Bij misstanden in de bankensector, de kinderopvang, de IT, de zorg, het onderwijs. Elke keer weer die roep om toezicht dus. Ik verwonder me daar keer op keer over. En ik geloof ook niet in die aanpak. In ieder geval niet als we niet ook, en met meer aandacht, de werkelijke oorzaak van het probleem onderzoeken en oplossen.

Er zijn te veel instortingen en calamiteiten in de Nederlandse bouwwereld. Er zijn een aantal verdrietige uitzonderingen, maar bij de meeste hebben we alleen maar enorm geluk gehad dat er op dat moment er geen mensen aanwezig waren.

Naar de oorzaken van die instortingen is veel onderzoek gedaan. Daar komt een diffuus beeld uit naar voren. De complexiteit van de bouwkolom en versnippering van taken speelt een rol, onduidelijkheid over verantwoordelijkheden, maar ook ontwerpfouten en bouwfouten, combinaties daarvan en meer. Genoemde oplossingen zijn even divers.

Hoe kunnen we nu de benodigde verbetering voor elkaar krijgen? Ik zie drie mogelijkheden:

1. Alleen gecertificeerde constructeurs en bouwers laten werken aan het ontwerp en de uitvoering.
In Nederland zijn er geen eisen of voorwaarden aan degene die verantwoordelijk is voor het borgen van de constructieve veiligheid. We laten dit over aan de goede bedoelingen van de betrokken partijen. Dit kan anders door aan de omgevingsvergunning een verplichting te koppelen van het inzetten van een geregistreerde (coördinerend) constructeur. In dat geval zijn gekwalificeerde professionals verantwoordelijk voor het constructief ontwerp en de uitvoering. Daar is dan onlosmakelijk mee verbonden dat ontwerpers en bouwers gecontracteerd worden op een reële basis en dat ze hun eigen werk goed controleren en laten zien hoe ze dat doen. Een gedragscode, het regelmatig updaten van de registratie en een bijbehorende klachtenprocedure zorgen ervoor dat zowel de professionele als de inhoudelijke vaardigheden op peil blijven.

2. Straffen bij fouten, ook als er geen slachtoffers zijn.
Toch dat toezicht, maar dan in een andere vorm? Ik kijk erg graag naar wielrennen. Bij de eindsprints werd daar pas gestraft als er slachtoffers vielen, dus als andere wielrenners tegen de grond of de hekken gingen. Maar als we willen dat de sprinters geen gevaarlijk gedrag vertonen, zullen ze ook gecorrigeerd moeten worden als er niemand tegen de vlakte gaat. Daarom is dit jaar een systeem van gele kaarten ingevoerd. In de bouw zouden wij ook moeten corrigeren bij calamiteiten waarbij geen slachtoffers zijn gevallen en zelfs als er geen instorting is geweest, maar dat wel had kunnen gebeuren. Een analogie zou getrokken kunnen worden met het Medisch Tuchtcollege. Dat overigens als doel heeft de kwaliteit van de zorg te verbeteren door te zorgen dat er geleerd kan worden van de beslissingen van het Tuchtcollege.

3. Meer voor elkaar zorgen, samenwerken en van elkaar leren.
De Onderzoeksraad formuleerde het als een transformatie ‘van een schuldcultuur naar een leercultuur’, een cultuurverandering dus. Brancheorganisaties zoals Bouwend Nederland en VNconstructeurs zijn hiermee bezig, maar er is veel meer nodig. Er moeten dan veilige platforms zijn waar constructeurs kunnen delen wat er goed gaat én wat er beter moet. Platforms waar ze elkaar kunnen ondersteunen in het streven naar constructieve veiligheid.

Er worden de laatste jaren overigens zeker stappen gemaakt in de verbetering van de borging van de constructieve veiligheid. Ook hier horen we de eeuwige roep om meer toezicht, maar er worden ook echte verbeteracties in gang gezet. Zo is er sinds enige tijd de verplichte ‘APK’ voor de beoordeling van grote publieke gebouwen. Dat is een waardevol instrument in de borging van de constructieve veiligheid van bestaande gebouwen en een mooi voorbeeld van het wettelijk voorschrijven van een Registerontwerper (of gelijkwaardig). Het is echter niet de oplossing voor het dichten van het lek: ontwerpen en bouwen van nieuwe gebouwen zonder gebreken. Maar er zijn ook verbeteringen die daar wel aan bijdragen. Er is een BRL voor de Coördinerend Constructeur 2.0. Het Kennisportaal Constructieve Veiligheid geeft voor alle stakeholders in het proces aan wat hun taken en verantwoordelijkheden zijn. En zowel in de publieke als in de private sector zien we hier en daar een Registerontwerper of Registerconstructeur geëist worden.

Stappen in de goede richting, die kunnen bijdragen aan de oplossing, maar niet het volledige probleem afdekken. Delen van de bouwwereld nemen hun verantwoordelijkheid, maar het moet overal en altijd goed gaan. De vrijblijvendheid moet er af. We kunnen voor de constructieve veiligheid toch niet afhankelijk zijn van goede wil en toeval?

Wat mij betreft is de verplichte geregistreerde constructeur de basis om de kraan dicht te krijgen, met een bijbehorend correctiemechanisme en een focus op samenwerking binnen de vakgroep.
Reacties?