1 Impressie van The Jay (bron: BajesKwartier Amsterdam / Beeldenfabriek) 1 52? CEMENT 8 2024 The Jay is de eerste toren in het Amstel Cluster, een van de vier clusters in het nieuwe Bajes- kwartier. Hij wordt ook wel de 7e toren genoemd. In de oorspronkelijke plannen uit de jaren 70, waren er zeven gevangenistorens ontworpen; uiteindelijk werden er maar zes gebouwd. Het perceel wordt nu, nadat het meer dan vijf decennia leeg bleef, alsnog ingevuld. The Jay bestaat uit twee volumes: een volume met standaardappartementen en een met speciale appartementen. Dit tweede volume bevat de kern en is een laag hoger. De witte, geprefabriceerde betonnen sandwich gevelpanelen, met het vierkante raamrooster, verwijzen naar de nooit ge- bouwde toren. Elk vierkant raam is voorzien van een zogenoemd bloemkozijn, een kozijn dat iets uit de gevel steekt. The Jay is ontworpen volgens de prin - cipes van het Bajeskwartier voor duurzaam leven. Zo zijn in de zuidgevel zonnepanelen en begroeide gevelpanelen geïntegreerd. Op de begane grond bevinden zich een gemeen - schappelijke woonkamer en een co-working - ruimte. Een gedeelde tuin ? grenzend aan de oorspronkelijke gevangenismuur rond het Bajeskwartier ? is een extra recreatie- ruimte voor de bewoners. Een fietsenstalling op twee niveaus en een ruimte voor het op- halen van organisch afval moedigen een gezonde levensstijl aan. Bouwkundige opzet De hoofdopzet van de 60 m hoge woontoren is afgeleid van de oorspronkelijk gevangenis- torens van de Bijlmerbajes. Het gebouw heeft een rechthoekige plattegrond van cir- ca 15,5 × 25,5 m². Aan een zijde bevindt zich een geïntegreerde gebouwkern aan de kopse zijde van circa 9,0 × 12,8 m² (fig. 4, kern A), met daarin een trappenhuis en liften. Aan de andere zijde bevindt zich een tweede IR. RONALD WENTING RO ir. Ronald Wenting RO ABT ING. JEROEN VAN DRIEL RO Projectleider BAM A&Eauteurs Van in-situ naar prefab De Jay, met 19 verdiepingen en 135 appartementen, is een van de nieuwe woontorens in het Amsterdamse Bajeskwartier. Na de DO-fase is de draagconstructie van in-situ omgezet naar prefab. Dit vroeg de nodige aandacht van alle betrokken partijen en veel onderlinge afstemming. De gevolgen voor het constructief ontwerp van The Jay in het Bajeskwartier CEMENT 8 2024 ?53 2 The Jay in aanbouw PROJECTGEGEVENS project Bajeskwartier Amsterdam, The Jay (gebouw H) opdrachtgever/ projectontwikkelaar Bajes Kwartier Ontwikkeling C.V. (samenwerkingsverband AM, AT Capital en Schröders Capital) architect OMA constructieve uitwerking ABT en BAM Advies & Engineering geotechnisch advies ABT aannemer BAM Wonen en BAM Bouw en Techniek prefab vloerplaten en binnenwanden Geelen Beton prefab sandwich gevelelementen Loveld 2 54? CEMENT 8 2024 A 01 B C D 02 03 04 05 06 beton pref ab d=200 beton pref ab d=200beton pref ab d=200 SFB18 0 SF B18 0 SF B18 0 180+11050 180+11050 SFB18 0 180+11050 180+11 050 2750 797 5 647 5 2800 5525 6200 6200 6200 A 01 B C D 02 03 04 05 06 SF B180 180+11 0500 SFB180 180+11 0500 2750 7975 6475 2800 5525 6200 6 200 6200 be ton pref ab d=20 0 beton pref ab d=200beton pref ab d=20 0 SFB180 SFB180 180+11 050+ Kern A 180+11 0500Kern B prefab wand d=250 mmprefab wand d=200 mmLatei trappenhuis (fig. 4, kern B). Een centrale gang verbindt de aan beide zijden gelegen appartementen. De indelingen van de plattegronden vanaf de 2e verdiepingsvloer zijn gelijk. Wel heeft de 4e verdiepingsvloer een afwijkende verdiepingshoogte van 3,75 m, overeenkom - stig met de oude toren. De overige verdie- pingen hebben een bruto verdiepingshoogte van 3,00 m. De kelder is verhoogd aangelegd als souter- rain (fig. 5). De funderingspoeren zijn zo goed als vermeden. Hierdoor hoefde minder diep te worden ontgraven en kon een tijde- lijke bemaling worden voorkomen. Van in-situ naar prefab Het constructief ontwerp was in eerste instantie volledig opgezet in een ter plaatse gestorte betonconstructie met breed - 3 Impressie van de plint van The Jay (bron: Bajes Kwartier Ontwikkeling C.V. / Beeldenfabriek) 4 Constructieve basisstructuur standaardverdieping Omzetting leverde een hoge bouwsnelheid op en daarmee een kortere bouwtijd van 4 maanden 3 4 CEMENT 8 2024 ?55 5 5 Lasplaten ter plaatse van kruisende wanden op as 1 plaatvloeren. Na het DO-traject is dit op ver- zoek van de aannemer grotendeels omgezet naar prefab beton. Dit geldt vanaf de boven - zijde van de 1e verdiepingsvloer; van de 2e verdiepingsvloer tot en met de dakvloer is er een heldere en repeterende structuur aanwezig, die zich goed leende voor een uit- voering in prefab. Het resultaat was een 'droge' bouwmethodiek met hoge bouwsnel - heid en daarmee een kortere bouwtijd van vier maanden. De bouw werd een assembla - geplaats. Het constructieve ontwerp van het in het werk gestorte casco vormde de basis voor het ontwerp van het prefab casco. De opzet van de stabiliteitskernen en stabili - teitswanden is gelijk gebleven en ook de wanddiktes zijn gelijk gehouden. Wel moest er extra aandacht worden besteed aan de samenwerking tussen de prefab elementen en het borgen van de samenhang. Dit stelde eisen aan de onderlinge koppelingen. Draagstructuur De draagstructuur van The Jay bestaat uit prefab betonnen wandschijven (op de cijfer- assen) met een dikte van 250 mm, die funge - ren als woningscheidende wanden. Deze staan op een regelmatige h.o.h.-afstand van 6,2 m. Ze staan op een basis van in-situ wan - den van 250 mm in de kelder en op de begane grond. Ook de kern is opgebouwd met prefab betonnen wanden met een wanddikte van 250 mm. Lokaal, ter plaatse van de liftwan - den, is de wanddikte van 200 mm. Tussen de wandschijven overspannen massieve prefab betonnen plaatvloeren. In de langsgevel zijn niet dragende prefab sandwich gevelelementen toegepast. Hierdoor was het mogelijk de gevel in zijn geheel te monteren en steigerloos te bouwen. Stabiliteit De stabiliteit in dwarsrichting wordt gewaar- borgd door de betonnen woningscheidende wanden, en in langsrichting door vier stabi - liteitswanden. Twee van die wanden zijn gepositioneerd nabij de liftschacht tussen de gebouwassen 1 en 3 (linker blauwe gebied in figuur 4). Twee aan weerszijden van het trappenhuis tussen de gebouwassen 5 en 6 (rechter zijde). Deze stabiliteitswanden lopen van boven tot onder volledig door. Vanaf fundering tot 1e verdiepingsvloer zijn ze in het werk gestort, vanaf de 1e verdiepings- vloer prefab. Om de kruisende wanden te laten sa - menwerken, zijn ze vertand uitgevoerd. Op as 1 zijn deze koppeling vanwege de aanwe- zige ramen vervangen door lasplaten (foto 5). Overstek Aan de voorzijde van het kernvolume be- vindt zich vanaf niveau 2, over de breedte van de kern, een schuin overstek van in totaal 2,75 m (fig. 6). Dit overstek wordt ge- dragen door betonwanden haaks op de gevel (dikte d = 250 mm) en een wandligger in de lijn van de gevel (d = 300 mm). Op deze wandligger rust een prefab overstekbalk. In eerste instantie was een rela - tief slanke balk voorzien (600 × 1500 mm²) met forse voegspanningen (fig. 6). Deze is in een later stadium opgedikt tot 1200 × 1500 mm² om te komen tot een praktischere wape- ningsdetaillering zonder splijtwapenening. De gevel van het overstek is direct voor de vloerrand langs doorgestapeld uitge- voerd, over de gehele hoogte van het gebouw, met een middensteunpunt ter plaatse van de overstekbalk. Hierdoor rust er geen vloerbelasting op de gevel. 