C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gUtiliteitsbouwcement 2002 8 37Het is voor alle partijen van grootbelang dat de gewenste vlakheidvaneenbetonvloerduidelijk,maarvooral tijdig wordt overeenge-komen. Voor betonvloeren is inNederland een aantal normen ingebruik. Het betreft de tabellenuit NEN 2743: 1995, DIN 18202,DIN 15185 en de WTCB TV204(voorheen TV 122). Al met al be-vatten deze normen een grote ver-scheidenheid in meetmethoden,interpretaties, vlakheidsdefinities,beoordelingscriteriaenafkeurings-waarden.Al valt er voor alle interpretatiesin de genoemde documenten weliets te zeggen, deze veelheid isvreemd, aangezien er richtlijnenbestaan waarin is geregeld hoebijvoorbeeld naar de vlakheid vanoppervlakken moet worden ge-keken (NEN 2881:1990, dus indi-rect ISO 1803). Strikt genomenzou tenminste een deel van dezepuntengelijkluidendmoetenzijn,wat helaas niet het geval is.E e n n i e u w e , a p a r t e n o r mDe norm NEN 2743, waarmeesinds 1995 betonoppervlakkenonder meer op vlakheid wordenbeoordeeld, is gebaseerd op NEN2892:1994. Toch staan er in NEN2743 interpretaties die de uit-gangspunten van NEN 2892 teboven gaan.Een voorbeeld daarvan is het tebeoordelen oppervlak (foto 1).Het kon voorkomen dat bij eenrelatief grote vloer met verhoogdeeisen wel 16 meetvelden moestenworden ingemeten om op basisvan NEN 2743 de vloer al dan nietgoed te keuren. Dit is niet over-eenkomstig NEN 2892, die aan-geeft dat vanuit puur statistischoogpunt slechts tweemaal dewortel van het vloeroppervlak be-hoeft te worden ingemeten omeen betrouwbaar resultaat tevekrijgen. Bijvoorbeeld: van eenvloer met een oppervlak van10 000 m2 behoeft slechts 200 m2te worden beoordeeld. Het feit datvoor vele andere vloertypen an-dere of soms zelfs g??n vlakheids-criteria waren vastgelegd, was deaanleiding om dit hoofdstuk uitalle regelgeving voor (dek)vloerente lichten en een aparte norm opte stellen. Dit heeft geleid tot depublicatie van NEN 2747 in no-vember 2001.NEN 2747 sluit geheel aan bij dehuidige EN- en ISO-regelgeving,inclusief de gewenste mate vanbetrouwbaarheid van de uit tevoeren steekproeven. Steekproe-ven worden bepaald op basis vaneen a-selecte meting. Mocht ech-ter een discussie ontstaan overeen bepaald gedeelte van een ge-maakte vloer, dan is het toch mo-gelijk hierover een uitspraak tedoen. Aangezien in dat geval hetuitgangspunt a-selecte metingwordt verlaten, zijn wel aange-paste criteria van toepassing.V l a k h e i d s k l a s s e nOm een voldoende representatiefoordeel te geven over de vlakheidvan een betonvloer zijn in NEN2747 zeven vlakheidsklassen ge-definieerd, die in principe allekunnen worden overeengekomen.Vlakheid van (beton)vloerengeregeld?O.R. de Vries, Bedrijfschap STSDe vlakheid van een opgeleverde betonvloer staat nogal eens ter discussie.Veelal omdat de kwaliteit op dit punt niet in overeenstemming blijkt te zijnmet de wensen of eisen van de praktijk. Discussies over een dergelijk onder-werp zijn veelal moeilijk op ??n lijn te brengen. Vandaar dat getracht is vianormering hiervoor spelregels aan te bieden. Vorig jaar verscheen NEN 2747die op dit punt de nodige ordening en opheldering zou moeten brengen. Is datgelukt?D r i e N e d e r l a n d s e n o r m e n b e p a l e nh e t s p e e l v e l d v a n d e v l a k h e i d? NEN 2892 (1994): Vlakheid en evenwijdigheid van bouwdeelopper-vlakken. Berekeningsmethode voor maximaal toelaatbare maat-afwijkingen, meting en toetsing? NEN 2743 (1995): Oppervlakken van monolitisch afgewerkte beton-vloeren. Uitvoering en kwaliteitsbeoordeling? NEN 2747 (november 2001): Classificatie en meting van devlakheid en evenwijdigheid van vloeroppervlakken1 | Het begin van de af-werking van het beton-oppervlakfoto: Hennie Raaymakers,St. MichielsgestelC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t il i teit sb o u wcement 2002 838Wel is het zo dat hoe