D.W.E.Smit - MAC.T.Verkoopassociatie Nederlands CementEnci-Cemij-Robur BV, AmsterdamNorm voor zandNEN 3542UD.C. 389.6 normen666.972.124 zand (als fijn toeslagmateriaal)666.972.123 grind (als grof toes/a'gmateriaal)en grind1MonsterverdelerCement XXVI (1974) nr. 1InleidingHet verschUnen van de norm voor zand en grind hangt ten nauwste samen met de Voor-schriften Beton 1974. TUdens de voorbereidingen van deel A van de VB (toen nog 1972geheten) werd besloten om de eisen en keuringsmethodieken van zand en grind als toeslag-materialen voor beton in een afzonderlUke norm onder te brengen.In de Voorschriften wordt naar deze norm verwezen voor wat betreft de keuringseisen, demonsterneming en de keuringsmethoden. De ruim gestelde keuringseisen gelden zowel voorbetonklasse I als voor klasse 11. .Wanneer men echter voor betonklasse leen toeslagmaterialenmengsel wil samenstellen uit??n Soort zand en ??n soort grind, dan zUn nauwere grenzen wat betreft de korrelverdelingnodig en deze zUn vastgelegd in de Voorschriften Beton 1974. Het is de bedoeling van ditartikel om behalve de nieuwe zand- en grindnorm NEN 3542 ook de samenhang te besprekenmet de aanvullende eisen voor betonklasse I en de bU deze klasse behorende grenslijnenvoor het toeslagmengsel.Norm voor zand en grind .De offici?le naam van NEN 3542 luidt: 'Zand en grind voor gewapend beton en voorgespan-nen beton. Keuringseisen, monsternemingen keuringsmethoden'. De norm behandelt dekeuringseisen, de monsterneming en de keuringsmethoden van gebroken of ongebroken zanden grind, hoofdzakelUk bestaande uit kwarts. NEN 3542 geeft voorts aan welke aanduidingenbij het bestel/en van zand en grind gebruikt moeten worden. Het meest typische hierbU iS,dathet zand in de eerste plaats wordt aangeduid met een verwijzing naar het grind, waarmee hetgebruikt gaat worden. Men kan dus bestellen: 'zand voor grind nominaal 16 mm' of 'zand voorgrind nominaal 31,5 mm'. Hiermee wordt dus duidelUk de s.amenhang tussen deze componen-ten van het betonmengsel gedemonstreerd. Verder kan men - waar dit relevant is - bUbestelling vermelden:? of het toeslagmateriaal uit zee afkomstig moet of mag zUn;? als het zeegrind of zeezand is welk percentage aan chloride toegestaan is;? of de toeslagmaterialen mogen bestaan uit gebroken materiaal en voor welk gedeelte. HierbUdient men dan een maximum ?n een minimum percentage op te geven.Dan volgen de keuringseisen te stellen aan zand en grind, waarbU voor de controle op hetvoldoen aan deze eisen v?rwezen wordt naar de keuringsmethoden, die later in de normbehandeld worden.De algemene eisen te stellen aan het zand hebben betrekking op schadelUke verontreinigin-gen, het gehalte aan deeltjes kleiner dan 63 flm, het gehalte aan met de hand te verpulverenbestanddelen, organische.stoffen en de korrelverdeling. Op dit laatste aspect zal in dit artikelnog worden ingegaan, in samenhang met de aanvullende eisen.Als het zand afkomstig is uit zee of uit brak water moet het bovendien onderzocht worden opchloride en schelpen. Voor toepassing in schoon beton is het soms nodig nadere eisen testellen, bUv. wat betreft het gehalte aan in water oplosbare Uzer- en vanadiumverbindingen.De algemene eisen te stellen aan het grind omvatten dezelfde onderwerpen als bij het zand,evenals dit het