1 1 Vides in het nieuwe ontwerp van het stationspostkantoor in Den Haag Verbouwing 's werelds modernste postkantoor Transformatie van het voormalig stationspostkantoor in Den Haag met bijzondere constructieve elementen 6? CEMENT 7 2020 Het stationspostkantoor is een rijksmonument dat naast het spoor staat, bij station Den Haag Hollands Spoor, op de hoek van de Waldorpstraat en Rijswijkseweg (foto 2). Het is destijds ontworpen door de Rijksgebouwendienst en het is het laatste vol - tooide ontwerp van rijksbouwmeester ir. G.C. Bremer. Hij heeft daarbij samengewerkt met de constructeurs dr.ir. J. Emmen en ir. H.J.J. Engel. Het ontwerp werd in 1939 voltooid. De bouw werd gegund aan de Rijnlandse Beton Maatschappij en vond plaats tussen 1940- 1949, met een onderbreking tussen 1942 en het einde van de Tweede Wereldoorlog. In het gebouw vond de postverwer- king plaats, waarbij de post via het spoor werd aangevoerd en gedistribueerd. De invoering van mechanisch transport en ver- werking van poststukken met behulp van innovatieve post verwerkingsmachines maakte dit een bijzonder modern postkan - toor voor die tijd. Vele enthousiaste publica - ties en internationale belangstelling spreken daarin boekdelen (fig. 3). Omdat de postverwerkingsmachines dermate groot waren, zijn de verdiepingen in het zuidwestelijke bouwdeel met 7 m dubbelhoog uitgevoerd (fig. 4). In het noord - oostelijke bouwdeel met hoofdzakelijk kan - toorfuncties, kon binnen deze hoogte een tussenverdieping worden gemaakt. Dit deel blijft in dit artikel grotendeels buiten be- schouwing. In de jaren 80 is het naastliggende ge- bouw (tegenwoordig 'The Globe') gebouwd en toegevoegd aan het complex, en werd het stationspostkantoor een zogenoemd expedi -tieknooppunt, een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de PTT. Het bestaande ge- bouw is toen gerenoveerd en gedeeltelijk verbouwd tot kantoor en parkeergarage, waarbij in twee van de vier dubbelhoge ver- diepingen een tussenverdieping is gemaakt. Eind jaren 90 verhuisde de PTT naar een nieuwe locatie, als gevolg van de keuze om de post voortaan voornamelijk over de weg te vervoeren. Hiermee verloor het stati - onspostkantoor zijn oorspronkelijke functie. De parkeerverdiepingen bleven in gebruik maar verder stond het gebouw grotendeels leeg. Bestaande constructie Het betoncasco is gefundeerd op staal met een funderingsplaat van beton van 1,0 tot 1,3 m dik op grondverbetering. Hiervoor is circa 3000 kuub zand aangevoerd. De hoofd - draagconstructie bestaat hoofdzakelijk uit betonkolommen en enkele stabiliteitswanden van 0,5 m tot 1,3 m dik. De betonbalken van de verdiepingsvloeren overspannen circa tweemaal 16 m op drie steunpunten (fig. 5). Voor het dak werd voor een boogconstructie gekozen, gespannen met stalen kabels (foto 6). Aan beton is in het gebouw een hoe- veelheid van 15.000 m³ verwerkt. De vloeren en kolommen zijn berekend op nuttige belastingen van 5 tot 10 kN/m², in verband met de zware postverwerkingsma - chines en laad- en losruimtes voor vracht- wagens. Bij de berekening van de kolommen is ermee gerekend dat deze nuttige belastin - gen op alle verdiepingen gelijktijdig aanwezig zijn, conform de speciale eis van de Rijksge- bouwendienst. IR. JORICK VAN OTTERLOO Constructeur SWINNauteur In Den Haag wordt het voormalig stationspostkantoor van de PTT