? ?algemeen ontwerp ?schade prof.Dipl.-lng.J.N.J.A. Vambersky, TU Delft,Faculteit derCiviele TechnieklCorsmit Raad­ gevend Ingenieursbureau, Rijswijk ing.R.Sagel, dS+Vhoofdafdeling BouwenWoningtoezicht, Rotterdam AlS iemanduvraagt of het goed met ugaat, antwoordt ubijna uitgewoonte 'ja', alkan de waarheid anderszijn. En als we onsafvragen hoe het met de bouw gaat, ligt het antwoord 'goed'eveneens voor de hand. Ook hier wordt insommige gevallen de waarheid geweldaangedaan. Van schade kunnen we allemaal Ieren. Pogingen vanderedactie Cement om opeen ver­ standige manier aandacht tebesteden aanzaken dieinde bouw mis kunnen gaan ofzijn gegaan, hebbengeleid tot eenserie artikelen waarvan dit het eerstedeelis.Auteurs zijn de herenVambersky enSagel, die uit verschillende invalshoeken met schadegevallen te makenhebben. Voor 1997 zijnnog drie artikelen gepland, teverschijnen injuni, septem­ ber endecember. Eenrubriek om met meer dangewone aandacht tevolgen! DE TIKKENDE TIJDBOM ONDER DE BOUW (I) ER IS MEER AAN DE HAND DAN ALLEEN BOUWFOUTEN 'Waar gewerkt wordt,worden fouten ge­ maakt'iséén vandebekende gezegdes die de ronde doenover het maken vanfouten. Het menselijke karakterervanwordtonder­ streept doorvaak gehoorde uitspraken inde zin van: 'Iedereen maaktfouten en ikhoop dat iknog lang fouten kanmaken'. Het maken vanfouten isdus een gegeven dat bijhet 'menselijk bedrijfhoort en daar­ om ook niet weg te denken is inallestadia van het bouwproces. Het maken vanfouten isniet erg, mits wij de­ ze tijdig ontdekken omdegevolgen ervante kunnen voorkomen. Gevolgen De gevolgen vanfouten in debouw (het bouwproces) kunnenzeerernstig zijn,varië­ rend vangrote financiële schadeviaeen slecht functionerend product tot aanlicha­ melijk letsel en hetverlies vanmensenle­ vens toe.Hetlaatste vernemen wij uitde me­ dia als erop een bouwplaats ofelders weer een calamiteit optreedt met zwaarlichame­ lijk letsel oferger. 24 Over financiële schade ofeenslecht functio­ nerend product endeoorzaken hiervan wordt echter gezwegen ongeachtdegrootte van deschade en het ongemak wathierdoor teweeg isgebracht. Aan dit zwijgen ligtten grondslag devrees van debetrokken partijenomhun 'goede' naam en klanten teverliezen ofde bezorgd­ heid datvolledige openingvanzaken tot nieuwe inzichten zoukunnen leidenenhier­ mee tot verdere ofnieuwe financiële claims. Voor hetlaatste zijnvooral verzekeraars en hun juridische adviseurszeerbeducht. Aan de andere kantishet sensatiegehalte van dergelijke voorvallen voordepublieke media te laag om erover te berichten, immers'er vloeit nietgenoeg bloed'. Voor deberoepspraktijk isdit zwijgen even­ wel zeer tebetreuren. Immersdoorfouten leert men, algeldt dit inmindere matevoor fouten vananderen danvoor eigen fouten. Het isdan ookzeer toetejuichen dat Cement demoed opbrengt redactionele ruimte inte lassen vooreenrubriek 'bouw­ fouten'. Hetis te hopen datderedactie er lange tijd inzal blijven slagen actuele bijdra­ gen OVer gemaakte foutenvoordeze rubriek te vinden en daarmee delezers voorover­ eenkomstige foutentebehoeden. Het is wel zo dat bouwfouten incidenten zou~ denmoeten blijven.Alsdefouten echtersys­ tematisch inde hand gewerkt en bevorderd worden doornieuw ontstaneorganisatievor­ men of andere ontwikkelingen, iser meer aan dehand. CEMENT1997/3 Verontrustendeontwikkelingen De bouwwordt gekenmerkt dooréénfeno­ meen en dat is het -op enkele uitzonderin­ gen na*)-vrijwel geheel ontbreken vanerva­ ren,laat staan professionele opdrachtge­ vers. Het isniet verwonderlijk als wij bedenken hoeveel keermen inzijn leven, oforganisa" ties inhun bestaan, eenbehuizing voorzich zelflaat ontwerpen enbouwen. Bijde mees­ ten, voor zover hetüberhaupt voorkomt, zal het één,misschien tweekeer het geval zijn. Inelkgeval teweinig om van enige ervaring tespreken, laatstaan van professionaliteit. Om dit tekortaankennis tecompenseren, hebben deopdrachtgevers zichaltijd laten bijstaan door met hetontwerp- enbouwpro­ ces goed vertrouwde personen oforganisa­ ties. Dat zijn architecten, raadgevende inge­ nieurs ofandere adviseurs dieeen gedegen voorbereiding plegenvoordat hetdaadwer­ kelijke bouwen begint. Zo gebeurde dat in hetverleden en zo gebeurthetvandaag. Het verontrustende van vandaag isechter dat enkele disciplines in het voorberei­ dingstraject, metdaaronder disciplines die verantwoordelijk zijn voor destandzeker­ heid, deveiligheid en desterkte vanhet bouwwerk, steedsminder ruimtekrijgen om hunwerk naarbehoren tekunnen doen. De selectie voorentoewijzingvan dit niet on" belangrijke gedeelte van hetvoorberei­ dingstraject (ondermeer het constructief ontwerp) heeftnietplaats opbasis van het minimaal