J.N.A.A.Roomans, arch. BNAB?ro voor Architectuur en StedebouwE.Hoen - R.Ubachs - J.Roomans, MaastrichtClauscentrale MaasbrachtBetonconstructies voor de geluidsafschermingvan de transformatorenBetonwand van de traf?cellenfoto':s Laane/EchtOp 6 oktober 1978 opende Zijne KoninklijkeHoogheid Prins Claus de naar hem genoemdeelektriciteitscentrale van de NV Provinciale Lim-burgse Elektriciteits Maatschappij te Maas-bracht. Deze opening mag gezien worden alseen bekroning van het werk, waaraan zeer velenhun steentje hebben bijgedragen,Gestart in 1971 met de voorbereiding, bereiktehet werk op de bouwplaats zijn hoogtepunt in dejaren 1975 en 1976. Toen werkten rond de 1200mensen dagelijks aan dit grote industri?le com-plex.Nu de beide eenheden van elk 633 MW com-pleet in bedrijf zijn, vergt de bediening van demachines slechts 5 personen per eenheid.Voordat ons bureau in 1973 opdracht kreeg dearchitectuur van de centrale te verzorgen, wasreeds veel vanuit de voorbereidende studies eneen technisch programma van eisen vastge-legd.De exacte plaats van het totale complex, maarook de situering van alle onderdelen ten op-zichte van elkaar waren gegeven. Verder warenuiteraard de maten van machines en ketels be-palend voor de grootte van de gebouwen. Dekoeltorens met een hoogte van 120 meter, degrootste tot nog toe in Nederland gebouwd, wa-ren zelfs geheel door de technische eisen be-paald. Door de enorme grootte zijn de koelto-rens de duidelijke herkenningspunten van deClauscentrale, gelegen op enkele honderdenmeters afstand van de E9 nabij de Maasover-gang bij Maasbracht.Het vertalen van het technisch programma vaneisen in de 'vormgeving' vond plaats in nauwesamenwerking met het Ingenieurs- en Architec-tenbureau Haskoning te Nijmegen, dat tevensde verdere co?rdinatie en uitwerking verzorgde.De architectuur-opdracht voor een centrale is infeite de opdracht tot het ontwerpen van een be-scherming van machines.Van de ene kant dienen de machines tegenweersinvloeden te worden beschermd, van deandere kant moeten de gevels de omgeving be-schermen tegen de geluidsbron, die machinesnu eenmaal zijn. Aan dit laatste aspect is bij debouw van de Clauscentrale door de PLEM zeerveel aandacht besteed.Verder wilden wij de hardheid van het gegeventen opzichte van het omringende landschap zo-veel mogelijk verzachten door de vorm, die wijaan de centrale hebben gegeven. Op het terreinzelf is inmiddels door de opdrachtgever veelaandacht besteed aan beplanting.Vanuit de lay-out van de Clauscentrale blijkt eenmaat, die in de architectuur niet genegeerd kanworden. In de vlakverdeling, vorm en kleur, heb-ben wij de grootschaligheid van de centrale dui-delijk willen erkennen.De machinehal, 155 meter lang, 40 meter breeden 35 meter hoog, bestaat uit een stenen onder-bouw, waarin de meest geluidproducerendemachines zijn ondergebracht en een boven-bouw van geprofileerde gecoate staalplaat, ge-bouwd rond een staalconstructie. In deze bo-venbouw bevindt zich de machinezaal.Boven- en onderbouw zijn door een glasstrooklos van eikaar gehouden. Deze glasstrook heeft,waar de elektrische stroom het gebouw verlaat -de expeditie van de fabriek - een extra accent,doordat de hoogte ervan vergroot is. Door demetalen beplating aan boven- en onderzijde vanronde hoeken te voorzien hebben wij duidelijkwillen aangeven, dat het hier gaat om een om-hulsel. Deze indruk wordt nog versterkt, door deinspringende, verticale hoeken en door de verti-cale lichtopeningen precies voor de kolommente plaatsen. Ook in de gevel-indeling is de plaatsvan de 'expeditie' extra geaccentueerd.De omhulsels van de ketelhuizen, grondopper-vlak 45x45 meter en hoogte 70 meter, zijn ge-bouwd om en aan de ketelstatieven. Ook hierhebben wij de lichtopeningen verticaal geplaatstin de traveemaat van de constructie.De op de hoeken voorkomende trappehuizen enliftschachten, vormen een accent in de verschij-ningsvorm van de ketelhuizen.De gecoate metalen beplating die hier is toege-past heeft vanwege de hoogte van het gebouween zware profilering.De bedieningsgebouwen, aan de zuidzijde vande machinehal, bevatten het brein van de cen-trale. Van hieruit wordt alles bestuurd. Hier wordtook alles gesignaleerd.De materiaalbehandeling is hier om verschil-lende redenen anders. Op de eerste plaats wer-ken hier mensen, die de machines bewaken; opde tweede plaats is de apparatuur die hier staatopgesteld zeer gevoelig. Gekozen is daaromvoor uit handvorm mangaansteen gemetseldegevels. De ronde be?indiging van de machine-hal is hier in verticale zin herhaald.Bij het ontwerpen van de gevels van het gehelecomplex heeft ons ook de verschijningsvorm bijavond, wanneer de centrale van binnenuit wordtverlicht voor ogen gestaan.Wij hebben getracht ook dan de beschouwereen idee te geven van de ruimten, die zich achterde gevels bevinden.Cement XXX (1978) nr. 10 458zuid-oostelijk aanzichtnoordelijk aanzicht vanaf de Maaswestelijk aanzicht met ingangspartijfoto's: Laane/SwalmenSchoorsteen aan achterzijde centralefoto: Sybolt Voeten/BredaCement XXX (1978) nr. 10 459