verbouwd tot een modern kantoorgebouw voor PostNL. De constructie van het oorspronkelijke gebouw bevat enkele bijzondere elementen, waaronder 'geslingerde' kolommen en speciaal wapeningsstaal. Bij het constructief ontwerp van de transformatie ging veel aandacht uit naar deze elementen. CEMENT 7 2020 ?7 2 3 Vanaf de eerste verdieping is de constructie gedilateerd in vier delen om ongewenste krachten door temperatuurvariatie te voor- komen. De stabiliteitswanden zijn ingeklemd in de fundatieplaat en worden horizontaal gesteund door de eersteverdie- pingsvloer, met de betonbalken en kolom - men als portalen op elke as. Niet constructief, maar het vermelden waard is de gevel bestaande uit glazen bouwstenen in betonnen kaders, de geglazuurde metsel - werk stenen en een viertal kunstwerken aan de gevel. De constructie van het oorspronkelijke stationspostkantoor bevat verschillende 2 Archieffoto van het stationspostkantoor 3 Het postkantoor kon bij de oplevering op veel belangstelling rekenen [1] PROJECTGEGEVENS project Transformatie stationspostgebouw Den Haag opdrachtgever Life NL i.s.m. SENS real estate architect KCAP Architects&Planners constructeur SWINN aannemer Bouwcombinatie J.P. van Eesteren ? BESIX installatieadvies DPMG Dutch Project Management Group technische installaties Unica staalconstructies VIETS Staalconstructie 8? CEMENT 7 2020 4 bijzondere elementen waaronder geprefa- briceerde 'geslingerde' kolommen, de boog - constructie van het dak en gebruik van grote hoeveelheden speciaal wapeningsstaal. Geslingerde kolommen Vanaf de eerste verdieping zijn, ter plaatse van de dubbelhoge verdiepingen in het zuidwestelijke bouwdeel, zogenoemde 'geslingerde' kolommen toegepast. Dit zijn kolommen die tijdens de productie zijn rondgedraaid (gecentrifugeerd), waarmee een hoge kwaliteit van het beton is bereikt. Ze zijn destijds geprefabriceerd in de fabriek door N.V. Betondak Arkel. "De bekisting van de kolom in wording wordt gevuld met beton, bestaande uit snelverhardend portlandcement, zuiver scherp gewasschen rivierzand en gegradeerd Rijngrint, en daarna snel rondge- draaid, zoodat als gevolg van de middelpunt- vliedende kracht een zeer dicht beton ontstaat, van zeer hooge vastheid.", aldus dhr. P. Bergs- ma in het boek 'Beton en gewapend beton' [2]. Bij kolomtypes I, II en III is de diame- ter Ø400 mm en bij type IV Ø500 mm. De ko- lommen hebben een holle kern. De diameter van deze kern is respectievelijk Ø160 mm en Ø200 mm (fig. 7). Afhankelijk van de belas - ting zijn 1, 2 of 4 stuks kolommen toegepast op één positie (foto 8). De kolommen zijn aan de bovenzijde inge- stort in de betonbalken, waarvoor de balk - wapening in mooie ronde vormen om de prefab kolom is aangebracht (fig. 9) en aan de onderzijde ingestort in een betonnen basement op de vloer. De kolommen zijn oorspronkelijk berekend volgens de theorie van de 'omwikkelde' ko- lom, zoals opgenomen in de GBV 1940. Hier- bij is de berekende normaaldrukcapaciteit van de kolom dankzij spiraalwapening aan - zienlijk hoger dan zonder deze toegekende opsluiting van het beton. De combinatie van het gecentrifugeerde beton en het omwikke- len geeft een hoge normaaldrukcapaciteit in vergelijking met de destijds gebruikelijke in het werk gestorte kolommen. Vergelijking van de archiefberekening van normale in het werk gestorte kolommen met deze geslingerde kolommen geeft dit verschil in capaciteit goed weer: In het oorspron ­ kelijke gebouw zijn 'geslingerde' kolommen toe gepast, die tijdens produc­ tie zijn gecen ­ trifugeerd, wat heeft geleid tot een beton­ sterkte klasse vergelijkbaar met C50/60 4 Model van het gebouw in de nieuwe situatie met links het zuidwestelijke bouwdeel en rechts het noordoostelijke CEMENT 7 2020 ?9 5 BETONDRUKSPANNINGEN PROEFBELASTING Om de proefbelastingen in perspectief te plaatsen kunnen de normaaldrukspanningen worden berekend. Voor de geslingerde kolommen is in de oorspronkelijke berekening n = E s / E c = 6 aangehouden. Dit is afwijkend ten opzichte van de normale waarde van n = 15 voor in het werk gestorte kolommen destijds. De hogere elasticiteitsmodulus van het gecentrifugeerde beton is dus ook in het oorspronkelijke ontwerp in rekening gebracht. Proefkolom Diameter Ø250 mm, holle kern Ø100 mm, 8 staven Ø14 mm, proefbelasting 2500 kN 'tot den breuk' N proef = (¼? (250² ? 100²) ? 8 · ¼? · 14²) · ? c + 8 · ¼? · 14² · ? s = 2500 kN Met ? s = 6? c volgt hieruit: ? c = 52,8 N/mm² en ? s = 317 N/mm² Kolom type III Diameter Ø400 mm, holle kern Ø160 mm, 6 staven Ø25 mm, proefbelasting 5000 kN 'zonder schade' N proef = (¼? (400² ? 160²) ? 6 · ¼? · 25²) · ? c + 6 · ¼? · 25² · ? s = 5000 kN Met ? s = 6? c volgt hieruit: ? c = 41,6 N/mm² en ? s = 250 N/mm² 5 Doorsnede oorspronkelijke situatie ? Voor de in het werk gestorte betoncon - structies is beton gebruikt met een 'druk - vastheid ten minste 250 kg/cm²', met bouwcontrole. Dit komt overeen met de hedendaagse sterkteklasse C13,5/16,5. ? Als bijbehorende toelaatbare betondruk- spanning is in de archiefberekeningen voor de in het werk gestorte kolommen conform GBV1940 gerekend met: ? b = 60 kg/cm². ? Als toelaatbare betondrukspanning voor de prefab geslingerde kolommen is in de archiefberekening gerekend met ? b = 190 kg/cm². Duidelijk is dat men een hoge betondruk - sterkte heeft kunnen toekennen aan deze kolommen door de bijzondere manier van vervaardigen. Deze hoge sterkte is destijds gecontroleerd door middel van proefbelastingen op enkele proefkolom - men en een aantal willekeurig gekozen definitieve kolommen. De proefkolommen Ø250 (l = 2 m) zijn belast 'tot den breuk' met een vereiste belasting van tenminste 2500 kN. Enkele definitieve kolommen Ø400 type III (verdeeld in stukken van l = 2 m) zijn belast met een vereiste proefbelasting van 5000 kN 'zonder schade'. De bijbehorende betondrukspanningen zijn hoog (zie kader 'Betondrukspanningen proefbelasting'). Om voldoende zekerheid te hebben over de betonkwaliteit van de kolommen ten behoeve van herberekening en toet- sing zijn door Nebest boorkernen uit tien licht belaste, geslingerde kolommen be- proefd. De verwachte hoge betonkwaliteit werd hiermee bevestigd met een bere- kende betonsterkteklasse van maar liefst C50/60. Betonsterkteklasse Zoals hierboven aangestipt, is van de ge- slingerde kolommen, maar ook van het betoncasco als geheel, de betonsterkte- klasse bepaald door middel van het be- proeven van boorkernen. Van verschil - lende constructie-elementen verdeeld over het gebouw zijn in totaal 29 boor- kernen genomen. Gezien de lange bouw - periode en onderbreking gedurende de oorlog, werd het voor een statistisch 10? CEMENT 7 2020 6 8 7 6 Voor het dak werd voor een