benodigde, maarvaakopbasis van delaagste prijs,ongeacht ofhiervoor het minimaal benodigde wel ofniet verrichtkan worden. Het voornamelijk focussenopdelaagste prijs gaat zover dat ookde'deskundigen' die de selectie vandevoor hetvoortraject beno­ digde adviseurs voordeopdrachtgever be­ geleiden, vaakadviseren detoewijzing te doen plaatshebben opbasis vaneen prijs waarvan reeds van tevorenvolstrekt duide­ lijk is dat deze zelfsdeminimaal vereiste prestaties nietdekt. Het resultaat isdat vandaag dedag op dit gebied veeltevaak zelfsdeminimaal vereis­ te prestaties nietworden geleverd, metalle consequenties van dien voor dekwaliteit, maar ookvoor deveiligheid. Een recent stageverslag van eenstudent *)Institutionele beleggers,projectontwikkelaars enz. CEMENT1997/3 van de TU Delft, faculteit derCiviele Tech­ niek, overeennietonaanzienlijk bouwwerk dat thans inuitvoeringis,spreekt boekde­ len. De toewijzing - indit gevalvan de adviseur constructies -heeft ookhier plaatsgehad op basis vangeld, terwijl vooraf bekend was dat ditbedrag bijlange na nietdeminimaal ver­ eiste werkzaamheden voorhetoverigens zeer gecompliceerde bouwwerk zou dek­ ken. De lezer magzelfoordelen overhetvol" gende citaat. '.... Een telate gegevens verstrekking doorde constructeur hadgrote gevolgen. Doorhet te laatverkrijgen van degegevens (vooralteke­ ningen) kondevoorbereiding niet opgang komen. Bovendien kondewerkvoorbereider door devele wijzigingen dienog later werden verkregen, nietsanders meerdoendandeze wijzigingen op tijd proberen door tevoeren. Intotaalbetekende dit veel tijdverlies eneen grote kostenpost. Een slechte gegevensverstrekking (vooralte­ keningen) van de constructeur betekende ook veel tijdverlies. Aangezien detekeningen zelden foutloos waren,moesten dezealtijd grondig wordengecontroleerd. De meestvoorkomende foutenwaren: ? het niet consequent doorvoeren van wijzi­ gingen: wijzigingen in aanzichten waren niet inde doorsneden, plattegronden of overzichtenverwerkt; ? de vorm van dewapeningstekeningen kwam nietovereen met devormtekenin­ gen; ? wapening werdoverdedifatatievoegen heen getekend; ? niet affedetaifs warengewapend; ?te dicht opelkaar gelegen wapening die niet uitvoerbaar was; ? niet affewijzigingen warenvoorzien van wij- zigingspijlen ' (eindecitaat) Het voorgaande isslechts éénvoorbeeld van devele diemen vandaag dedag inde bouw aantreft in hetkader vandesteeds kleiner wordende financiële ruimtevoorde disciplines die de standzekerheid, veiligheid en gebruikswaardevan het bouwwerkmoe­ ten waarborgen. Andere voorbeelden zijn erte over, zoals het ontbreken van de disciplines dievoor de constructieve samenhangvandedoor ver­ schillende subleveranciers aangeleverde onderdelen moetenzorgen, tot aanheton­ derbrengen van verantwoordelijkheden daar waar dezeniethoren, met alleconse" quenties van dien. Dat deze ontwikkeling zeerverontrustend is, behoeft geenverder betoog. Hetwerkt fou­ ten inde hand ende opdrachtgever wordt onherroepelijk met lagere kwaliteit enhoge­ re kosten van het eindproduct geconfron­ teerd. Ook de andere deelnemers aan het bouwproces zijn hiervandedupe. Zelfsde veiligheid tijdensdeuitvoering endeveilig" heid vanheteindproduct zijn hier duidelijk in hetgeding. De ironie wil dat inde meeste gevallen de 'meerkosten' in het voortraject, benodigd om ditalles tevoorkomen, slechtseenfrac­ tie zijn van dekosten diedeopdrachtgever ten gevolge van hetachterwege latenhier­ van, inde uitvoering uiteindelijk extrabe­ taalt. Ookontwerpbesparingen uit zuinig­ heidsoverwegingen staanvaak ingeenver­ houding tot de kosten vaneen latere repara­ tie ofextra onderhoud. Oplossing? Het is te hopen dat deNederlandse bouw samen met de verantwoordelijke instanties (de terugtrekkende overheid)zichvandeze 'tikkende tijdbom'voldoende bewustwor" den en tijdig maatregelen treffeninde vorm van minimurn-eisen voor het vervullenvan de hiervoor genoemde taken inhet bouw" proces. De mogelijkheden hiertoe zijn legio. Van ver­ grotenvanbevoegdheden indeze vanBouw" en Woningtoezichten tot aanpassing van de regelgeving, waarindeverantwoordelijke hoofdconstructeur weereenduidelijke plaats krijgt. Het wachten tot ereerst 'rampen' gebeuren voordat ermaatregelen komen,lijktzeker niet verstandig. Het rnoge duidelijk zijn datditbetoog niet ageert tegenhetcontinue procesvande herverdeling enverschuiving vantaken tus­ sen diverse oudeennieuwe disciplines; in tegendeel! Maar ditbetoog ageertweltegen hetgevaar­ lijk onderschatten van noodzakelijke werk­ zaamheden inhet voortraject vandebouw en dan metname die,waar deveiligheid in het geding is. Het probleem speeltnietalleen in Neder­ land! 25 .L...... ------------ .IIIL.:::a.: