Aandacht voor constructie-onderwijs8201258Aandacht voorconstructie-onderwijs`Vroeger was alles beter...' Een verzuchting diemet betrekking tot de kwaliteit van startendeconstructeurs de laatste jaren geregeld gehoordwordt. Maar is dat ook werkelijk zo? VNconstruc-teurs zocht het uit en concludeerde dat dekwaliteit van constructieve HBO'ers achterblijftbij de verwachtingen, vooral bij de technisch-inhoudelijke competenties. AfgestudeerdeTU'ers voldoen goed aan de verwachtingen,maar waakzaamheid is nodig in verband met detoenemende complexiteit van bouwopgaven ende toenemende toepassing van BIM.1Onderzoek naar de aansluiting van het competentieniveau vanconstructief afgestudeerden op de praktijkAandacht voor constructie-onderwijs 82012 59aantal respondentenkwaliteit constructieve afstudeerders van HBObedrijven on overhedenopleidingenrecent afgestudeerdenzeer slechtslechtneutraalgoedzeer goedaansluiting aanwezige competenties op gewenste competentiesvolgens constructief afgestudeerden (HBO)zeer slechtslechtgemiddeldgoedzeer goed23515,8%56,7%21,7%5%0,8%4,1% 2%238210,2%59,2%24,5%aantal respondentenkwaliteit constructieve afstudeerders van HBObedrijven on overhedenopleidingenrecent afgestudeerdenzeer slechtslechtneutraalgoedzeer goedaansluiting aanwezige competenties op gewenste competentiesvolgens constructief afgestudeerden (HBO)zeer slechtslechtgemiddeldgoedzeer goed23515,8%56,7%21,7%5%0,8%4,1% 2%238210,2%59,2%24,5%aantal respondentenkwaliteit constructieve afstudeerders van HBObedrijven on overhedenopleidingenrecent afgestudeerdenzeer slechtslechtneutraalgoedzeer goedaansluiting aanwezige competenties op gewenste competentiesvolgens constructief afgestudeerden (HBO)zeer slechtslechtgemiddeldgoedzeer goed23515,8%56,7%21,7%5%0,8%4,1% 2%238210,2%59,2%24,5%1 Excursies en bouwplaatsbezoeken tij-dens de studie kunnen de aansluitingvan hoger onderwijs op het bedrijfsle-ven verbeteren2 Aantal respondenten3 Kwaliteit constructieve afstudeerdersvan HBO4 Aansluiting aanwezige competentiesop gewenste competenties volgensconstructief afgestudeerden (HBO)De Vereniging van Nederlandse Constructeurs (VNconstruc-teurs) heeft als missie het bevorderen van de rol en de waardevan constructeurs in het bouwproces. Dit wil zij doen door hetimago te verbeteren, het ondernemerschap te versterken en hetvakmanschap te stimuleren. Om dit laatste te bereiken is eenCommissie Vakmanschap 1) opgericht, met leden vanuit bedrijfs-leven en onderwijs. De eerste actie van de commissie was om dekwaliteit van het constructieve onderwijs in kaart te brengen.Hiertoe is een enqu?te uitgevoerd onder pas afgestudeerden,bedrijven en opleidingen met als doel te bepalen in hoeverre deafgestudeerde studenten voldoen aan de gewenste competentiesvanuit het bedrijfsleven en overheid. Het bureau AvanteConsultancy heeft het uiteindelijke onderzoek uitgevoerd.Opzet van het onderzoekAllereerst zijn de mogelijk van belang zijnde competenties vast-gesteld. Hiervoor is aangesloten bij de eindtermen van deHBO-opleidingen en zijn aanvullingen gedaan vanuit de eigenervaring. Er is onderscheid gemaakt in algemene competenties,sociaal-communicatieve competenties, zelfsturende competen-ties, functiespecifieke competenties en kenniscompetenties.Voor het onderzoek werd telkens aan bedrijven, opleidingen enpas afgestudeerden gevraagd in hoeverre de aanwezigheid vangenoemde competenties van belang was. Vervolgens isgevraagd in hoeverre deze competenties ook aanwezig waren.Uiteindelijk is hierbij een classificatie gemaakt om de aanslui-ting van de kwaliteit van de afgestudeerden ten opzichte van deverwachtingen vanuit het bedrijfsleven te kunnen beoordelen.De mate van importantie en de aanwezigheid van de compe-tenties werden hiervoor gecombineerd (tabel 1). De enqu?te isuitgevoerd in het voorjaar van 2012. Er kwamen 340 bruikbarereacties binnen (fig. 2).Uitkomsten hoger beroepsonderwijsIn figuur 3 en 4 is te zien dat de kwaliteit van de afgestudeerdeHBO'ers in algemene zin niet positief werd gewaardeerd doorge?nqu?teerden. Tevens sluit de opleiding geregeld minder goeddan wenselijk aan bij de werkzaamheden in het bedrijfsleven.23ir. Karel TerwelTU Delft, fac. CiGTir. Maurice HermensRoyal HaskoningDHV1) Karel Terwel en Maurice Hermens zijn respectievelijk lid en voorzitter van deCommissie Vakmanschap van VNconstructeursTabel 1 Classificatie aanwezigheid en importantie van competentiesredelijk belangrijk (3-4) erg belangrijk (>4)slecht tot gemiddeld aanwezig (2,5-3) slecht (-) zeer slecht (- -)gemiddeld tot goed aanwezig (3,0-3,5) goed (+) gemiddeld (+/-)goed aanwezig (>3,5) zeer goed (++) uitstekend (+++)Tabel 2 Classificatie van de diverse competenties voor afgestudeerde HBO'ersclassificatie conclusie aansluitingalgemene competentiesanalytisch denkvermogen - - verbetering sterk noodzakelijkprojectmatig werken + goedkwaliteitsgericht werken +/- verbetering mogelijk, niet heel dringendprobleemoplossend vermogen - - verbetering wenselijkcontextueel denken - verbetering wenselijksociaal-communicatieve competentiescommuniceren +/- verbetering mogelijk, niet heel dringendsamenwerken +++ goedzelfsturende competentieszelfverantwoordelijk werken en leren - - verbetering wenselijkfunctiespecifieke competentiesontwerpen - verbetering wenselijkmodelleren t.b.v. visualisaties + goedmodelleren t.b.v. berekeningen - - verbetering noodzakelijkdetailleren - - verbetering wenselijkberekenen - - verbetering sterk noodzakelijkplannen en organiseren + goedrapporteren + goedkenniscompetentiesmateriaalkunde - verbetering noodzakelijkwiskunde - verbetering sterk noodzakelijktoegepaste mechanica - - verbetering sterk noodzakelijkanalysetechnieken - verbetering wenselijkconstructieleer - - verbetering sterk noodzakelijkuitvoeringstechnieken - verbetering wenselijk4Aandacht voor constructie-onderwijs8201260De onderzochte kenniscompetenties zijn, naar mening van dege?nqu?teerden, op alle vlakken slecht ontwikkeld. De oplei-dingen hebben wel door dat dit voor bedrijven van belang is,maar besteden er toch weinig aandacht aan.Uit de enqu?te kwam verder naar voren dat de eigen beoorde-ling van de pas afgestudeerde HBO'ers een stuk gunstiger wasdan de beoordeling door de bedrijven.Conclusies HBOVoor het HBO kan op basis van de enqu?te worden geconclu-deerd dat de algemene vaardigheden redelijk op orde zijn, maardat de constructieve competenties zeer matig worden ontwikkeld.Dit lijkt vooral te komen omdat aan de laatste competentiesrelatief weinig aandacht wordt besteed in de HBO-opleidingen.Tegelijk wordt gemeld dat de kwaliteit van de instromers naar hetHBO (vanuit MBO en HAVO) de laatste jaren is afgenomen.Maar op sommige terreinen (bijv. analytisch denkvermogen)moet worden geconcludeerd dat ondanks veel aandacht vanuit deopleidingen het gewenste resultaat niet wordt bereikt; hier is dekwaliteit van de opleidingen in het geding.Uitkomsten wetenschappelijk onderwijs (TU)In figuur 5 en 6 is zichtbaar dat de kwaliteit van afgestudeerdeTU'ers over het algemeen goed wordt gewaardeerd. Er wordteen goede aansluiting gezien tussen opleiding en uiteindelijkewerkzaamheden in het bedrijfsleven.De classificatie (importantie en aansluiting opleiding-praktijk)van de diverse competenties voor afgestudeerde TU'ers is weer-gegeven in tabel 3.De algemene competenties, waaronder kwaliteitsgerichtwerken, worden over het algemeen uitstekend gewaardeerd. Deauteurs willen de urgentie van gestructureerd en netjes werkennog wel benadrukken. Al levert een fout in een