boogconstructie gekozen, gespannen met stalen kabels, foto: Robert Oosterga?7 Doorsnedes van de verschillende kolomtypes?8 Gecombineerde kolommen met daartussen de nieuwe staalconstructie. Op de balken zijn een soort tegels van kurk aangebracht, om daarmee de akoestiek van het gebouw te verbeteren betrouwbare steekproef noodzakelijk geacht per element, maar ook per ver- dieping een minimaal aantal kernen te beproeven.Voor de kolommen is de beton - sterkteklasse van relatief grote invloed op het resultaat van de berekening. Daar- om is gekozen het aantal proefresultaten van de in het werk gestorte kolommen afzonderlijk te beschouwen, met ongun - stige statistische parameters en een con - servatieve betonsterkteklasse C25/30 tot gevolg. Ook de fundatieplaat en vloeren zijn statistisch afzonderlijk beschouwd. Voor beide onderdelen is alsnog ruim een sterkteklasse van C30/37 gevonden (tabel 1). Dakgewelf Het dak bestaat voor een grootste deel uit een in het oog springende boogconstructie van beton, ondersteund door de geslin - gerde kolommen. Betonnen bogen h.o.h. 1,95 m worden verticaal en horizontaal gesteund door een betonnen randbalk langs beide gevels. Verticaal worden deze randbalken elke 5,85 m ondersteund door de geslingerde kolommen en horizontaal zijn de twee randbalken verbonden met stalen kabels (foto 6). Wapening Naast de bijzondere betonconstructie is ook het toegepaste wapeningsstaal het vermelden waard. Zo zijn grote hoeveel - heden Krupp Isteg-staal en getordeerd kruisstaal (drillwulst-stahl) toegepast (fig. 10). Isteg-staal is staal waarbij twee staven in koude toestand worden gewron - gen en gerekt, waardoor de vloeigrens en -spanning toenemen (fig. 10a). "Isteg-staal bestaat uit twee machinaal in elkaar gedraaide rondstaal staven van QR22. Gedurende deze bewerking zijn de staafein - den onwrinkbaar ingeklemd, zodanig, dat verplaatsing in de lengterichting niet kan plaatsvinden. De staafassen worden tot schroeflijnen vervormd, totdat de spoed 12½ maal de staafdiameter bedraagt. Het mate- riaal ondergaat door deze bewerking een blijvende vormverandering; het wordt tege- lijk gewrongen en uitgetrokken, waar- CEMENT 7 2020 ?11 10a 10b 9 door andere materiaaleigenschappen ont- staan", zoals omschreven in het handboek 'Bouwen met gewapend beton' door ir. W. van der Schrier [3]. Het 'speciaal staal' heeft een minimum vloeigrens van 36 kg/cm 2 (sV 36). Het is met name toegepast in vloeren en balken, ook als opgebogen wapening, in diameters van ØØ5,5 tot ØØ20. Getordeerd kruisstaal is ook een hoogwaardig betonstaal, met kruisvormige doorsnede, dat na torderen in lengterichting en uitgloeien een hoge treksterkte heeft (fig. 10b). Na literatuuronderzoek konden de materiaaleigenschappen met voldoende zekerheid worden vastgesteld door verschil - lende bronnen met elkaar te vergelijken (tabel 2). Veiligheidshalve is voor al het bestaande wa - peningsstaal gerekend met ductiliteitsklasse A en een spanningsrekdiagram met hori - zontale tak. Voor kolommen en wanden on - der drukbelasting kwamen deze speciale wapeningsstaalsoorten niet tot hun recht en daar is daarom hoofdzakelijk het normale gladde rondstaal (St 37) toegepast. Nieuw ontwerp Het meest in het oog springende onderdeel van dit project is de toevoeging van vier nieuwe verdiepingen binnen de oorspronke- lijke dubbelhoge