themaDe impact van 17 dagen Spelen520124themaDe impact van17 dagen SpelenOp 5 juli 2005 maakte Jacques Rogge, president vanhet Internationaal Olympisch Comit?, in Singaporebekend dat de dertigste Olympische en Paralympische Zomerspelen van 2012 in Londen zoudenworden gehouden. In de periode van slechts zevenjaar tot aan de openingsceremonie werd ??n van demeest verlaten en verwaarloosde gebieden in Europagetransformeerd tot een spectaculair theater voor`s werelds grootste sportevenement. Maar watgebeurt er met deze locatie n? deze zeventien dagen?De positieve nalatenschap van`s werelds grootste sportevenementDe impact van 17 dagen Spelen 52012 5In 2003 ging de campagne om de organisatie van de prestigieuze Olympische en Paralympische Zomerspelen officieel vanstart, hoewel het eerste idee al in 1997 was ontstaan. De strijdwerd lange tijd fel gevoerd tussen Londen, Parijs, New York,Moskou en Madrid. Londen had zich pas relatief laat tussen deandere kandidaten gemengd en was in de eerste ronde van2004 zeker geen favoriet, met een derde plek achter Parijs enMadrid. De zwakke plek van de hoofdstad van het VerenigdKoninkrijk bleek een slechte transportverbinding tussen hetbeoogde Olympisch Park en het stadscentrum. Vanaf datmoment werd het voorzitterschap van de verdere campagneovergenomen door de Britse voormalige Olympi?r SebastianCoe, met succes. Een nekaannekrace met Parijs werduiteindelijk gewonnen. Beloofd werd de beste Spelen allertijden te houden met een positieve nalatenschap voor de sport,voor het Internationaal Olympisch Comit? (IOC) en voor destad. Aan `London 2012' de taak om deze torenhoge verwachtingen om te zetten in concrete plannen.Organisatie van een megaprojectIn 2006 is de Olympic Delivery Authority (ODA) opgerichtdoor het London Organising Committee of the OlympicGames and Paralympic Games (Locog) [1]. Dit uitvoerendeoverkoepelende orgaan draagt verantwoording af aan het Britseministerie van cultuur, media en sport en stond voor de uitdagende opdracht de ? 7 miljard aan bouwprojecten succesvol opte leveren. De ODA moest de daarbij de overheid, media, lokalebewoners en het volk kunnen verzekeren dat de projectenfinancieel acceptabel waren en op schema lagen voor de Spelen.De deadline stond immers muurvast met de openingsceremonie op 27 juli. Tot slot was de ODA ervoor verantwoordelijk datna het evenement een positieve en duurzame impuls werdachtergelaten voor het verwaarloosde gebied van Oost Londen.Terwijl de ODA verantwoordelijk was voor de oplevering vannieuwe bouwprojecten en infrastructuur, viel de organisatie vande Spelen zelf onder het Locog. Dit comit? moest ook zorgen voorhet leveren van tijdelijke aanpassingen aan bestaande sportcomplexen. Het Locog was contractueel weer verbonden aan hetIOC. De ODA en het Locog werden overkoepeld door deOlympic Board. Hierin hadden de minister van de OlympischeSpelen, de burgemeester van Londen en de voorzitters van deBritish Olympic Association en het Locog zitting.De filosofie die hoort bij de Spelen van Londen 2012 is: hethouden van een evenement dat een brede positieve nalatenschap heeft op de stad en het land voor zowel de economie, demaatschappij en het milieu. Daarvoor heeft de ODA zes hoofdthema's opgesteld:11 Overzicht van het Olympisch Park in Oost Londenfoto's en figuren, tenzij anders vermeld: London 2012themaDe impact van 17 dagen Spelen520126a b c? gezondheid, veiligheid en zekerheid;? ontwerp en toegankelijkheid;? gelijkheid en integratie;? nalatenschap;? werkgelegenheid en vaardigheden;? duurzaamheid.Aan deze thema's zijn per bouwproject specifieke doelstellingengekoppeld.In het korte tijdsbestek van slechts zes jaar tussen de oprichtingvan de ODA en de start van de Olympische Spelen was hetonmogelijk een eigen bekwame leveringsorganisatie vanaf degrond op te bouwen. Daarom is het bedrijfsleven benaderd. Inaugustus 2006 werd CLM uit een competitieve dialoog metpotentiele aanbieders gekozen als de gewenste opdrachtnemer.CLM, een priv?consortium van de drie moederondernemingenCH2M Hill, Laing O'Rourke en Mace, was immers bekend metgrootschalige bouwprojecten en turnkeyaannemingsovereenkomsten. De samenwerking tussen de ODA en CLM werdondertekend met een Design&Buildcontract (NEC3 Engineering and Construction [2]). Hiermee was elke fase van hetprogramma (planning, ontwerp, inkoop, levering en commerci?le oplevering) verzekerd van expertise. Naast partner van deODA in het algehele programmamanagement, fungeerde CLMals projectmanager voor de