som tijdens deopleiding slechts een lager cijfer op, in de praktijk kan dit totgrote constructieve problemen leiden.De aansluiting van de sociaal-communicatieve en zelfsturendecompetenties wordt als zeer goed tot uitstekend gekwalificeerd.De functiespecifieke competenties worden goed tot zeer goedgewaardeerd. Detailleren krijgt relatief weinig aandacht in deopleidingen; hier liggen verbetermogelijkheden.De kenniscompetenties worden uitstekend gewaardeerd,behoudens uitvoeringstechnieken en materiaalkunde. Vooruitvoeringstechnieken is tijdens de opleiding niet veelaandacht. Dit wordt niet als groot probleem gezien, omdat dezekennis in de praktijk kan worden opgedaan.De classificatie (importantie gecombineerd met de aanwezig-heid) van de diverse competenties voor afgestudeerde HBO'ersis weergegeven in tabel 2.In de tabel valt op dat bij de algemene competenties hetanalytisch denken en probleemoplossend vermogen ver bij deverwachtingen achter blijven. Hierbij moet worden aangete-kend dat er volgens de opleidingen vooral aan analytischdenken wel veel aandacht wordt besteed.De sociaal-communicatieve competenties zijn over hetalgemeen redelijk tot zeer goed gewaardeerd. Hieraan wordtook veel aandacht besteed. De zelfsturende competentieskrijgen minder aandacht, maar worden ook beduidend mindergewaardeerd.Voor de functiespecifieke competenties valt op dat algemenevaardigheden als modelleren ten behoeve van visualisaties,plannen en organiseren, en rapporteren goed zijn ontwikkeld.De constructietechnische zaken zoals modelleren, detaillerenen berekenen blijven echter ver achter. Hier wordt ook relatiefweinig aandacht aan besteed.Tabel 3 Classificatie van de diverse competenties voor afgestudeerde TU'ersclassificatie conclusie aansluitingalgemene competentiesanalytisch denkvermogen +++ goedprojectmatig werken ++ goedkwaliteitsgericht werken +++ goedprobleemoplossend vermogen +++ goedcontextueel denken +++ goedsociaal-communicatieve competentiescommuniceren + goedsamenwerken +++ goedzelfsturende competentieszelfverantwoordelijk werken en leren +++ goedfunctiespecifieke competentiesontwerpen +/- verbetering mogelijk, niet heel dringendmodelleren t.b.v. visualisaties + goedmodelleren t.b.v. berekeningen +++ goeddetailleren +/- verbetering mogelijk, niet heel dringendberekenen +++ goedplannen en organiseren + goedrapporteren +++ goedkenniscompetentiesmateriaalkunde +/- verbetering mogelijk, niet heel dringendwiskunde +++ goedtoegepaste mechanica +++ goedanalysetechnieken +++ goedconstructieleer +++ goeduitvoeringstechnieken - verbetering wenselijkAandacht voor constructie-onderwijs 82012 615 Kwaliteit constructieve afstudeerders van WO6 Aansluiting aanwezige competenties op gewenste competenties volgensconstructief afgestudeerden (WO)Aan de andere kant werden diverse ontwikkelingen genoemd diede kwaliteit van het onderwijs onder druk kunnen zetten. Alsmeest bedreigend werd gezien de bezuiniging op onderwijs.Enerzijds voor de opleidingen zelf, waar lagere budgettenleiden tot minder onderwijsontwikkeling (inclusief het inspe-len op nieuwe marktontwikkelingen) en minder contacturen.Hierbij is ook het instroomniveau vanuit MBO's en middelbaaronderwijs van belang: een goede basis van wis- en natuurkundeis nodig voor de opleidingen aan HBO en TU.Anderzijds voor de studenten die door introductie van lang-studeerboetes of alternatieven hiervoor sneller moeten gaanstuderen en minder gelegenheid hebben voor activiteiten naasthun studie. Deze laatste activiteiten, die bijvoorbeeld doorstudieverenigingen worden aangeboden, zijn belangrijk. Hierworden niet-technische vaardigheden aangeleerd, de liefdevoor het vak gestimuleerd en de praktische bouwkennisvergroot.Conclusie en discussie HBO en WO (TU)HBO