verdiepingen. Ook worden centraal in het gebouw grote vides gemaakt, zowel in de bestaande vloeren als in de nieuwe vloeren (foto 1). De nieuwe tussenvloeren worden opgebouwd uit een lichte constructie van staalplaat-betonvloeren op stalen liggers, ondersteund door de bestaande geslingerde betonkolommen en door nieuwe stalen kolommen (foto 8 en 11). De oorspronkelijke draagstructuur met drie draaglijnen wordt daarmee uitgebreid met twee of vier nieuwe draaglijnen. Verder is op alle vloeren de opgelegde belasting verlaagd naar 2,5 + 0,5 kN/m² (klasse B + lichte scheidingswanden). Een belangrijke reden voor het toevoe- gen van de extra draaglijnen is dat de belas- ting op de bestaande kolommen hiermee hooguit in beperkte mate toeneemt. Ook kan hiermee de afmeting van de nieuwe stalen liggers worden beperkt, om zo in de beno- digde plafondhoogte te voorzien. De positie van de nieuwe draaglijn met stalen kolommen was een variabele in de gewichtsberekening, zodat de uitkomst voor verschillende posities, vanuit het bouw - kundig ontwerp, direct kon worden beoor- deeld en vergeleken. Optimalisatie van deze nieuwe kolomposities en van de belastin - gaannames heeft uiteindelijk geleid tot het resultaat dat alle bestaande kolommen vol - doen in de nieuwe situatie en dat de fundatieplaat slechts over een beperkt oppervlak hoeft te worden versterkt. En belangrijk: de draagkracht van de onder- grond bleek ook voldoende. Er zijn sonde- ringen rondom het gebouw gemaakt en de opneembare funderingsdruk en beddings- constante zijn berekend door de geotech - nisch adviseur. Optimalisatie van constructie en be- lastingaannames was ook een belangrijke reden om de bestaande niet-oorspronkelijke tussenverdiepingen te slopen; dit naast de eisen vanuit het bouwkundig ontwerp van de architect. ISTEG-STAAL Uit productinformatie over Isteg-staal: "Isteg-staal voor trekwapening wordt gemaakt door twee staven rondijzer St 37 van denzelfden diameter schroefvormig om elkaar te draaien en wel zoodanig dat een verkorting van de staafas verhinderd wordt, zoodat een belangrijke rek van het materiaal moet optreden. Deze bewerking die in kouden toestand plaatsheeft veroorzaakt een verhoging van de vloeigrens ter grootte van 50%, hetgeen door talrijke proeven is bewezen." "Evenals de toe te laten spanning van 1200 kg/cm² voor gewoon rondijzer St 37 [?] heeft men thans voor Isteg-staal, dat een gegarandeerde 50% hoogere vloeigrens, derhalve 3600 kg/cm², heeft, de toe te laten ijzerspanning met 50% verhoogd en deze op 1800 kg/cm² vastgesteld." 9 Detail onderwapening van de balken, die met mooie ronde vormen om de prefab kolommen (hier twee stuks) is aangebracht ?10 Isteg-staal (a) en getordeerd kruisstaal (b) 12? CEMENT 7 2020 11 Gewichtsberekening en toets bestaande constructie Om de montage van de nieuwe stalen kolom - men niet onnodig ingewikkeld te maken, worden de kolommen geplaatst met slechts een beperkte voorspanning. Op spanning brengen met vijzels is duur en ingewikkeld en bleek ook niet nodig. Uitgangspunt is: al het eigen gewicht van de bestaande con - structie moet worden afgedragen door de bestaande constructie. Al het eigen gewicht van de nieuwe constructies en alle verander- lijke belasting moet door zowel de bestaande als door de nieuwe constructie worden afge- dragen. Uit een beschouwing van vervormin -gen van betonbalk en stalen kolom bleek vervolgens dat een kleine voorspanning in de kolom, aangebracht door de moeren on - der de voetplaat aan te draaien, tot een rela - tief klein moment (en binnen een bepaalde marge) voldoende is om de beoogde krachts- werking te bereiken. Zodoende zijn in de gewichtsbereke- ning twee schema's berekend en vervolgens gecombineerd (fig. 12). Voor het eigen gewicht van de bestaande constructie en bestaande bouwkundige elementen is schema 1 gere- kend (met drie oorspronkelijke steunpunten) en voor het eigen gewicht van de nieuwe constructies en alle veranderlijke belasting rondstaalSt 37f yk = 220 N/mm 2 fyk = 191 N/mm 2 ductiliteitsklasse B Krupp Isteg-staal sV 36f yk = 360 N/mm 2 fyk = 270 N/mm 2 ductiliteitsklasse A getordeerd kruisstaal sV 36f yk = 360 N/mm 2 fyk = 270 N/mm 2 ductiliteitsklasse B Tabel 2?Materiaaleigenschappen 11 De nieuwe tussenvloeren worden opgebouwd uit een lichte constructie van staalplaat-betonvloeren op stalen liggers, ondersteund door de bestaande geslingerde betonkolommen en door nieuwe stalen kolommen betoncasco C30/37 fundatieplaat C30/37 kolommen in het werk gestort C25/30 kolommen geslingerd C50/60 Tabel 1?Betonsterkteklassen verschillende constructiedelen is gerekend met schema 2 (met extra tus- sensteunpunten). Ook voor de wapenings- berekening en toets van de bestaande beton - balken is dit onderscheid gemaakt. Om te onderzoeken of de krachten in be- staande kolommen toenemen of afnemen zijn in de gewichtsberekening vervolgens drie verschillende situaties berekend en vergeleken: oorspronkelijk: kolombelastingen uit de oorspronkelijke archiefberekeningen zonder belastingfactoren; oorspronkelijk herberekend: kolombelas- tingen van de oorspronkelijke situatie CEMENT 7 2020 ?13 12a 12b herberekend met belastingfactoren (UGT-niveau verbouw); nieuw: kolombelastingen in de nieuwe situatie met belastingfactoren (UGT-niveau verbouw). Tabel 3 geeft weer hoe de nieuwe en oor- spronkelijke kolombelastingen zich tot elkaar verhouden. Ook zijn de kolombelas- tingen in de nieuwe situatie veiligheidshalve in eerste instantie getoetst op basis van de oorspronkelijk berekende capaciteiten. De resultaten van de herberekening van de oorspronkelijke situatie geven de beste ver- gelijking met de resultaten van de nieuwe situatie, omdat de rekenwijze, overspannin - gen en belastingaannames identiek zijn. Zodoende geeft de eerste tabel inzicht in de toename van de belasting ten opzichte van oorspronkelijk berekend en de tweede tabel geeft inzicht in de rekenkundige belasting - toename (appels met appels vergelijken). De belangrijkste conclusies zijn: De kolombelastingen nemen toe ten opzichte van oorspronkelijk berekend. Rekenkundig is de toename van kolom -belastingen beperkt of deels zelfs negatief (afname). Wat betreft de constructieve veilig - heid van het ontwerp is dit een prettige conclusie. De kolommen worden wel getoetst in ver- band met toegenomen krachten ten opzichte van oorspronkelijk berekend. De krachtswerking op de fundatieplaat wordt gewijzigd in verband met de extra draaglijnen en toegenomen kolomkrachten en moet daarom worden getoetst. Elk van de verschillende typen bestaande kolommen en de maatgevende assen van de funderingsplaat zijn getoetst op de krachts- werking in de nieuwe situatie volgens de huidige