geval is voor grind, afkomstig uit zee of uit brak water.Bij de monsterneming wordt onderscheid gemaakt tussen materiaal dat, op het oog beoor-deeld, redelijk homogeen is en materiaal dat dit niet is. Als de te onderzoeken hoeveelheidzand of grind redelijk homogeen is, neemt men een aantal deelmonsters uit verschillendegedeelten van de partij en voegt deze samen tot ??n groot, gemiddeld monster. De normvermeldt de minimum hoeveelheid materiaal, waaruit het monster moet bestaan. De voor dekeuringen vereiste hoeveelheden kunnen door kwarteren of door het gebruik van een monster"verdeler worden verkregen (fig. 1).Wanneer men bij de beoordeling op het oog twijfelt aan de homogeniteit van de hoeveelheidte onderzoeken materiaal, dan neemt men uit elk van deze op het oog verschillende gedeelteneen monster. Elk van deze monsters wordt onderzocht op die eigenschappen, die aanleidinghebben gegeven tot de twijfel aan de homogeniteit. Wanneer men bijv. een schip grind aan-31D.W.E.Smit - MAC.T.Verkoopassociatie Nederlands CementEnci-Cemij-Robur BV, AmsterdamNorm voor zandNEN 3542UD.C. 389.6 normen666.972.124 zand (als fijn toeslagmateriaal)666.972.123 grind (als grof toes/a'gmateriaal)en grind1MonsterverdelerCement XXVI (1974) nr. 1InleidingHet verschUnen van de norm voor zand en grind hangt ten nauwste samen met de Voor-schriften Beton 1974. TUdens de voorbereidingen van deel A van de VB (toen nog 1972geheten) werd besloten om de eisen en keuringsmethodieken van zand en grind als toeslag-materialen voor beton in een afzonderlUke norm onder te brengen.In de Voorschriften wordt naar deze norm verwezen voor wat betreft de keuringseisen, demonsterneming en de keuringsmethoden. De ruim gestelde keuringseisen gelden zowel voorbetonklasse I als voor klasse 11. .Wanneer men echter voor betonklasse leen toeslagmaterialenmengsel wil samenstellen uit??n Soort zand en ??n soort grind, dan zUn nauwere grenzen wat betreft de korrelverdelingnodig en deze zUn vastgelegd in de Voorschriften Beton 1974. Het is de bedoeling van ditartikel om behalve de nieuwe zand- en grindnorm NEN 3542 ook de samenhang te besprekenmet de aanvullende eisen voor betonklasse I en de bU deze klasse behorende grenslijnenvoor het toeslagmengsel.Norm voor zand en grind .De offici?le naam van NEN 3542 luidt: 'Zand en grind voor gewapend beton en voorgespan-nen beton. Keuringseisen, monsternemingen keuringsmethoden'. De norm behandelt dekeuringseisen, de monsterneming en de keuringsmethoden van gebroken of ongebroken zanden grind, hoofdzakelUk bestaande uit kwarts. NEN 3542 geeft voorts aan welke aanduidingenbij het bestel/en van zand en grind gebruikt moeten worden. Het meest typische hierbU iS,dathet zand in de eerste plaats wordt aangeduid met een verwijzing naar het grind, waarmee hetgebruikt gaat worden. Men kan dus bestellen: 'zand voor grind nominaal 16 mm' of 'zand voorgrind nominaal 31,5 mm'. Hiermee wordt dus duidelUk de s.amenhang tussen deze componen-ten van het betonmengsel gedemonstreerd. Verder kan men - waar dit relevant is - bUbestelling vermelden:? of het toeslagmateriaal uit zee afkomstig moet of mag zUn;? als het zeegrind of zeezand is welk percentage aan chloride toegestaan is;? of de toeslagmaterialen mogen bestaan uit gebroken materiaal en voor welk