O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eB o u w kos tencement 2000 668De toename van stalen parkeer-garagesroepteenaantalvragenop:- Spelen bij de keuze van hettype parkeergarage louterkostenoverwegingen een rol?- Spelen wellicht esthetischeoverwegingen van de architect/opdrachtgever een grote rolbij de keuze?- Zijn er nog andere aspectendie voor de opdrachtgevers vandoorslaggevende betekeniskunnen zijn bij de keuze vanhet type parkeergarage?De vier prefab-betonleveranciers(Hurks Beton, Betonson, Span-beton en Haitsma Beton) wildenmethetonderzoekinzichtkrijgenin het verschil in investerings-en exploitatiekosten over 25 jaartussen een bovengrondse stalenen een prefab betonnen parkeer-garage. Daarnaast wensten zijinzicht in andere aspecten die dekeuze van de architecten, con-structeurs en opdrachtgeversmogelijk be?nvloeden.V e r g e l i j k i n gStalen parkeergarages zijn opbasis van dezelfde uitgangs-punten met prefab betonnen par-keergarages vergeleken. Bedoeldin dit kader zijn bovengrondse`open' parkeergarages zonderbovenbouw. Het is alleen moge-lijk parkeergarages van dit typemet elkaar te vergelijken. Ander-soortige parkeergarages kunnenvrijwel onmogelijk in staal wor-den uitgevoerd.Zowel de investerings- als deexploitatiekosten zijn onder deloep genomen. Bij investerings-kosten worden de bouwkosteninclusief opslagen bedoeld. In deberekening van de exploitatiekos-ten zijn de kosten over 25 jaaringeschat. Het resultaat van deexploitatiekosten betreft de ge?n-dexeerde exploitatiekosten gedu-rende de gehele looptijd.Om een eerlijke vergelijking temaken is een standaard parkeer-garage als vergelijkingsobjectvoorgesteld (fig. 1, 2):- vijf parkeerlagen (waarvan ??nuitgevoerd als een bestrateparkeerlaag);- breedte parkeerlaag: 16 m;- lengte: 10 x 7,2 m = 72 m;- oppervlak per bouwlaag:1152 m2 (5760 m2);- per bouwlaag 54 parkeer-plaatsen (totaal 270 parkeer-plaatsen);- aan weerszijden hellingbanen,breedte: 7,20 m (twee stuks);- trappenhuizen aan de kop-gevel (twee stuks);- een open parkeergarage.P r e f a b b e t o nEr is gekozen voor een splitlevel-systeem. Het voordeel van debouwwijze volgens dit systeemis, dat de volgende verdiepingslechts een halve verdiepings-hoogte heeft. Voor het omhoog-rijden wordt gebruikgemaakt vaneen korte oprit met een hellings-graad van 12%. Via een bocht vanVergelijking stalen en prefabbetonnen parkeergaragesdrs.ing. J.G. Pepers, Brink GroepDe afgelopen jaren hebben een verschuiving laten zien in het marktsegmentvan bovengrondse parkeergarages. Voorheen was deze markt in handenvan prefab-betonleveranciers of werden de parkeergarages in het werkgestort. De laatste jaren wordt steeds vaker gekozen voor een stalen parkeer-garage. Dit was voor een viertal prefab-betonleveranciers aanleiding eenonderzoek te laten verrichten naar de redenen van deze verschuiving.Parkeergarage Bijenkorf,Rotterdam (leverancier:Hurks Beton)O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eB o u w kos tencement 2000 6 69180? bereikt men de volgende op-gaande rijbaan.Voor de vloeren is gebruik ge-maakt van TT-elementen met eenhoogte van 450 mm en een rij-klaar oppervlak. De naden tussende TT-elementen zijn met eenmortel gevuld, waarop een kit-voeg is aangebracht.S t a a lDe stalen parkeergarages zijnonder te verdelen in twee soorten:- een stalen parkeergarage opbasis van een modulair stalenbouwsysteem (afgeleid vanstellingenconstructies);- een stalen parkeergaragevergelijkbaar qua constructiemet de prefab betonnenparkeergarage.De stalen parkeergarage, verge-lijkbaar qua constructie met deprefab betonnen parkeergarageheeft kanaalplaatvloeren van400 mm dik en een druklaagvan 70 mm.Bij de parkeergarage van hetmodulaire stalen bouwsysteemzijn bijkomende uitgangspunten:verzinktestaalconstructie,duplex-beschermingssysteem, staalvezel-versterkte betonvloer (exclusieffundering, inclusief balustrades)prefab betonnen aanrijdbescher-ming, op-/afritten met vangrail,twee stuks trappenhuizen aan