Een van de nieuwe woongebouwen in het Bajeskwartier is The Starling, gevormd door vier in elkaar geschoven volumes van verschillende hoogtes. In afwijking van het definitief ontwerp is het project uitgevoerd in tunnelgietbouw. Extra aandacht ging hierbij uit naar de uitkragingen en de verschillen in oriëntaties van de beuken.
Tunnelgietbouw in het Bajeskwartier
Uitkragingen en verschillende oriëntaties The Starling
vragen extra aandacht
1 Impressie The Starling (bron: Bajeskwartier Amsterdam / Beeldenfabriek)
1
28? CEMENT 8 2024
The Starling (Engels voor spreeuw)
is het zuidwestelijke gebouw
(gebouw D) in het hart van het
Centraal Cluster van het Bajes-
kwartier, aan een centraal plein.
Het hoogste deel bevat 110 sociale huurwo-
ningen. De drie lagere bevatten samen 75
koopwoningen met twee-, drie en vierkamer-
appartementen van 45 m² tot 150 m² (waar-
onder vier lofts). Op het middelhoge volume
ligt een gemeenschappelijk daktuin met
vrijwel 360° uitzicht op de Amstel en de stad
Amsterdam. In de plint komt een gezond -
heidscentrum, fitnessruimte en een winkel.
Bouwkundige opzet
Het hoge volume (60 m hoog) heeft een vier-
kante plattegrond van 20,1 x 20,1 m², met in
langsrichting (noord-zuid) drie beuken met
een beukmaat van 6,7 m. Deze toren wordt
deels voorzien van een souterrain en bestaat
inclusief dat souterrain uit 20 bouwlagen.
Aan één zijde kraagt het bouwvolume uit
over het plein. In de noordwesthoek wordt een volume
van 13 bouwlagen in het hoge volume ge-
schoven (fig. 2). Dit middelhoge volume heeft
identieke plattegrondafmetingen en beuk -
maten. De woningen in dit deel zijn in oost-
west georiënteerd, dus haaks op die in het
hoge volume. In de oksel met de aansluiting
van de hoge woontoren ligt een gezamenlijk
inpandig trappenhuis met wenteltrap in een
40 m hoog atrium. Op de onderste drie bouwlagen breidt
dit volumedeel zich verder uit in de richting van de bestaande gevangenismuur (westen).
Onder dit deel bevindt zich een souterrain.
In dit souterrain en de begane grond bevin -
den zich een health centre en een fietsen -
berging. In de bovenste laag bevinden zich
patiowoningen (inpandig patio). In de zuidwesthoek is een zevenlaags
L-vormig volume met plattegrond tegen het
hoge volume gepositioneerd. Ook hier be-
draagt de beukmaat 6,7 m. Vanwege de
L-vorm ontstaat in het hart een binnenhof.
Ook dit deel heeft een souterrain met een
fietsenkelder.
Draagconstructie hoog volume
De draagconstructie van de hoge toren is
opgebouwd uit ter plaatse gestorte betonnen
woningscheidende wanden (h.o.h.-afstand
6,7 m, 250 mm dik) en breepdlaatvloeren
(280 mm dik). De wandenstructuur is van
boven naar beneden zo veel mogelijk door-
gezet, waardoor een heldere structuur met
een rechtstreekse krachtsafdracht ontstaat. In de langsgevel (oostzijde) bestaat de
dragende lijn uit betonnen gevelpenanten in
combinatie met versterkte stroken (fig. 3).
De breedte van de penanten is mede geba -
seerd op het constructieve ontwerpvertrek -
punt dat de gevel voor circa 30% tot 40%
moet bestaat uit betonnen wandschijven.
De gehele woontoren werkt vanuit construc-
tief oogpunt als één geheel en wordt dan ook
ongedilateerd uitgevoerd. In het hart van het
hoge volume ligt in de kern het trappenhuis
en liftpartij. De stabiliteit in de hoofdrich -
IR. RONALD
WENTING RO
Senior Adviseur Constructies ABT
ING. STEPHAN TOONEN
Projectleider ABT
auteurs
Een van de nieuwe woongebouwen in het Bajeskwartier is The Starling, gevormd door
vier in elkaar geschoven volumes van verschillende hoogtes. In afwijking van het definitief ontwerp is het project uitgevoerd in tunnelgietbouw. Extra aandacht ging hierbij uit naar
de uitkragingen en de verschillen in oriëntaties van de beuken.
CEMENT 8 2024 ?29
N
ting wordt geborgd door de woningscheiden-
de wanden. De stabiliteit haaks hierop wordt
geborgd door een aantal wanden in die rich -
ting. Door het grote aantal deursparingen in
deze wanden werken voor de stabiliteit in
deze richting ook een aantal wanden in de
middelhoge en lage woontoren mee (fig. 4).