belangrijkste nieuwbouwprojecten.Deze rolverdeling is gemaakt om de synergie tussen beidepartijen te vergroten en mogelijke belangenconflicten te voorkomen. De overkoepelende ODA hield het laatste woord, terbewaking van het overzicht en de algehele belangen, terwijl2CLM de vrijheid kreeg in de uitvoering van het programma.De benadering van de ODA op de organisatie en hetprogrammamanagement was niet revolutionair. De focus lagop een heldere leveringsstrategie en transparante werkafspraken en doelstellingen. Een verfijnde balans tussenflexibiliteit en controle speelde tijdens het gehele programmavan planning en uitvoering een cruciale rol.Drieledig masterplanTweemaal eerder werden de Spelen in het Verenigd Koninkrijkgehouden, in 1908 en 1948. Beide vonden plaats in West Londen.In de campagne voor 2012 verzocht toenmalig burgemeester vanLonden, Ken Livingstone, om ditmaal voor het oosten van de stadte kiezen. Het evenement zou een motor voor investering enherwaardering moeten betekenen in ??n van de meest achtergestelde gebieden van de Britse hoofdstad. Het 400 ha grote gebiedvoor het Olympisch Park kenmerkte zich namelijk door besmeten verlaten land, slechte huisvesting en hoge werkeloosheid.Het winnende bod (`bid') voor de Spelen beloofde een eigentijdse aanpak, met een masterplan dat ruimte moest bieden aantoekomstige evenementen. De langetermijnvisie was daarbij hetspeerpunt. Elk aspect van London 2012 stond in het teken vanduurzame ontwikkeling: van de eerste plannen en voorbereidingen, de organisatie en leveringen ten tijde van de Spelenzelf, tot aan het ontwerp van een sterk nalatenschap voor destad Londen. Het masterplan voor de Olympische Spelen van2012 was daarmee het meest duurzame in de geschiedenis. DeDe impact van 17 dagen Spelen 52012 72 Masterplan voor drie situaties: tijdens deSpelen, daar direct na en over ongeveertwintig jaarbron: ICE: Civil Engineering3 De inrichting van de openbare ruimte en desterk bindende brugontwerpen zorgdenvoor coherentie van het Olympisch Park4 Sculpturale betonnen duiktorens in hetAquatics Centrefoto: Hufton + CrowIn september 2007 werd het plan goedgekeurd en kon wordengestart met de uitvoering. Enkele belangrijke ontwerppuntenvoor het Olympisch Park waren:? het ondergronds plaatsen van 13 km aan bestaande, bovengrondse hoogspanningslijnen;? het groeperen van sportcomplexen voor een gedeeld gebruikvan de back en frontfaciliteiten, waardoor grondgebruikwordt beperkt en meer ruimte vrijkomt voor bezoekers;? het enkel bouwen van permanente voorzieningen als daar ooksportieve en commerci?le plannen voor bestaan voor na deSpelen;? het combineren van permanente met tijdelijke constructies,die elders in het land herbruikbaar zijn of kunnen wordengerecycled;? de transformatie van de accommodatie in het Olympisch Dorpvoor circa 17 000 atleten tot ruim 2800 betaalbare woningen;? het verbinden van het postOlympische Park met rondomgelegen wijken door middel van bruggen en het laten aansluiten van aangrenzende landschappen;investering in het Olympisch Park en de transformatie ervan naafloop vormde een katalysator voor een herontwikkeling oplange termijn van de Lower Lea Valley tussen Hackney enStratford in Oost Londen.De behoeften van `s werelds drukst bezochte liveevenementzijn zeer specifiek. De Spelen van Londen trokken zo'n11 miljoen toeschouwers in een periode van zeventien dagen.In die korte periode moest het gebied veilig zijn voor 500 000bezoekers per dag. De behoeften en het welzijn van huidige entoekomstige gemeenschappen zijn echter van een totaal andereomvang. Het geplande nieuwe stedelijk district, met daarinhuisvesting, kantoren, parken, straten en recreatieve faciliteitendie in elke succesvol stadswijk voorkomen, is bestemd voorruim 30 000 bewoners en forensen. Deze contradictie bood eenenorme stedenbouwkundige uitdaging.Het Park is volledig gecre?erd op aanpasbaarheid voor dezetegenstrijdige behoeften. De transformatie voorzag in eengemengd functiegebruik, waarbij de directe transportverbinding met het centrum van Londen (en vanuit daar metEuropa) optimaal moest worden benut.Het masterplans is onderverdeeld in drie delen: a) tijdens deSpelen, b) direct daarna en c) voor de lange termijn van circatwintig jaar (fig. 2). In het eerste plan moest worden voldaan aaneen extreme eis voor de logistieke uitvoerbaarheid van de diversebouwwerken. Hierdoor is onder andere gekozen beton centraalin het plangebied te produceren voor alle bouwwerken [3].Ontwerpregels en -vrijhedenTussen 