gedeelte. HierbUdient men dan een maximum ?n een minimum percentage op te geven.Dan volgen de keuringseisen te stellen aan zand en grind, waarbU voor de controle op hetvoldoen aan deze eisen v?rwezen wordt naar de keuringsmethoden, die later in de normbehandeld worden.De algemene eisen te stellen aan het zand hebben betrekking op schadelUke verontreinigin-gen, het gehalte aan deeltjes kleiner dan 63 flm, het gehalte aan met de hand te verpulverenbestanddelen, organische.stoffen en de korrelverdeling. Op dit laatste aspect zal in dit artikelnog worden ingegaan, in samenhang met de aanvullende eisen.Als het zand afkomstig is uit zee of uit brak water moet het bovendien onderzocht worden opchloride en schelpen. Voor toepassing in schoon beton is het soms nodig nadere eisen testellen, bUv. wat betreft het gehalte aan in water oplosbare Uzer- en vanadiumverbindingen.De algemene eisen te stellen aan het grind omvatten dezelfde onderwerpen als bij het zand,evenals dit het geval is voor grind, afkomstig uit zee of uit brak water.Bij de monsterneming wordt onderscheid gemaakt tussen materiaal dat, op het oog beoor-deeld, redelijk homogeen is en materiaal dat dit niet is. Als de te onderzoeken hoeveelheidzand of grind redelijk homogeen is, neemt men een aantal deelmonsters uit verschillendegedeelten van de partij en voegt deze samen tot ??n groot, gemiddeld monster. De normvermeldt de minimum hoeveelheid materiaal, waaruit het monster moet bestaan. De voor dekeuringen vereiste hoeveelheden kunnen door kwarteren of door het gebruik van een monster"verdeler worden verkregen (fig. 1).Wanneer men bij de beoordeling op het oog twijfelt aan de homogeniteit van de hoeveelheidte onderzoeken materiaal, dan neemt men uit elk van deze op het oog verschillende gedeelteneen monster. Elk van deze monsters wordt onderzocht op die eigenschappen, die aanleidinghebben gegeven tot de twijfel aan de homogeniteit. Wanneer men bijv. een schip grind aan-31krijgt, moet men de lading eerst op het oog beoordelen. Het kan zijn, dat een gedeelte van delading verontreinigd is met klei. Men neemt nu niet een aantal monsters en voegt deze samen,want in dat geval kan de verontreiniging dermate 'verdund' worden door de schone gedeeltenvan de lading, dat het gemiddelde monster geen reden tot afkeuring vormt. Men neemt nueen aantal monsters uit verschifIende delen, dus zowel uit de schone als uit de vervuilde ge-deelten en onderzoekt elk van deze monsters op verontreiniging door kleideeItjes. Als geenvan de monsters een overschrijding geeft van het toelaatbare percentage aan kleideeitjes,voegt men de monsters bij elkaar en onderzoekt het totale monster. Als echter ??n of meervan de monsters een ontoelaatbaar resultaat oplevert, dan is daarmee aangetoond, dat departij niet voldoet aan de eisen.Wanneer afzondering van het te sterk verontreinigde deel van de lading op eenvoudige wijzemogelijk is, kan in overleg tussen leverancier en afnemer besloten worden om de rest tekeuren en na goedkeuring te lossen.Bij de keuringsmethoden worden achtereenvolgens behandeld de zeefanalyse, het bepalenvan deeltjes kleiner dan 63 ~tm, het bepalen van deeltjes aan met de hand te verpulverenbestanddelen van chloriden en calciumcarbonaat.Voor de zeefanalyse maakt men gebruik van de volgende