Aan de zijde van het plein liggen de
wanden op de onderste bouwlaag circa 2,0 m
terug, waardoor aan deze zijde een uitkra
-
ging ontstaat (fig. 5). Deze uitkraging wordt
opgevangen door de bovenliggende wand
-
schijf in de middenbeuk, en door uitkragen -
de versterkte stroken in iedere verdieping in
de oostgevel. De wandschijf wordt ingezet als
verdiepingshoge wandligger. Belangrijk aan
-
dachtspunt waren de deursparingen, die de
wandligger aanzienlijk verzwakken.
Rondom de woontoren zijn prefab
betonnen uitkragende glazenwasbalkons
aanwezig met een beperkte diepte. Aan de
westzijde is een ruim uitkragende prefab
betonnen balkon voorzien, met een diepte
van circa 1,8 m.
Draagconstructie middelhoog en
laag volume
De draagconstructie van het middelhoge
volume bestaat tevens uit woningscheidende
wanden (h.o.h.-afstand 6,7 m, 250 mm dik)
en breepdlaatvloeren (280 mm dik). Tussen
de woningen aan zuid- en westzijde bevindt
zich een gang (fig. 4). Aan weerszijden van
de gang bevinden zich kopse wanden, die worden uitgevoerd in beton, ten behoeve
van de stabiliteit van dit bouwdeel in
noord-zuidrichting. De structuur loopt grotendeels van
boven naar beneden door, tot in het souter-
rain. Zoals eerder aangegeven breidt dit
volumedeel zich over de onderste drie
bouwlagen uit richting de bestaande gevan -
genismuur, ten behoeve van de patiowonin -
gen en functies in het souterrain. De kelder-
bak voor het souterrain wordt gevormd door
betonnen wanden met een dikte van 300 mm
en een waterafsluitende betonvloer met een
dikte van 300 mm. Aan de westflank is het fundament
van de bestaande gevangenismuur aanwe-
zig. Vanuit het masterplan is ervoor gekozen,
onder meer in verband met kosten, dit fun -
dament in tact te laten en de bovengelegen
gebouwstructuur met uitkragende betonnen
balken op te vangen. Rondom de woontoren zijn prefab
betonnen uitkragende glazenwasbalkons
aanwezig met een beperkte diepte. Aan de
west- en noordzijde is een ruim prefab-be-
tonnen balkon voorzien met een diepte van
circa 1,8 tot 2,0 m. De draagconstructie van het laagste
volume is een voortzetting van de structuur
van het middelhoge volume.
Tunnelgietbouw
Na afronding van het definitief ontwerp is
vanuit de aannemer een voorkeur voor
2 The Starling (gebouw D) bestaat uit een ensemble van een hoog, middelhoog en laag bouwvolume
(bron: Arons & Gelauff Architecten)
In de langsgevel
van de hoogbouw
bestaat de
dragende lijn uit
betonnen gevel -
penanten en
versterkte stroken
2
PROJECTGEGEVENS
project
Bajeskwartier Amsterdam,
The Starling (gebouw D) opdrachtgever/
projectontwikkelaar Bajes Kwartier
Ontwikkeling C.V.
(samenwerkingsverband AM, AT Capital en
Schröders Capital)
samen met de Alliantie architect
Arons en Gelauff constructieve uitwerking
ABT en BAM Advies & Engineering.aannemer
Hillen & Roosen
bekistingsleverancier Klink Bekistingen
30? CEMENT 8 2024
breedplaatvloer:d=280mm
betonnen wandpenanten dragende gevel:
-250*1600mm2
betonnen versterkte strook: 600*280mm2
wapening op de breedplaat
- breedte wandschijven, d=250mm
-c a. 35-40% geveldichtheid
- maximale overspanning ca. 2,4m
bijvoorbeeld:
- penantbreedte 1600mm + raam 2400mm;
- penantbreedte 1200
mm + raam 1800mm;
betonnen wanden: d=250mm
uitkragende gebouwhoek
versterkte strook/verdieping 600*280mm2
betonnen gevelpenanten
boven elkaar positioneren
betonnen gevelpenanten afstemmen
op onderliggende lagen - zie bouwlagen 7-11 uitkragende prefab betonnen balkonplaat
d=200/250mm bevestigt met Isokorven
uitkragende prefab betonnen balkonplaat
d=200/250mm bevestigt met Isokorven
breedplaatvloer: d=280mm
betonnen wandpenanten dragende gevel:
-250*1600mm2 betonnen versterkte strook:
600*280mm2
wapening op de breedplaat- breedte wandschijven, d=250mm
