24? CEMENT 4 2020 Ik stond stomverbaasd bij het kring- looppunt van de milieudienst, pal naast de driezitsbank die ik er wilde inleveren. Voor hergebruik, omdat er altijd wel iemand een bank kan gebruiken. Maar de kras van twee centimeter lang voorkwam dit en vijf minuten later werd de bank in el- kaar gedrukt. Bizar, in de zogenaamd duur- zame wereld waarin wij denken te leven. Ik schrijf er denken bij, omdat in de afgelopen coronaweken de aanvoer bij de milieudienst is verdrievoudigd? Om inspiratie op te doen over circula- riteit had ik een bericht op LinkedIn gepost, hopende op interessante invalshoeken. En die kreeg ik. Ik kwam erachter dat circulari- teit nog niet eens zo heel lang op de kaart staat en kreeg óók inzicht in ons verbruik: in 100 jaar is de grondstoffenwinning toegeno- men van 5 naar ruim 30 miljard ton. En veel materialen worden slechts één keer ge- bruikt. Of misschien nog een keer gerecy - cled, maar daarna alsnog tot afval gede- gradeerd. Producten ontwerpen die ontelbare keren zijn te hergebruiken, zoals Legoblok - ken, te smeden tot zowat elke denkbare constructie. Het meest aansprekende voor- Circulariteit In mei 2019 werden Koen van Doremaele en Patrick van Dodewaard op de Dag van de Constructeur verkozen tot Talent van het Jaar. In zes afleveringen in Cement maken wij kennis met deze talenten en hun visie op het vak. In deze vijfde aflevering bespreken ze het thema circulariteit. Eén kras erop en het is niks meer waard! beeld dat me hierbij te binnen schiet is een enorme brug van plastic bierkratten op het marktplein in Delft. Woningen worden al veel in modules uitgevoerd. Wat houdt ons tegen om deze modules op elkaar te stape- len tot een flatgebouw, zoals containers in een haven? En weer te verwijderen wanneer je maar wilt. Of diezelfde modulewoningen drijvend uit te voeren en de eerste drijvende stad aan te leggen? Het zou een hoop dijk - versterkingen kunnen schelen. Bij circulariteit in de infrastructuur kwam ik echter niet verder dan resten staal gebruiken voor hulpconstructies, modulaire brugconstructies en hergebruik van dam- wanden. Hier lijkt nog een hoop te winnen. Wellicht met plastic funderingen, gevuld met water of zand, als alternatief voor een betonnen poer. Of een paalfundering met een weerhaak, zoals van een wesp, die je weer kunt terugtrekken zodra de paal niet meer nodig is. Circulaire producten gaan verder dan alleen je eigen sector. Wat zou erop tegen zijn om geotextiel te maken van een berg oude kleren? Tussen de sectoren liggen gro- te kansen. En ook de moeilijkste om te zien. Tijdens mijn studie mocht ik met drie ande- ren naar Tanzania om een oplossing te vin- den tegen de verdamping uit een waterput. Twee maanden per jaar regen en tien maanden de zon erop, elke druppel was welkom. Een van onze oplossingen was om plastic flessen op het water te leggen, die bleken zeer efficiënt. Na ons vertrek bleken die flessen nog efficiënter?om olie en an- dere vloeistoffen in op te slaan, bij de locals thuis. Iets ontwerpen is één, maar als de klant het niet nodig heeft, dan houdt het nog steeds op. Circulair denken én doen wordt de grootste uitdaging van de komen- de 50 jaar. Een zeer moeilijke ook, maar daardoor zeker niet minder leuk! En tot die tijd? Veel samen hergebruiken.? "Circulaire producten gaan verder dan alleen je eigen sector" Koen van Doremaele, BAM Infraconsult CEMENT 4 2020 ?25 "De nieuwbouw van nu is de oogst na 2050" In 2050 is het zover, dan leven we in een volledig circulaire economie. Althans dat is het doel, eerder circulair wor- den mag ook. Ik besef dat dit de grootste uitdaging wordt van mijn carrière als con- structeur. Een gebouw ontwerpen op sterkte, stijfheid en standzekerheid is de basis van mijn vak, maar daar is duurzaamheid bijge- komen als vierde basisprincipe. Als dit niet is uitgewerkt, wordt er in de toekomst geen bouwvergunning meer verleend. De uitdaging van de circulaire econo- mie is ambitieus, maar ook lastig omdat deze vaak discipline-overschrijdend is. Dan kom je al snel op het punt dat niet alle betrokken partijen dezelfde belangen en ambities heb- ben. Dit maakt het lastig meer te doen dan het gevraagde. Daarom ben ik erg te spreken over de ambitie van de overheid die de mini- male eisen steeds een beetje scherper stelt. Kanttekening is dat deze ambitie is bedacht tijdens een economische hoogconjunctuur. Ik ben benieuwd of deze ambities overeind blij- ven tijdens een recessie, wellicht geeft dit juist wel een boost aan innovatieve circulaire ideeën. In mijn eerdere columns beschreef ik al de uitdagingen die er liggen om bestaand vastgoed beter en vaker te gaan waarderen. Gebouwen die nog niet zijn ontworpen op een circulaire economie en daarom wat cre- ativiteit van architect, installateur en con- structeur vragen. De lessen die we uit het herbestemmen van die gebouwen trekken, bieden een handreiking voor goede nieuw- bouw. Een concreet voorbeeld hiervan: een robuust betonnen skelet leent zich in veel ge- vallen veel beter voor renovatie dan een ge- bouw met schijven en dragende gevel. Maar Lessen uit herbestemming bieden handreiking voor nieuwbouw willen we echt circulair worden dan zullen we terug moeten schalen naar elementenniveau. Bij mijn werkgever IMd wordt volop geëxperimenteerd met het toepassen van donorstaal. Waar dit eerder vooral werd toe- gepast om ook het duurzame imago te on- derstrepen, wordt het nu ook al toegepast bij projecten waar de opdrachtgever het van- zelfsprekend vindt om 'slim' met materialen om te gaan. Ik vertrouw erop dat deze trend in de toekomst sterker wordt, zeker als er meer referentieprojecten ontstaan. De sleutel van het succes van donorstaal is uiteraard de meetbare kwaliteit van het product, maar ook dat het bestaat uit losse, eenvoudig te monteren delen. In mijn studie ben ik opgevoed met de bekende 'Shearing layers'-theorie van Frank Duffy en Steward Brand. Iedere laag in het gebouw heeft zijn eigen levensduur, dus houd deze gescheiden en vervang of hergebruik het nodige. Het klinkt zo logisch, maar toch houden wij van inge- storte kanalen in getunnelde bouwsystemen. Ook binnen Brands' laag 'constructie' vinden we het prettig om losse onderdelen alsnog te koppelen tot één systeem. Zo koppelen we in de praktijk kanaalplaten met stortstroken en aangelaste ankers aan stalen balken, waar- door we twee zeer goed herbruikbare syste- men toch moeilijk kunnen hergebruiken. Daarom zou ik graag benadrukken om meer te gaan denken in (semi) demontabele verbindingen. Als we dit combineren met goed gedocumenteerde constructieve gege- vens, dan zijn we al op de goede weg als con- structeurs en bouwers. De nieuwbouw van nu is immers de oogst na 2050, en het maakt ook mijn werk wat makkelijker over 30 jaar.? talent van het jaar Patrick van Dodewaard, IMd Raadgevende Ingenieurs