56? CEMENT 8 2024 balk 1200*1500 mm penant 300*1000 bouwkundige invulling schuine wand wand d=300 wand d=250 De gevel ter plaatse van de schuine wand on - der het overstek is bouwkundig uitgevoerd en heeft geen dragende functie in de hoofddraag - constructie. Wel zijn staalprofielen aange- bracht als horizontale steun voor de uitkra - gende balk en als drager van de schuine gevel. Vloersysteem De vloeren zijn uitgevoerd als massieve vloerplaten. Deze zijn 180 mm dik hebben een overspanningslengte van 6,20 m. Op deze vloerplaten is een 120 mm dikke laag schuimbeton aangebracht voor de leidingen (foto 9). Daarop zit een 80 mm afwerklaag. De schijfwerking in de vloer wordt door de vloerplaat zelf verzorgd. De voerplaten zijn met elkaar verbonden met aanvullende wa - peningsstaven in inkassingen in de vloeren (fig. 10 en foto 11). Hiermee is de gewenste robuustheid gecreëerd. Door deze koppelin - gen in de vloerplaat kon de schuimbetonlaag in een later stadium worden aangebracht. Deze schuimbetonlaag heeft geen construc- tieve eigenschappen. Extra aandacht ging uit naar de af - stemming van de sparingen en leiding - 6 Om de kruisende wanden volledig te laten samenwerken, zijn ze vertand uitgevoerd 6 Model overstek 7 Eerste conceptschets kruising wand d = 300 mm met overstekbalk 7 CEMENT 8 2024 ?57 doorvoeren in de plaatvloer. Aangezien deze vloeren op een lange baan zijn gerealiseerd, was het niet mogelijk het voorspansysteem per vloerplaat te laten verspringen. Alle koppelingen, doorvoeren en inkassingen moesten daarom vooraf onderling worden afgestemd en waar nodig aangepast, om een uniforme verdeling van de voorspanstren - gen te krijgen. Hierin was de prefableveran - cier leidend ten opzichte van de installateur. Montage wanden De wanden moesten tijdens montage wor- den geschoord met schoorstaven. Zoals in foto 12 te zien, zijn de schoren van de gevel- elementen en de binnenwanden gelijktijdig op de vloerplaten aanwezig. De tijdelijke trek- en drukkrachten uit deze schoren zijn meegenomen in de berekeningen van de prefab elementen. Omdat er geen wanden loodrecht op staan, moesten de wanden bij het bepalen van deze krachten worden ge- zien als vrijstaand, volgens artikel 7.4.1 van NEN-EN 1991-1-4. De gevelelementen zijn vooraf voorzien van de raamkozijnen, inclu - sief beglazing, waardoor met betrekking tot de windbelasting de wanden als gesloten moesten worden berekend. De afstemming tussen de prefab- leveranciers en coördinerend constructeur nam veel meer tijd in beslag dan beoogd 8 Overstek met prefab balk tussen de uitstekende dragende kopgevels 9 Leidingverloop (foto: BAM) 8 9 58? CEMENT 8 2024 ter plaatse van doorkoppelingen indien nodig vloerplaat voorzien van sparing 20 180 20 40 125 125 250 105 voegen ondersabelen of aangieten. doorkoppeling (minimaal Ø20-1000) De gevelelementen hebben als voordeel dat zodra de wanden op de vloer zijn gemon - teerd, je een veilig werkgebied hebt en eerder kunt starten met de afbouw op ondergelegen lagen. De