2004 en 2007 is het masterplan steeds gedetailleerderingevuld. De eerste idee?n omvatten een homogene architectuur, die later steeds meer is verrijkt en uitgewerkt door diversearchitecten. De ODA stapte af van het idee om ontwerprichtlijnen voor de individuele bouwwerken te star voor teschrijven. Deze projecten mochten van elkaar vari?ren, zodatarchitecten, ontwerpers, constructeurs en ingenieurs hun visiesoptimaal konden tonen ? binnen de strakke planning en hetbudget. De coherentie van het Olympisch Park werd gewaarborgd door de inrichting van de openbare ruimte en de sterkbindende brugontwerpen (foto 3) [4].3themaDe impact van 17 dagen Spelen5201285 Het Olympisch Dorp bood accommodatievoor circa 17 000 atleten en wordt na deSpelen getransformeerd tot ruim2800 betaalbare woningen? de aanleg van tal van fiets en wandelroutes en faciliteitendaarvoor in het Park en naar de omliggende wijken;? het vernieuwen van 3,5 km aan waterwegen en de aanleg vaneen 102 ha groot open parkgebied, ter beperking van overstromingsrisico's en ter bevordering van de luchtkwaliteit;? het opwaarderen, uitbreiden en investeren in de bestaandepublieke transportverbinding waarmee station Stratford ??nvan de meest toegankelijke locaties in Londen wordt;? het aanbrengen van alle stedelijke elementen die tot eenge?ntegreerde aansluiting op het huidige weefsel van Stratforden Oost Londen leiden.In dit speciale themanummer van Cement worden enkele permanente sportcomplexen uitvoerig beschreven: het OlympischStadion [5], dat van een capaciteit van 80 000 zitplaatsen kanworden getransformeerd tot een 25 000 zitplaatsen tellend multifunctioneel gebouw, het Aquatics Centre (foto 4) [6], dat 17 500bezoekers kan huisvesten tijdens de Spelen en daarna wordtverbouwd tot een complex met 3500 zitplaatsen en het Velodrome [7], het centraal in het Velopark gelegen wielercomplex,dat ook na de Spelen geschikt blijft voor diverse fietsactiviteiten,zowel indoor als outdoor en professioneel als recreatief.45De impact van 17 dagen Spelen 52012 96 Impressie van Stratford Regional Station, datna opwaardering ??n van de meest toegan-kelijke locaties in Londen is gewordenwas en zal zijn, moet de toekomst nog leren, want de impact opLonden van de Olympische Spelen 2012 zal nog jarenlangwaarneembaar zijn. Coen Smets 1)Na de slotceremonieOp 27 juli 2011, exact een jaar voor de openingsceremonie,waren de permanente sportcomplexen van de ODA gereed enkon het Locog het management overnemen voor de voorbereiding van de Olympische Spelen. Deze enorme klus wasgeklaard. En dat binnen de tijd en het budget en ondanks dealgehele economische tendens, de grote controlerende invloedvan externe partijen en de hoge veiligheidseisen tegen mogelijke terreuraanslagen: een topprestatie die past bij het grootstetopsportevenement van de wereld! Of het plan echt succesvol Literatuur1 London Olympic Games and Paralymic Games Act 2006. Elizabeth II,Chapter 12, Her Majesty's Stationary Office, London, 2006.2 ICE (Institution of Civil Engineers), NEC3 Engineering andConstruction Contract. Thomas Telfort, London, UK, 2005.3 Wapperom, H., Duurzaam beton op het Olympisch Park.Cement 2012/5.4 Braam, R., Infrastructureel megaproject. Cement 2012/5.5 Hordijk, D., Tijdelijk en permanent slim gecombineerd.Cement 2012/5.6 Snoek, R., Golvend icoon voor de Spelen. Cement 2012/5.7 Lagendijk, P., Velodrome vol topprestaties. Cement 2012/5.8 Nimmo, A., Caccavone, T., Dawson, R. & Housley, S., Introduction,Proceedings of ICE: Civil Engineering 164, pp. 3-4, May 2011.9 Hone, D., Higgins, D., Galloway, I. & Kintrea, K., Delivering London2012: organisation and programme, Proceedings of ICE:Civil Engineering 164, Paper 10-00042, pp. 5-12, May 2011.10 Nimmo, A., Frost, J., Shaw, S. & McNevin, N., Delivering London 2012:master planning, Proceedings of ICE: Civil Engineering 164, Paper10-00043, pp. 13-19, May 2011.11 Wright, S., Shiplee, H. & Rudrum, M., Introduction, Proceedings ofICE: Civil Engineering 164, pp. 3-4, November 2011.12 Town and Country Planning Act 1990. Elizabeth II, Chapter 8,Her Majesty's Stationary Office, London, 1990.CementonlineAlle artikelen van deICE Proceedings (zieliteratuur) zijn online gratiste downloaden1) Dit artikel is grotendeels gebaseerd op een aantal artikelen van verschillendeauteurs in een speciale editie van Civil Engineering, een uitgave van het Institu-tion of Civil Engineers (ICE): Delivering London 2012, Proceedings of ICE: CivilEngineering 164, May and November 2011.6