-c a. 35-40% geveldichtheid
- maximale overspanning ca. 2,4m
bijvoorbeeld:
- penantbreedte 1600mm + raam 2400mm;
- penantbreedte 1200 mm + raam 1800mm;
betonnen wanden:d=250mm
uitkragende gebouwhoek
versterkte strook/verdieping 600*280mm2
uitkragende prefab betonnen balkonplaat
d=200/250mm bevestigt met Isokorven
uitkragende prefab betonnen balkonplaat d=200/250mm bevestigt met Isokorven
uitkragende prefab betonnen balkonplaat
d=200/250mm bevestigt met Isokorven
3 Typische constructieve plattegrond hoge woontoren The Satrling (bron: ABT)
4 Plattegrond verdieping 2-6 (bron: ABT)
3
4
CEMENT 8 2024 ?31
N
N
5
6
In het hoge
gebouw liggen
de wanden op
de onderste
bouwlaag 2,0 m
terug, waardoor
een uitkraging
ontstaat
5 3D-weergave constructie, met de oostgevel en de uitkraging (bron: ABT)
6 Tunnelbekisting The Starling (foto: ABT)
oostgevel
uitkraging
32? CEMENT 8 2024
N
Legenda
Tunnel A T0301-A
Tunnels storten
Sparing
Stellen/sluiten wand
Storten wand
Tunnels gestort
Stellen prefab
Tunnel B T0302-ATunnel C T0303-A
dag 2
dag 5
dag 9 dag 3
dag 6
dag 10 dag 4
dag 8
dag 11
7
7 Inzet van de tunnels (bron: Hillen & Roossen / Klink Bekistingen) CEMENT 8 2024 ?33
tunnelgietbouw uitgesproken, met name in
verband met de identieke beukmaten (zie
ook artikel 'Één project, verschillende
bouwsystemen', elders in dit nummer).
Hierbij worden in een dagelijkse cyclus wan -
den en vloeren tegelijkertijd gestort (foto 6).
De haalbaarheid van de toepassing van
dit bouwsysteem is onderzocht. Daarbij is
gekeken naar routing van de tunnelbekis
-
ting, de beukmaten, de benodigde installatie -
technische voorzieningen en de bouwtijd. Uit
dit onderzoek bleek dat tunnelgietbouw goed
mogelijk was. De opzet in het DO, die uitging
van wanden-breedplaat, leende zich hier
goed voor en het constructief ontwerp is in
de nieuwe opzet gevolgd. Aandachtspunt was de aansluiting van de dwarswanden op de
tunnel en een goede routing van de tunnel.
Er is gekozen voor een aanpak waarbij
in basis drie tunnelbekistingen naast elkaar
worden gebruikt. Met drie tunnelkisten
konden de monteurs van verschillende disci -
plines tegelijk hun werk doen en in een
'treintje' achter elkaar door werken, in een
continue bouwstroom. Globaal werden twee
tunnels op één dag gestort. Bij de derde tun -
nel werden voorbereidingen getroffen voor
de volgende dag. De onderste lagen van het
woongebouw zijn gerealiseerd in een cyclus
van 11 dagen, terwijl de lagen in het deel van
de hoge toren een cyclus van 6 dagen hadden
(de routing is weergegeven in figuur 7).
De verschillende
oriëntaties van
de wanden
maakten tunnel-
gietbouw
minder efficiënt
8
9
8 Het leidingwerk en de luchtkanalen worden elders op de bouwplaats op de onderwapening aangebracht.
Wanneer de tunnel gereed is wordt het geheel ingehezen op de tunnel (foto: ABT) 9 Detail bevestiging prefab balkons (bron: Schöck) 34? CEMENT 8 2024
De installateurs brachten op maaiveldniveau,
op de onderwapening, het leidingwerk in
de vloeren aan, waarna de wapeningsploeg
bovenwapening aanbracht. In zijn geheel
werd dit vervolgens op het dek van de tunnel
geplaatst (foto 8).
Aansluitingen wanden? Tunnelgietbouw is
vooral effectief als alle beuken van de wo-
ningen wat betreft maatvoering gelijk zijn.
Of in ieder geval het overgrote deel. Dit is in
de plattegrond van de woontoren het geval.
De verschillende oriëntatie van de wanden
maakten het proces van tunnelgietbouw
echter minder efficiënt. Door deze variatie
in oriëntatie zijn er namelijk veel aansluitin -
gen van wanden dwars op de tunnelstruc-
tuur. Samen met de benodigde dwarswan -
den voor de stabiliteitsvoorzieningen zorgt
dit voor een verstoring in het bouwproces. Om de dwarswanden te realiseren zijn
in de wanden stekkenbakken ingebracht.