inkassingen voor installaties en leidingwerk in de prefab wanden zijn al in de fabriek meegenomen. Alle instortvoorzie- ningen moesten dus bekend zijn voordat de eerste elementen in de fabriek werden geproduceerd. Ook de boutankers voor de schoren zijn vooraf in de elementen meege- nomen. Rolverdeling De constructieve uitwerking van het project is, net als de andere torens in het Bajeskwar- tier, uitgevoerd door ABT en BAM Advies & Engineering. Omdat het prefab beton is ver- deeld over meerdere prefableveranciers, is ook het werk dat verband houdt met het prefab beton, verdeeld tussen ABT en BAM Advies & Engineering. ABT heeft als ontwer- pend en coördinerend constructeur het ontwerp en de verdere uitwerking van het skelet begeleid. BAM Advies & Engineering trad als deelconstructeur prefab op om de vertaalslag te maken vanuit de hoofdbereke- ningen naar de krachtsverdeling op elemen - tenniveau. Daarnaast heeft BAM Advies & Engineering ook de onderlinge afstemming tussen de leveranciers begeleid. Het prefab beton is ingekocht in Kiwa categorie 3, waarbij de leverancier de teke- ningen en berekening van de individuele elementen maakt, maar niet verantwoorde- lijk is voor de hierop werkende krachten en of het geheel van de krachtwerking. Door de rol van de prefableveranciers hoefde het constructieve team dat deel van de con - structie niet meer uit te werken. Daar stond tegenover dat er meer werk nodig was voor coördinatie en toetsing. Zo vroeg de detail - lering veel onderlinge afstemming aan het begin van het uitvoeringsgereed ontwerp. Na het opzetten van de principedetaillering van de koppelingen tussen de prefab ele- menten, heeft iedere partij zijn specifieke wensen kenbaar gemaakt en deze zijn in de uitwerking meegenomen. Daarbij zijn uiter- aard de uitgangspunten vanuit het con - structieve ontwerp geïntegreerd. 10 Principedetail doorkoppeling trekbanden in vloeren 10 CEMENT 8 2024 ?59 De afstemming tussen de prefableveranciers en coördinerend constructeur nam veel meer tijd in beslag dan vooraf was beoogd. Het omzetten van een in het werk gestorte draagstructuur naar een volledig prefab draagstructuur zorgt ervoor dat er minimaal vijf á zes maanden extra voorbereidingstijd nodig is om deze wijziging goed door te voe - ren en af te stemmen. Het voordeel is de eerder genoemde kortere bouwtijd. Bouwen in prefab De grote voordelen van het realiseren van een prefab draagskelet is dat de ruwbouw enorm snel gaat ten opzichte van een volle- dig in het werk gestort betonskelet. Een bouwcyclus van één week per verdieping is met in het werk gestort beton niet te realiseren, al helemaal niet inclusief gevel, terwijl dit met het huidige prefab skelet goed haalbaar was. Vanaf 14 augustus 2023 tot 8 december 2023 is het gehele skelet vanaf 2e verdiepingsvloer tot en met de 18e verdiepingsvloer in 16 weken naar boven getrokken (inclusief gevelsluiting). Een ander voordeel van het bouwen in prefab beton is dat het aantal werknemers op de bouwplaats minder is. Er was nu alleen een montageploeg nodig voor het stel - len en afmonteren van de prefab onderdelen, terwijl bij een andere werkmethodiek er zo- wel ruwbouw timmermannen, installateurs, vlechters en stortploegen rondlopen om het skelet te realiseren. Zoals op foto 2 zichtbaar, is de bouwplaats met deze werkwijze een stuk rustiger. 11 Verdiepingsvloer tijdens uitvoering prefab skelet 12 Schoren voor woningscheidende wanden en gevelelementen 11 12 60? CEMENT 8 2024