaas) mogelijk dat er claims worden gelegd. De daarbij betrokken stakeholders zijn niet alleen de oorspronkelijke 'opdracht - gever', maar ook huidige eigenaren en gebruikers, naast partijen zoals de hoofdaannemer, onderaannemers/ leveranciers en constructeurs in diverse rollen. Diverse rollen en verant - woordelijkheden in ontwerp- en bouwproces De rollen waarin constructeurs betrokken zijn bij het ontwerp en de engineering van breedplaat - vloeren in projecten zijn heel ver - schillend: als ontwerpend con- structeur die het type vloer (breed- plaat al dan niet met gewichtsbe - sparende elementen) voorschrijft, of juist de keuze aan de uitvoeren- de partijen overlaat. Als coördine - rend constructeur die in de uitvoe - ringsfase detailberekeningen uit - voert of ze controleert volgens de contractueel gemaakte afspraken. Als deelconstructeur die detailbe - rekeningen uitvoert. En bijvoor - beeld als (onafhankelijk) beoorde - laar van projecten van derden. Deze werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd in opdracht van verschillende partijen. De ont - werpend constructeur zal vaak in opdracht van de 'opdrachtgever' (de initiatiefnemer voor het gebouw) werken, maar soms ook voor de aannemer. De coördine - rend constructeur werkt meestal in opdracht van de aannemer, maar soms ook in opdracht van de 'opdrachtgever'. De constructeurs die de detailengineering verzor - gen, kunnen werken in opdracht van de leverancier. In dat geval levert de leverancier een compleet product op basis van prestatie- eisen aan de aannemer. Maar de constructeur kan ook in opdracht van de hoofdaannemer werken. In dat geval levert de leverancier alleen het prefab product volgens de specificaties van de aannemer. De onafhankelijk beoordelaar kan worden ingeschakeld door de oor - spronkelijke opdrachtgever, de huidige eigenaar, de gebruiker, de bouwer of bijvoorbeeld de leve - rancier. Stoelendans Constructeurs zijn dus in heel verschillende situaties in het ont - werp- en bouwproces betrokken. Daarbij komt het feit dat er in de gebruiksfase van een project ook nog (nieuwe) eigenaren en gebrui- kers relevante belangen hebben bij het gebouw en het gebruik ervan. Hierdoor is het goed denkbaar dat dezelfde constructeurs elkaar tegenkomen in verschillende rollen 1 2019 Rollen en verantwoordelijkheden constructeur in het breedplaatvloerendossier 69 Maatschappelijk belang Vanaf het begin was duidelijk dat het in ieders belang is de impact van deze problematiek niet groter te laten zijn dan nodig. De proble- matiek moet dus niet té conserva- tief worden benaderd. Bij een nauwkeurige maar niet overdre - ven inschatting van de veiligheid van de betreffende vloeren, komen minder gebouwen in aan- merking voor versterking, en ook minder vloerdelen en -naden binnen die gebouwen. Maar ook voor de versterkingen geldt dat de impact en bijbehorende kosten van die maatregelen enorm kan oplopen als gevolg van een con- servatieve aanpak. Deels gaat het daarbij om de kosten van de maat - regelen zelf. Maar de bijkomende kosten om die maatregelen uit te kunnen voeren, kunnen oplopen tot een veelvoud daarvan. De kunst is om niet minder te doen dan nodig, maar ook niet meer. VNconstructeurs is vanaf het moment van verschijnen van de rapporten van TNO en Hageman ervan overtuigd dat kennisontwik - keling en kennisdeling hier een heel belangrijke rol in kan spelen. Rol van VNconstructeurs VNconstructeurs heeft zich daarom gericht op het faciliteren van die kennisontwikkeling en kennisde - ling in dit dossier. Niet alleen door mee te denken over de ontwikke - ling van de beoordelingsrichtlijnen (het 'stappenplan') voor de bestaande gebouwen, maar ook door de ontwikkeling van verster - kingsmaatregelen te ondersteunen en mee te denken over de oplos- singen voor nog te bouwen gebou- wen. Net zo belangrijk is de rol van ken- nisdeling voor de lopende en nog te verwachten beoordelings- en versterkingstrajecten. Door de discussies nú te voeren, bij de ont - wikkeling van de richtlijnen en versterkingsmaatregelen, is het mogelijk de interpretatieverschillen en bijbehorende discussies straks, tijdens die individuele trajecten, enorm te verminderen. Doorloop- tijden kunnen daarmee worden versneld, maar ook kunnen onno - dige versterkingskosten worden voorkomen. Om die reden is VNconstructeurs vanaf het begin heel actief in dit dossier. VNconstructeurs is verte - genwoordigd in de Klankbord- groep van het ministerie van BZK, voert overleg met Bouwend Nederland en Betonhuis Construc - tief Prefab, heeft rondetafelge - sprekken georganiseerd, een juridische helpdesk en een juridisch informatiedocument voor leden verzorgd en een technische werkgroep ingericht. Daarnaast is er samen met Cement een informatieve website opgezet: www.platformbreedplaatvloeren.nl. De werkgroep beoordeelt cases onderling en publiceert de resulta- ten op de website. De groep is breed samengesteld uit alle betrok - ken branches. In 2019 zullen deze acties versterkt worden doorgezet, waarbij het zwaartepunt zal liggen op de verdere kennisdeling over de ontwikkeling van versterkings- maatregelen samen met de bran- ches (ingenieursbureaus, leveran- ciers en aannemers). ? Rollen en verantwoordelijkheden constructeur in het breedplaatvloerendossier1 2019