hoger de eiswordt gesteld (een lager klasse-nummer ? bijvoorbeeld 3 ? is eenzwaardere eis dan 5) hoe moeilij-ker het gewenste resultaat kanworden verkregen.Vanzelfsprekend zal dit conse-quenties hebben voor de te ver-wachten offerteprijzen. Dus is hetvan belang om vooraf in te schat-ten op welke wijze de vloer ge-bruikt zal worden en wat de nood-zakelijke vlakheidsklasse is. Ombouwpartijen hiertoe te dwingenen tevens te ondervangen dat ach-teraf meningsverschillen ontstaanoverdevlakheiddie`normaal'ver-wacht had mogen worden, is in denorm bepaald dat indien menvooraf GEEN te leveren vlak-heidsklasse aangeeft, men blijk-baar geen specifieke wens heeftop dit punt, en slechts een vloermet vlakheidsklasse 7 verwachtmag worden. Dit lijkt onheus,maar dat is het niet. Een vloeren-leverancier wordt immers ookniet pas na realisatie van de vloer,op een moment dat aanpassingniet eenvoudig meer mogelijk is,verrast met een pakket aan eisen?E e n p r a k t i s c h e n o r mNEN 2747 heeft tegelijk een aan-tal praktijkproblemen opgelostdie waren opgetreden in de jarendatNEN2743vantoepassingwas.Een probleem bij de controlevolgens NEN 2743 was dat ervloervelden van 10 x 10 m2moes-ten zijn. Die waren in lang nietalle situaties voorhanden. Hoe gaje dan om met bijvoorbeeld degangen in een ziekenhuis? Con-trole heeft vaak pas plaats nadatdewandenzijnopgetrokken.Daarmoest iets aan worden gedaan.Verder was het niet mogelijk omvloeren die onder afschot lagen,op vlakheid te beoordelen. Vlak-heid en afschot lijken immerstegenstrijdig.Toch is het in NEN 2747 goedmogelijkgeblekenomdevlakheidte beoordelen, terwijl bedoeld af-schotwordtgerespecteerd.Verderis de invloed van de normale zet-ting van betonvloeren op z'nwaarde geschat.Meting dient voortaan binnen 30dagen na het aanbrengen van eenbetonvloer te worden uitgevoerd.Dit omdat slechts dan een beoor-deling kan worden gegeven vanhet werk van een vloerenlegger.Na die 30 dagen beoordelen weimmersmeerdestabiliteitvanhetzandbed of de kwaliteit van deconstructieve berekening (uitvoe-ringsfouten daargelaten).ZoalsgesteldgeldtNEN2747vooralle typen dekvloeren. Op dezewijze kunnen we eenduidigheidvan meting verkrijgen. Dit is vanbelang omdat het in de praktijkslechts zelden gaat om een een-laags vloersysteem. De vlakheidvan het zandpakket en de werk-vloerzijnalvanbelangvoordeuit-eindelijk te realiseren vlakheid.Daarnaast is het zinvol om devlakheid van een betonvloer eneen eventuele overlaging (bijvoor-beeld een cement- of kunsthars-gebonden dekvloer) op gelijke wij-zetebeoordelen.Daarmeewordenincongruenties tussen de criteriavoorkomen.NEN 2747 legt zelf een verbandtussen de aan te brengen dekvloeren de noodzakelijke vlakheidscri-teria voor de zich daaronder be-vindende laag. Een zeer onvlakkewerkvloerzalnamelijkbijhetaan-brengen van een zeer vlakke nattebetonvloer onvlakheden door in-klinking tot gevolg hebben, en zogaan leiden tot onvlakheden diedirect na de applicatie niet aan-wezig waren.G e e n c r i t e r i a v o o r z w a r ee i s e nVoorruimtenmetzeerhogeeisen,zoals `hoogstapelmagazijnen', isin NEN 2747 geen specifieke vlak-heidsklasse gedefinieerd (foto 2).In de praktijk wordt veelal DIN15185 toegepast. Dit is absoluutniet vergeten, maar de norm heeftruimte gelaten om eigen criteriate defini?ren.Eentekenvanzwakte?Beslistniet,maar als de vlakheidsklasse tot denormale tabel zou behoren, zouniet duidelijk zijn dat het omextremeeisengaat.Menlooptdanhet risico dat deze klasse tenonrechte in vele utiliteitsgebou-wen zou worden voorgeschreven.Een beetje bescherming van demarktpartijen dus... En boven-dien zou de in de praktijk ge-wenstesituatie?afwijkendeeisenin de gangpaden en onder de stel-lingen ? niet gemakkelijk passenbinnen de standaardeisen vanNEN 2747.2 |Hoogstapelmagazijn opeen staalvezelbetonvloerC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gUtiliteitsbouwcement 2002 