dekopgevel, hemelwaterafvoer totop het maaiveld.E x p l o i t a t i e k o s t e nIn de exploitatiekosten zijn deeerder geraamde investerings-kosten verdisconteerd. Verder be-draagt bij beide parkeergarageshet regulier onderhoud 1% van denieuwbouwwaarde. Dit zijn erva-ringsgegevens van de afdelingOnderhoud van de Brink Groep.De stalen parkeergarage wordt invijftien jaar afgeschreven (mo-dulaire, stalen bouwsysteem). Deparkeergarage heeft op dat mo-ment een restwaarde van 30%van de nieuwbouwwaarde (infomodulaire stalen bouwsysteem).Deze gegevens zijn ook gebruiktbij de andere oplossing in staal(`vergelijkbaarmetprefabbeton').De prefab betonnen parkeer-garage krijgt een opknapbeurt(`upgrading') na iedere tien jaar.De kosten van deze opknapbeurtbedragen circa 10% van de nieuw-bouwwaarde. Het casco van deprefab betonnen parkeergaragewordt in veertig jaar afgeschre-ven.Deze gegevens zijn afkomstig vanrendementsberekeningen voorbeheerders van parkeergarages.Het totale ge?ndexeerde exploita-tiebedrag over 25 jaar is in dematrix meegenomen.2 | Dwarsdoorsnede overparkeergarage, incl. hel-lingbanenVervoerscentrumAmstelveen (leverancier:Haitsma Prefab Beton) metin het midden van de over-spanning als constructiefhoogstandje: een hangendekolom1 | Overzicht parkeerlaagO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eB o u w kos tencement 2000 670A n d e r e a s p e c t e nv e r g e l e k e nDe kostentechnische uitgangs-punten gelden niet als enige lei-draad voor de keuze van het typeparkeergarage. Andere aspectenbe?nvloeden de keuze evenzeer,zoals brandwerendheid en brand-veiligheid, sociale veiligheid, ge-bruiksvriendelijkheid en over-zichtelijkheid, bouwsnelheid, es-thetica, gewicht, flexibiliteit, aan-pasbaarheid en milieu.Brandwerendheid/brandveiligheidDeparkeergaragedieinditonder-zoek centraal staat, wordt geken-merkt als een open parkeerga-rage. Zowel voor de stalen alsvoor de betonnen parkeergaragegelden dezelfde (minimale) eisen.Sociale veiligheid, gebruiksvriende-lijkheid en overzichtelijkheidDe leveranciers van stalen par-keergarages beweren dat dezeparkeergarages gebruiksvriende-lijker en overzichtelijker zijn danbetonnen parkeergarages. In hetverleden is bewezen dat bij beton-nen parkeergarages ook (deels)met de bovenstaande aspectenrekening kan worden gehouden.Door middel van duidelijke zicht-lijnen, veel (dag)lichttoetredingen voldoende vrije ruimte verdie-nen de aspecten zoals socialeveiligheid, overzichtelijkheid engebruiksvriendelijkheid wel dui-delijk aandacht.BouwsnelheidBeide systemen hebben eensnelle montagetijd. De prefabbetonnen parkeergarages kenneneen iets langere voorbereidings-tijd.EstheticaWat betreft esthetica is de voor-keur voor staal ofwel beton zeerpersoonlijk gebonden. Iederearchitect is waarschijnlijk eenandere mening toegedaan. Hier-bij is de uitstraling en het imagovan bedrijf of instelling vanwezenlijk belang.De opdrachtgever bepaalt met dekeuze voor een bepaald type par-keergarage mede zijn `corporateimage'.GewichtDe stalen parkeergarages hebbeneen relatief laag gewicht. Dit bete-kent een kleine besparing op dekosten van de fundering.FlexibiliteitDe kolommen staan in het modu-laire stalen bouwsysteem veeldichter bij elkaar dan in de prefabbetonnen parkeergarage en dehiermee te vergelijken stalen par-keergarage.AanpasbaarheidDe parkeergarages van het modu-laire bouwsysteem uit dit onder-zoek zijn vrij gemakkelijk te de-monteren. Bij de stalen parkeer-garages gaat dat moeilijker. Dedemontage van de prefab beton-nen parkeergarages is het lastigst.Daarentegen is het wel zo dat deleverancier van stalen parkeerga-rages (modulaire bouwsysteem)een afschrijvingstermijn van vijf-tien jaar opgeeft. De parkeerga-rage zou dan nog maar eenrestwaarde van 30% van het oor-spronkelijke investeringsbedragvertegenwoordigen. Bij de prefabbetonnen parkeergarage gaan weuit van een upgrading na iederetien jaar. Een prefab betonnenparkeergarage heeft een afschrij-vingstermijn van ongeveer veertigjaar.MilieuDe