Ter plaatse van de dwarswanden is in het
vloergedeelte van de bekisting een strook
opengehouden (zie gele delen figuur 7), die
zijn afgezet met haringraatstaal. De wand -
wapening voor deze dwarswanden is dóór
deze openingen aangebracht. De wand werd
vervolgens ? nadat de rest van de tunnel
was gestort ? inclusief de open strook in de
vloer afgestort.
IDocksysteem
Door uitvoering in tunnelgietbouw is het
nodig de prefab balkons achteraf te monte-
ren. Dit omdat de balkons bij montage voor-
af in de weg zouden zitten bij het uitrijden
van het tunnelsegment. Om dit mogelijk te
maken, is het zogenoemde IDock-systeem
(Schöck) toegepast. Hierbij worden met
kunststof bakken open sleuven in de beton -
vloer gerealiseerd. Daarin worden de bal -
kons via stekken die uit het prefab element
steken, verankerd. Ten behoeve van koude-
brugonderbreking zijn de prefab elementen
geleverd met ingebouwde Isokorf-elemen -
ten. Na het stellen van de balkons worden
de sleuven met K70-gietmortel vastgezet.
Afhankelijk van de omstandigheden zijn de
balkons al na 24 uur volledig belastbaar.
Tot slot
De tunnelkist heeft inmiddels (november
2024) het hoge torendeel bereikt. De komen -
de maanden worden de bovenste bouwlagen
gerealiseerd. Dit deel heeft een bouwtijd van
slechts zes dagen per bouwlaag. De ver-
wachting is dan ook dat al in het eerste
kwartaal van 2025 het hoogste punt wordt
bereikt, waarna de verdere afbouw kan be-
ginnen. Op naar de eindsprint!
11
10
10 Staven vanuit het balkon worden verankerd in sparingen in de vloer (foto: ABT)
11 Aangieten van de sleuven (foto: ABT) CEMENT 8 2024 ?35
Thema Bajeskwartier
Dit artikel is onderdeel van een special van Cement over het Bajeskwartier. Voor een overzicht van de andere artikelen zie www.cementonline.nl/bajeskwartier.
Projectgegevens
Project: Bajeskwartier Amsterdam, The Starling (gebouw D)
Opdrachtgever/projectontwikkelaar : Bajes Kwartier Ontwikkeling C.V. (samenwerkingsverband AM, AT Capital en Schröders Capital) samen met de Alliantie
Architect: Arons en Gelauff
Constructieve uitwerking: ABT en BAM Advies & Engineering.
Aannemer: Hillen & Roosen
Bekistingsleverancier: Klink Bekistingen
The Starling (Engels voor spreeuw) is het zuidwestelijke gebouw (gebouw D) in het hart van het Centraal Cluster van het Bajeskwartier, aan een centraal plein. Het bestaat uit vier in elkaar grijpende volumes. Het hoogste deel bevat 110 sociale huurwoningen. De drie lagere bevatten samen 75 koopwoningen met twee-, drie en vierkamerappartementen van 45 m2 tot 150 m2 (waaronder vier lofts). Op het middelhoge volume ligt een gemeenschappelijk daktuin met vrijwel 360° uitzicht op de Amstel en de stad Amsterdam. In de plint komt een gezondheidscentrum, fitnessruimte en een winkel.
Het hoge volume (60 m hoog) heeft een vierkante plattegrond van 20,1 x 20,1 m2, met in langsrichting (noord-zuid) drie beuken met een beukmaat van 6,7 m. Deze toren wordt deels voorzien van een souterrain en bestaat inclusief dat souterrain uit 20 bouwlagen. Aan één zijde kraagt het bouwvolume uit over het plein.
In de noordwesthoek wordt een volume van 13 bouwlagen in het hoge volume geschoven (fig. 2). Dit middelhoge volume heeft identieke plattegrondafmetingen en beukmaten. De woningen in dit deel zijn in oost-west georiënteerd, dus haaks op die in het hoge volume. In de oksel met de aansluiting van de hoge woontoren ligt een gezamenlijk inpandig trappenhuis met wenteltrap in een 40 m hoog atrium.
Op de onderste drie bouwlagen breidt dit volumedeel zich verder uit in de richting van de bestaande gevangenismuur (westen). Onder dit deel bevindt zich een souterrain. In dit souterrain en de begane grond bevinden zich een health centre en een fietsenberging. In de bovenste laag bevinden zich patiowoningen (inpandig patio).
In de zuidwesthoek is een zevenlaags L-vormig volume met plattegrond tegen het hoge volume gepositioneerd. Ook hier bedraagt de beukmaat 6,7 m. Vanwege de L-vorm ontstaat in het hart een binnenhof. Ook dit deel heeft een souterrain met een fietsenkelder.
Reacties