Eurocode. Alle kolommen bleken te voldoen. De fundatieplaat moest wel over een gedeelte worden versterkt met een gewapen - de betonopstort, waarmee bovenwapening kon worden toegevoegd en de inwendige hef - boomsarm (en daarmee de momentcapaci - teit) van de onderwapening is verhoogd. Aansluiting stalen liggers op de geslingerde kolommen Voor de aansluiting van de nieuwe stalen lig - gers op de bestaande ronde betonkolommen Binnen de oorspronkelijke dubbelhoge verdiepingen zijn vier nieuwe verdiepingen gemaakt waar­ voor extra sta ­ len kolommen zijn toegevoegd 10 Schematisering: (a) schema 1 met drie oorspronkelijke steunpunten en (b) schema 2 met extra steunpunten 14? CEMENT 7 2020 zijn al in een vroeg stadium verschillende varianten onderzocht, om tot een optimaal ontwerp te komen ten aanzien van architec- tuur, krachtswerking en uitvoering. De belangrijkste randvoorwaarden waren: inzichtelijke krachtswerking en beperken van een (toevallig) inklemmingsmoment; bestaande wapening kan in de ronde kolommen op elke mogelijke positie aan - wezig zijn en mag niet worden doorboord; voldoende stelruimte en eenvoudige montage; verankering door middel van doorsteek - montage; eenvoudig te maken. Uiteindelijk bleek de in figuur 13 en foto 14 weergegeven variant het meest optimaal. Het detail is tijdens engineering van de staalconstructie in samenwerking met de staalleverancier nog op enkele punten geop- timaliseerd, onder andere door de afzon - derlijke kransen te koppelen. De volgende overwegingen spelen een rol: Per anker zijn drie gaten in de krans aan - wezig, de bestaande kolomwapening kan hiermee altijd worden ontweken. Spreidankers (Hilti HST-3 M16) zijn toege- past om doorsteekmontage in 'normale gaten' mogelijk te maken, want: a) vanwege de ronde vorm van kolom en krans moeten de ankers door de stalen krans worden gestoken (vooraf aanbrengen niet mogelijk); b) de boorgaten worden bij voorkeur door de stalen krans in de kolom geboord (een - voudige montage); c) normale gaten in de stalen krans (Ø = 18 mm voor M16 anker) zijn vereist voor gelijkmatige krachtsafdracht op de ankers; d) het boorgat van een spreidanker heeft dezelfde diameter als het anker zelf, in tegenstelling tot lijmankers met een boorgat van +2 mm, waarbij dus overmaatse gaten in de stalen krans nodig zouden zijn. Vaak hebben de relatief korte spreidankers een lagere capaciteit dan lijmankers van de- zelfde diameter. Echter, vanwege de dunne betonschil van de holle kolommen kunnen lijmankers niet zo diep worden verankerd en zodoende hebben beide type ankers een vergelijkbare capaciteit. Tabel 3.1 Verhouding UGT nieuw / 'G+Q' oorspronkelijke berekening niv. BT niv. NW FFF KKK QQQ 5 9 1,01 0,98 1,391,27 8 1,14 1,111,511,37 4 7 1,081,30 1,071,00 1,331,29 6 1,141,45 1,141,00 1,411,35 3 5 1,081,26 1,081,01 1,301,30 4 1,131,34 1,131,01 1,361,35 2 3 1,091,27 1,091,01 1,281,31 2 1,121,32 1,131,01 1,331,35 1 1 1,05 1,19 1,050,91 1,251,28 0 0 1,041,20 1,020,93 1,191,29 Tabel 3.2 Verhouding UGT nieuw / UGT herberekening niv. BT niv. NW FFF KKK QQQ 5 9 1,00 1,000,860,82 8 1,13 1,140,930,88 4 7 1,000,84 1,010,65 0,890,83 6 1,060,94 1,070,65 0,940,87 3 5 0,970,81 0,980,65 0,900,84 4 1,010,86 1,030,65 0,940,87 2 3 0,950,81 0,970,64 0,910,84 2 0,990,85 1,010,64 0,950,87 1 1 0,910,77 0,920,59 0,890,82 0 0 0,910,77 0,920,60 0,900,82 Tabel 3.3 UC UGT nieuw / capaciteit oorspronkelijke berekening niv. BT niv. NW FFF KKK QQQ 5 9 0,71 -0,66 -0,830,67 8 0,80 -0,75 -0,910,72 4 7 0,990,82 0,930,57 1,190,58 6 1,050,92 0,990,57 1,260,61 3 5 0,900,93 0,840,67 0,890,77 4 0,940,99 0,880,67 0,930,80 2 3 0,92 1,15 0,860,81 0,890,72 2 0,96 1,19 0,890,81 0,930,74 1 1 0,86 1,00 0 0 groen = kolomkracht nieuwe situatie is lager dan oorspronkelijk / UC < 1,0 oranje = kolomkracht nieuwe situatie is groter dan oorspronkelijk / UC ? 