zeven met vierkante gaten volgensNEN 2560 (foto 2-3)bij cumulatievezeefresten in % voor grind op zeefnominaal Imm C63 C 31,5 C 16 C8 C48I - - - : 5016 - - : 20 en :< 62 ;> 8031,5I- :< 1 ;> 10 en :< 62 ;> 30 en : 9063 :85 - - -bij gebruikcumulatieve zeefresten in % voor zand op zeefvan grind .nominaalI I I Imm C4 2 mm 1 mm 500 ~m 250 ~m"8 - ;>2 - ;> 20 ;> 70 en :2 - ;>10 - ;> 75 en :< 9831,5 ;>2 - ;> 10 - ;> 80 en :< 9863 ;>21- ;> 10 - ;> 80 en :< 98De hoeveelheid materiaal, die men minstens moet gebruiken voor een zeefanalyse is voor deverschillende nominale korrels in een tabel aangegev?n. Om te zorgen, dat al het materiaaldat kleiner is dan de zeefopening vaR een bepaalde zeef ook werkelijk door die zeef kanpasseren, is de maximum hoeveelheid materiaal, die op de zeef blijft liggen beperkt tot waar-den, die in een tabel zijn opgenomen. De cumulatieve zeefresten moeten worden afgerond ophele procenten.De eisen die NEN 3542 stelt aan de korrefverdeling van zand en grind zijn weergegeven intabellen 2.Tabel 1Cumufatieve zeefrester)voor het zandTabel 2Cumulatieve zeefresten voor het grind2-3 draadzeven C63 C31,5 C16 C8 C4Plaatzeef (boven) en draadzeefplaatzeven 2mm 1 mm 500 ~m 250~m 125 ~mIn de norm staat bij deze tabellen vermeld, dat als het zand (of het grind) afwijkt van dezeeisen, het toegestaan is om zanden (of grinden) met verschillende korrelgraderingen te ver-mengen om tot het vereiste resultaat te komen. Dit mengen mag ook in de betonmengersamen met de andere bestanddelen van het beton geschieden.Men kan zich afvragen, waarom er naast de eisen van NEN 3542 nog aanvullende eisen aande korrelverdeling van het zand worden gesteld in de VB 1974.Om het antwoord op deze vraag duidelijk te kunnen geven, is het gewenst eerst iets te zeggenover de eisen, die de VB stellen aan de betonmengsels voor betonklasse I en betonklasse 11.Cement XXVI (1974) nr. 1Betonklasse I en betonklasse 11Betonklasse I mag uitsluitend toegepast worden voor de kwaliteiten B 12,5, B 17,5 en B 22,5.Klasse 11 mag voor alle kwaliteiten (dus B 12,5, B 17,5, B 22,5, B 30, B 37,5, B 45, B 52,5 enB 60) worden toegepast.Bij de uitvoering volgens klasse I worden voorschriften gegeven voor de korrelverdeling vanhet toeslagmengsel (waarover straks meer in detail gesproken zal worden), het gehalte aanfijn materiaal en het minimum toelaatbare cementgehalte, gekoppeld aan de korrelverdelingvan de toeslag en de consistentie. Doordat de receptuur van het betonmengsel binnen be-paalde grenzen vastligt, kan met eenvoudige controle-maatregelen worden volstaan.32krijgt, moet men de lading eerst op het oog beoordelen. Het kan zijn, dat een gedeelte van delading verontreinigd is met klei. Men neemt nu niet een aantal monsters en voegt deze samen,want in dat geval kan de verontreiniging dermate 'verdund' worden door de schone gedeeltenvan de lading, dat het gemiddelde monster geen reden tot afkeuring vormt. Men neemt nueen aantal monsters uit verschifIende delen, dus zowel uit de schone als uit de vervuilde ge-deelten en onderzoekt elk van deze monsters op verontreiniging door kleideeItjes. Als geenvan de monsters een overschrijding geeft van het toelaatbare percentage aan kleideeitjes,voegt men de monsters bij elkaar en onderzoekt het totale monster. Als echter ??n of