is een beroepsopleiding. Hierbij wordt verwacht dat deopleiding goed aansluit op de beroepspraktijk. Op basis van hetonderzoek kan worden geconcludeerd dat de gemiddeldeafgestudeerde HBO'er momenteel nog niet zelfstandig aan hetwerk kan als constructeur. In de praktijk is al vaak het uitgangs-punt dat begeleiding en nadere opleiding nodig is om dit werkzelfstandig te kunnen gaan doen, maar de analytische basis ende kenniscompetenties om zich te ontwikkelen tot zelfstandigconstructeur lijken ernstig tekort te schieten. De huidige situ-atie wordt gekenmerkt door brede HBO-opleidingen die eengroot aantal beroepsgroepen moeten bedienen.WO zou moeten staan voor onderzoek, innovatie en ontwikke-ling in het vakgebied. Dus afstudeerders zouden ook op datvlak moeten kunnen functioneren. Fundamenteel inzicht in dematerie is dus belangrijk en misschien zelfs belangrijker danaansluiting op de beroepspraktijk.Een gemiddelde afgestudeerde in een constructieve richtingvan de TU voldoet aan de verwachtingen die gelden voor eenstartende constructeur.Naar aanleiding van deze conclusies doet de CommissieVakmanschap van VNconstructeurs de volgende aanbevelin-gen voor de onderwijsinstellingen, de bedrijven en de afgestu-deerden:Ten slotte bleek dat de opleidingen over het algemeen redelijkgoed door hebben wat bedrijven belangrijk vinden. Daarnaastmaken pas afgestudeerde TU'ers een redelijk goede inschattingvan het niveau wat ze hebben in vergelijking met de inschattingvan de bedrijven.Conclusies WO (TU)Geconcludeerd kan worden dat in de huidige situatie de aanwe-zige competenties van afgestudeerde TU'ers goed aansluiten bijde verwachtingen vanuit het bedrijfsleven. Dit biedt echter noggeen garantie voor de toekomst, gezien de ontwikkelingen in demarkt. Bovendien heeft de beroepsgroep behoefte aan onder-zoek en innovatie, zodat deze zich kan blijven ontwikkelen enzodoende een toegevoegde waarde kan bieden binnen hetbouwproces. Dit vraagt om uitstijgen boven het niveau dataansluit bij de verwachtingen vanuit het bedrijfslevenOntwikkelingen in de marktDoor de respondenten van het onderzoek werden diverseontwikkelingen in de markt genoemd waarop in de opleidingvan de constructeurs zou moeten worden ingespeeld. Hetmeest genoemd werden: toenemende complexiteit van bouw-opgaven, integratie van ontwerp- en uitvoeringsfase, toene-mende druk op de kosten, meer aandacht voor BIM en meeraandacht voor duurzaam construeren.kwaliteit constructieve afstudeerders van WOaansluiting aanwezige competenties op gewenstecompetenties volgens constructief afgestudeerden (WO)zeer slechtslechtgemiddeldgoedzeer goedzeer slechtslechtneutraalgoedzeer goed26,2%9,4%25%65,6%63,1%7,7%3,1%0%0% 0%kwaliteit constructieve afstudeerders van WOaansluiting aanwezige competenties op gewenstecompetenties volgens constructief afgestudeerden (WO)zeer slechtslechtgemiddeldgoedzeer goedzeer slechtslechtneutraalgoedzeer goed26,2%9,4%25%65,6%63,1%7,7%3,1%0%0% 0%56Aandacht voor constructie-onderwijs82012627 Geveldetail Toren op Zuid in Rotterdam (architect: Renzo Piano; constructeur:Royal HaskoningDHV)8 De Rotterdam (architect: Rem Koolhaas; constructeur: Royal HaskoningDHV) inaanbouw achter de Toren op Zuidfoto: Jason Sedar9 E?n van de best gewaardeerde competenties van afstudeerders is samenwerkenAanbevelingen HBOAan de opleidingen? Maak constructieve opleidingen aantrekkelijker door nadrukop goed onderwijs, goede beroepsmogelijkheden en demogelijkheid om een boeiend vak te leren, zoals te zien is inbij voorbeeld het programma `Megastructures' van DiscoveryChannel. Grotere studentenaantallen met bijbehorendetoename in budgetten geven meer slagkracht voor kwaliteits-verbetering.? Wijs een aantal HBO-instellingen aan die mogen investerenin