leveranciers van stalen par-keergarages roemen hun produc-ten in het kader van IntegraalKetenbeheer. Hier tegenoverstaan wel enkele milieubelas-tende behandelingswijzen (ver-zinken, coaten).Bij de prefab betonnen parkeer-garage kan het basismateriaal be-ton na sloop worden hergebruikt.De moeilijkheid hierbij is dekwantificeerbaarheid van meer ofminder milieubelasting. Dit geldtoverigens voor meer aspecten.Vanuitbeidegezichtspuntenisdekeuze van het ene dan wel hetandere te rechtvaardigen.A a n d a c h t s p u n t e nDe parkeergarage die tot objectvan studie is gekozen, zal voorprefab beton een minder posi-tieve uitkomst geven. Hierbijmoet worden aangemerkt dat weniet over gelijkwaardige produc-Parkeergarage Beukenhorstte Hoofddorp (leverancier:BetonSon)O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eB o u w kos tencement 2000 6 71ten spreken. De betonnen par-keergarage is een beter product.Het modulaire stalen bouwsys-teem is minder duurzaam enminder vrij indeelbaar.Bij tijdelijke parkeergarages enparkeergarages met een beperkteomvang zou een parkeergaragevolgens het modulaire systeemprijstechnische voordelen kunnenbieden. In dit specifieke geval isdit niet zo.Er zijn weliswaar andere stalenparkeergarages die wel als gelijk-waardig kunnen worden be-schouwd. Deze zwaarder uitge-voerde parkeergarages zijn in ditspecifieke geval qua investerings-kosten iets goedkoper dan deprefab betonnen parkeergarages.Deexploitatiekostenzullenechterhoger uitvallen, zodat ook hettotaalbeeldhogeruitvaltdanbijdeprefab betonnen parkeergarages.C o n c l u s i e sDe indruk bestaat dat de kostenveelal het belangrijkste argumentzijn die de keuze voor een typeparkeerdek bepalen. En metkosten worden vaak de investe-ringskosten bedoeld. In praktischallegevallenwordtalleengekekennaar wat de kosten van een par-keergarage op dit moment zijn.Naar exploitatiekosten wordt nau-welijks gekeken.De exploitatiekosten worden welmeegenomen door beheerdersvan een parkeergarage die eenbepaald rendement op hun par-keergarage willen halen. Dit ren-dement is mede afhankelijk vande toekomstige kosten en op-brengsten.KostentechnischIn tabel 1 zijn de kostentechni-sche bevindingen weergegeven.In de exploitatiekosten zijn deinvesteringskosten opgenomen.De volgende uitgangspunten zijngehanteerd:- indexering: 3% per jaar;- regulier onderhoud:1% van investeringskosten;- afschrijving staal: vijftien jaarmet een restwaarde van 30%;- afschrijving beton: veertig jaarmet upgrading/moderniseringelke tien jaar.Andere aspecten:De andere aspecten die eerderzijn behandeld, geven geen een-duidig beeld. Men kan zich naaraanleiding daarvan wel een beeldvormen.A a n b e v e l i n g e nElke keer zal opnieuw moetenworden bekeken welk type par-keergarage dient te worden ge-kozen. De hier beschreven kos-tentechnische bevindingen zijngebaseerd op dit specifieke geval.Maar zeker in het geval van deprefab betonnen parkeergarage isrepetitie zeer belangrijk. Dus degrootte en de vorm zijn vanwezenlijk belang op de totalekosten en dus ook op de daaruitvoortvloeiende exploitatiekosten.Bij het beheer van parkeergaragesspelen ook nog andere zaken eenrol. Naast de investerings- enexploitatiekosten zijn ook ondermeer de samenwerkingsvorm, detariefstelling en het flankerendparkeerbeleid van belang. In ditgeval wordt niet alleen naar dekosten, maar zeker ook naar demogelijke opbrengsten (rende-ment) gekeken.Op lange termijn bezien blijft dekeuze voor een prefab betonnenparkeergarage een interessanteoptie. In de investeringskosten ishet verschil minimaal. Qua ex-ploitatiekosten is de prefab beton-nen parkeergarage het meestgunstig. sTabel 1 | Kostenvergelijking stalen en prefab-betonnen parkeergaragesinvesteringskosten exploitatiekosten (25 jaar)type totaal per parkeerplaats totaal jaarlijks perparkeerplaatsprefab beton 2 690 593 9 965 4 519 108 16 737staal 2 695 875 9 985 7 070 093 26 186staal (modulair 2 921 689 10 821 7 662 305 28 379systeem)BelastingkantoorAmsterdam(leverancier: Spanbeton)