8 39C o n t r o l e m o g e l i j k h e d e nWaarom dan niet gewoon DIN18202 en DIN 15185 gekopieerd?Daar is natuurlijk een reden voor.Beide normen geven zeer duide-lijk aan hoe gemeten moet wor-den en wat de criteria zijn. Eenafkeurcriterium ontbreekt echterin het geheel. Nu zou men ervanuit kunnen gaan dat bij ??noverschrijdingvandeaangegeventolerantie, afkeuring van de vloerhet gevolg zou moeten zijn.Dit zou te gortig zijn en veleandere bouwpartijen zouden ditbeamen. Reden dat in de bouw-praktijk eigen interpretaties gel-den omtrent het aan te houdenafkeurcriterium. Maar, moet dat3% zijn, of 5% zoals in NEN 2892,of mag een andere waarde ook?Een grote omissie als het gaat omeen geschil waar partijen tegen-over elkaar komen te staan, iedermet zeer specifieke ide?en maarzonderhardeargumenten.Ge?istzou kunnen worden dat de vloerter plaatse van de afwijking wordtafgekeurd en herstel wordt ver-langd.Als we dit accepteren, zou de ge-hele vloer op vlakheid moetenwordenbeoordeeld.Nalezingvande normtekst zou u tot de ont-dekking komen dat u op handenen voeten de gehele vloer af moetkruipen omdat meting in allerichtingen en over de gehele leng-te van een rei moet plaatsvinden,waarbij de grootste gaping wordtgezocht. Die ligt niet altijd in hetmiddenvanderei,vandaardathethandwerk is!Denkt u nog even terug aan dievloer van 10 000 m2. Dat gaat weleven duren, nog afgezien van hetfeit dat er in de praktijk nog welgrotere vloeroppervlakken zijn!Vandaar dat de DIN-normen ookniet alles zijn. De WTCB-regelszijn niet gelijk aan die van DIN,maar de laatstgenoemde bezwa-ren treden daar evenzeer op,omdat in dat geval sprake is vaneen gapingsmeting.A f g e k e u r d ?Indien meting binnen 30 dagenna aanbrengen plaatsheeft, is ervaak nog wel tijd om een afge-keurd vloeroppervlak in orde tebrengen zonder de opleverings-datum in gevaar te brengen. Hetis zeer zinvol om, indien het eenvloer betreft waar vlakheid alseen kritieke factor wordt ervaren,reeds in het bestek op te nemenwelke vlakheidsklasse wordt ge-wenst en dat bij oplevering van devloer een vlakheidsbeoordelingmoet worden overlegd conformNEN 2747.En laat nu die betonvloer onver-hoopt worden afgekeurd. Danzijn er natuurlijk methoden voorherstel. Voorbeelden zijn: overla-gingen en slijpwerkzaamhedenenz.(foto3).Elkeherstellingvergtechter de aanwezigheid van eengoede situatieomschrijving tenaanzien van de aanwezige vloer-hoogten.Hetisoverigenseenmis-vatting dat een vlakke vloer water-pas zou moeten liggen. Juist doorgebruik te maken van de toleran-ties die zijn toegestaan binneneen vlakheidsklasse, is herstelgoed en snel uit te voeren, metrespect voor de wensen van deopdrachtgever. Na herstel zal al-tijd een herkeuring van het afge-keurde vloerdeel noodzakelijkzijn om voldoen aan de eisen aante tonen.T o t s l o tMet de nieuwe norm NEN 2747zijn intussen al de nodige erva-ringen opgedaan. Gebleken is datde beperkingen, zoals we dezetegenkwamen in NEN 2743, nietmeer voorkomen. Ook zijn in-middels enkele betonvloeren dieop grond van de oude meetme-thode werden afgekeurd op hetpunt vlakheid, nog v??r herstelherkeurd met de nieuwe NEN2747 als uitgangspunt. Geblekenis dat inderdaad tot vergelijkbareuitspraken werd gekomen (afkeu-ring), zodat de conclusie kan wor-den getrokken dat het met debetrouwbaarheid van de statistieknog altijd best goed zit, ook al ishet te toetsen oppervlak nu eenstuk kleiner geworden. De nieu-we mogelijkheid in NEN 2747 omook select te meten en om meet-interpretaties (correcties) toe tepassen in het geval van vloerenmet afschot daarin, blijkt een uit-komst! Al met al is de beoordelingvan de vlakheid van vloeren eenstuk laagdrempeliger geworden,omdat er veel minder werk, endus minder geld, bij komt kijken.In het kader van kwaliteitsbe-heersing is Nederland dus weereen stuk vooruit geboerd! s3 |Dit kan het resultaat zijnvan onenigheid over devlakheid