een kwalitatieve constructieopleiding waarbij meeraandacht is voor functiespecifieke en kenniscompetenties.? Ga met bedrijven in gesprek om vast te stellen op welk vlakde oorzaken van het slecht aansluiten van de opleidingen opde beroepspraktijk exact liggen (komt het door een te bredeopleiding, slechte structuur, incompetent personeel, ongemo-tiveerde studenten of onjuiste verwachtingen van hetbedrijfsleven?).? Betrek bedrijven intensiever bij de opleidingen (VNconstruc-teurs in raad van advies, bedrijven betrekken bij minors enlectoraten, constructeurs aanstellen als externe begeleiders,stageplaatsen blijven zoeken bij ingenieursbureaus, meergastcolleges en projectexcursies).? Verbeter de kenniscompetenties bij studenten.? Geef voorlichting over de mogelijkheden tot vervolgstudiesBeton- of Staalconstructeur, HTI of universiteit.Aan de bedrijven? Zorg voor intensieve begeleiding van afgestudeerde HBO'ersmet een intern opleidingstraject met veel aandacht voorfunctiespecifieke en kenniscompetenties.? Faciliteer constructeurs met potentie door een opleidingBeton- of Staalconstructeur of HTI aan te bieden.? Zorg dat bij toelating tot het constructeursregister degeconstateerde huidige kennislacunes goed worden getoetst.Aan de studerende en afgestudeerde HBO'ers? Verdiep je tijdens de studie extra in inhoudelijke aspectenvan het vak.? Neem een studentenabonnement op Cement en Bouwen metstaal (zie kader `Studentenabonnement').StudentenabonnementStudenten kunnen tijdens hun studie een gratisabonnement nemen op Cementonline. Voor 35,-per jaar ontvangen zij de acht gedrukte edities Cement.Ga naar www.cementonline.nl voor meer informatie.78Aandacht voor constructie-onderwijs 82012 63? Begeleid de startende TU'ers op het gebied van het omgaanmet verantwoordelijkheden. De urgentie van een juisteberekening in de praktijk is groter dan een juiste berekeningtijdens de studie.? Stimuleer doorgaande scholing en expertisevorming bijTU-afgestudeerden.Aan de studerende en afgestudeerde TU'ers? Besteed tijdens studie extra aandacht aan sociaal-communicatieve competenties (bijv. lid worden vanfaculteitsdisputen) en uitvoeringstechnieken (stage op debouw, excursies naar bouwplaatsen).? Besteed in het begin als constructeur extra aandacht aanbouwplaatsbezoek, rekenvaardigheden en normkennis.? Leer van je collega's, laat je controleren, maar durf gezond tegroeien.? Neem een studentenabonnement op Cement en Bouwen metstaal (zie kader `Studentenabonnement').U kunt reageren op dit artikel via onderwijs@vnconstructeurs.nl. ? Ga een vervolgopleiding doen.? Wees realistisch over je functie na afstuderen (neem geengrotere verantwoordelijkheid dan je aankunt).Aanbevelingen WO (TU)Aan de opleidingen? Zoek naar mogelijkheden van effectief en effici?ntontwerponderwijs in tijden van bezuinigingen.? Betrek beroepspraktijk bij invulling van onderwijs. Verzorgzelf de rode lijn van het curriculum, maar betrek gast-docenten voor de `krenten in de pap'.? Zorg dat de opleiding niet t? goed op de beroepspraktijkaansluit. Er moet voldoende aandacht zijn voor brede acade-mische vorming, met als doel studenten te leren uniekeproblemen op te lossen, te innoveren, onderzoek te doen ente ontwikkelen.? Blijf de technische competenties stevig aanleren, maar vergeetniet aandacht te geven aan niet-technische competenties(zoals sociaal-communicatieve), omdat de maatschappij ditvraagt.Aan de bedrijven? Begeleid startende TU'ers met name op het gebied vanpraktische vaardigheden (normkennis, rekenvaardigheden,uitvoeringskennis door bouwplaatsbezoek).RapportHet complete rapport`Aansluiting competentie-niveau van constructief afgestudeerden op depraktijk', Avante Consultancy, Enschede, juli 2012, is te vinden opwww.vnconstructeurs.nl9