1,0 Tabel 3?Resultaten gewichtsberekening voor enkele gebouwassen CEMENT 7 2020 ?15 13 14 De oplegging via een horizontale stalen oplegplaat in combinatie met sleufgaten bij de verschillende boutverbindingen houdt een eventueel inklemmingsmoment binnen toegestane marge. Door de afzonderlijke kransen te koppelen (waar mogelijk), wordt een moment op de bestaande kolommen zoveel mogelijk beperkt. Uitdagingen Een van de uitdagingen in het project was het constructief ontwerp van de oorspron - kelijke constructeurs goed te doorgronden en hier het nieuwe constructief ontwerp optimaal op af te stemmen. Dit is uiteraard altijd essentieel, maar het was bij dit project een uitdaging vanwege het bijzondere con - structief ontwerp. En dit denkproces vindt gelijktijdig plaats met het ontwerpproces met architect en installateur, waarbij vroeg ingrijpende beslissingen worden gemaakt, maar niet altijd direct alle bestaande elementen kunnen worden getoetst. Een voorbeeld is het principe van de afdracht van stabiliteitskrachten in het zuidwestelijk bouwdeel. Een pure inklem - ming van de stabiliteitswanden in de funda - tieplaat is niet reëel. Na enig speurwerk blij- ken de betonkolommen op de begane grond in combinatie met de betonbalken van de eersteverdiepingsvloer als portalen de stabiliteitskrachten naar de fundatieplaat af te dragen. Hiermee werd ook duidelijk dat op de begane grond geen geslingerde kolommen, maar forse in het werk ge- storte kolommen zijn toegepast. Deze in - formatie is weer van groot belang bij het beoordelen van bijvoorbeeld nieuwe spa - ringen door de bestaande balken van de eerste verdieping of in de eersteverdie- pingsvloer. Ook zijn verschillende gebouwdelen van elkaar gedilateerd en heeft elk deel zijn eigen constructieprincipe. Dilataties zijn zeer consequent doorgezet, maar om de exacte lijn waarlangs de dilataties lopen te kennen, was opnieuw enig speurwerk in de archieftekeningen nodig. In de verdere engineering heeft met name het inpassen van alle installaties binnen de beperkte verdiepingshoogte, door nieuwe liggers en bestaande balken, veel tijd en energie gekost, zowel bij instal - lateur als bij de constructeur. Opnieuw tot leven Het project wordt naar verwachting in de zomer van 2021 opgeleverd. Wanneer PostNL vervolgens is verhuisd naar het Stationspostgebouw, kan met recht worden gesteld dat een stuk Nederlandse geschie- denis opnieuw tot leven komt. Voor de gewichts­ berekening zijn twee schema's toegepast, een met en een zonder extra draaglijnen LITERATUUR 1?PTT Nieuws, jaargang 22, no 3, december 1953. 2?Bergsma, P., Beton en gewapend beton. Kosmos, 1934. 3?Schrier, W. van der, Bouwen in gewapend beton. Ahrend & Zoon, 1947. 13 Basisprincipe aansluiting stalen ligger aan bestaande ronde betonkolom 14 Aansluiting nieuwe stalen ligger op bestaande betonkolom 16? CEMENT 7 2020