meervan de monsters een ontoelaatbaar resultaat oplevert, dan is daarmee aangetoond, dat departij niet voldoet aan de eisen.Wanneer afzondering van het te sterk verontreinigde deel van de lading op eenvoudige wijzemogelijk is, kan in overleg tussen leverancier en afnemer besloten worden om de rest tekeuren en na goedkeuring te lossen.Bij de keuringsmethoden worden achtereenvolgens behandeld de zeefanalyse, het bepalenvan deeltjes kleiner dan 63 ~tm, het bepalen van deeltjes aan met de hand te verpulverenbestanddelen van chloriden en calciumcarbonaat.Voor de zeefanalyse maakt men gebruik van de volgende zeven met vierkante gaten volgensNEN 2560 (foto 2-3)bij cumulatievezeefresten in % voor grind op zeefnominaal Imm C63 C 31,5 C 16 C8 C48I - - - : 5016 - - : 20 en :< 62 ;> 8031,5I- :< 1 ;> 10 en :< 62 ;> 30 en : 9063 :85 - - -bij gebruikcumulatieve zeefresten in % voor zand op zeefvan grind .nominaalI I I Imm C4 2 mm 1 mm 500 ~m 250 ~m"8 - ;>2 - ;> 20 ;> 70 en :2 - ;>10 - ;> 75 en :< 9831,5 ;>2 - ;> 10 - ;> 80 en :< 9863 ;>21- ;> 10 - ;> 80 en :< 98De hoeveelheid materiaal, die men minstens moet gebruiken voor een zeefanalyse is voor deverschillende nominale korrels in een tabel aangegev?n. Om te zorgen, dat al het materiaaldat kleiner is dan de zeefopening vaR een bepaalde zeef ook werkelijk door die zeef kanpasseren, is de maximum hoeveelheid materiaal, die op de zeef blijft liggen beperkt tot waar-den, die in een tabel zijn opgenomen. De cumulatieve zeefresten moeten worden afgerond ophele procenten.De eisen die NEN 3542 stelt aan de korrefverdeling van zand en grind zijn weergegeven intabellen 2.Tabel 1Cumufatieve zeefrester)voor het zandTabel 2Cumulatieve zeefresten voor het grind2-3 draadzeven C63 C31,5 C16 C8 C4Plaatzeef (boven) en draadzeefplaatzeven 2mm 1 mm 500 ~m 250~m 125 ~mIn de norm staat bij deze tabellen vermeld, dat als het zand (of het grind) afwijkt van dezeeisen, het toegestaan is om zanden (of grinden) met verschillende korrelgraderingen te ver-mengen om tot het vereiste resultaat te komen. Dit mengen mag ook in de betonmengersamen met de andere bestanddelen van het beton geschieden.Men kan zich afvragen, waarom er naast de eisen van NEN 3542 nog aanvullende eisen aande korrelverdeling van het zand worden gesteld in de VB 1974.Om het antwoord op deze vraag duidelijk te kunnen geven, is het gewenst eerst iets te zeggenover de eisen, die de VB stellen aan de betonmengsels voor betonklasse I en betonklasse 11.Cement XXVI (1974) nr. 1Betonklasse I en betonklasse 11Betonklasse I mag uitsluitend toegepast worden voor de kwaliteiten B 12,5, B 17,5 en B 22,5.Klasse 11 mag voor alle kwaliteiten (dus B 12,5, B 17,5, B 22,5, B 30, B 37,5, B 45, B 52,5 enB 60) worden toegepast.Bij de uitvoering volgens klasse I worden voorschriften gegeven voor de korrelverdeling vanhet toeslagmengsel (waarover straks meer in detail gesproken zal worden), het gehalte aanfijn materiaal en het minimum toelaatbare cementgehalte, gekoppeld aan de korrelverdelingvan de toeslag en de consistentie. Doordat de receptuur van het betonmengsel binnen be-paalde grenzen vastligt, kan met eenvoudige controle-maatregelen worden volstaan.32I,;'~ I"""/eG /gif.I / I/1-~~W 43/I l{8 ~(LI!///~/I IL1..1.I/lag~r/0.6 o.lS 1 e e%Op "eefoHEH 8lS60l"9aritmis