84 AEC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton In Nederland komt jaarlijks 1,5 miljoen ton bodemas vrij bij de verbranding van huishoudelijk afval. Door zorgvuldige bewerking is deze bodemas geschikt te maken voor toepassing als toeslagmateriaal in beton (AEC-bodemas). Op basis van uitgebreid betononder - zoek is technische regelgeving (CUR-Aanbeveling 116) en kwaliteitsborging (BRL 2507) ontwikkeld, waarmee een verantwoorde toepassing is gewaarborgd. 1 Nieuwe CUR-Aanbeveling 116 CUR-Aanbeveling 116 CUR-Aanbeveling 116: 2012 'AEC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton' is te raadplegen of te bestellen (digitaal en op papier) op www.cur-aanbevelingen.nl of www.cementonline.nl. Voor abonnees op de CUR-Aanbevelingen of Cementonline is dat gratis. AeC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton 2 2013 85 10090 80 70 60 50 40 30 20 100 0 0 20 20 40 4060 60 80 80100 100 100 90 80 70 60 50 40 30 20 100 relatieve druksterkte (%) relatieve druksterkte (%) vervangingspercentage (% V/V ) vervangingspercentage (% V/V ) Achtergrond Huishoudelijk en daaraan gelijkgesteld industrieel afval wordt verbrand om energie terug te winnen en het volume aan afval te verminderen. Van de jaarlijkse 16 miljoen ton aan huishou- delijk afval wordt ongeveer 6 miljoen ton verbrand in zoge- noemde AfvalVerbrandingsInstallaties (AVI). Dit levert zo'n 1,5 miljoen ton bodemas op. Deze AVI-bodemas kan door eenvou- dige bewerkingen (afscheiden metalen, zeven, handsorteren e.d.) geschikt worden gemaakt voor toepassing als wegfunde- rings- of ophoogmateriaal. Dit betreft voornamelijk ongebon- den toepassingen, wat de overheid vanwege milieuoverwegin- gen ontmoedigt. Daarom wordt er gezocht naar, bij voorkeur hoogwaardigere, alternatieven. AEC-granulaat Recentelijk is de naamgeving van de afvalverbrandingsinstal- laties veranderd in Afval- en EnergieCentrales (AEC). De onbewerkte bodemas die bij het verbrandingsproces vrijkomt, wordt nog steeds AVI-bodemas genoemd. Na een eerste bewer - king tot funderings- of ophoogmateriaal, wordt de term AEC- bodemas gebruikt. Door aanvullende bewerkingen kan de kwaliteit van de AEC- bodemas worden verbeterd en daarmee mogelijk geschikt worden gemaakt voor toepassing als toeslagmateriaal in beton. Het materiaal wordt dan AEC-granulaat genoemd. De aanvul- lende bewerking betreft een nat proces vergelijkbaar met het wassen van verontreinigde grond of een droog proces geba- seerd op de door TU Delft en Inashco ontwikkelde ADR-tech- nologie. Betononderzoek In opdracht van CUR-commissie VC89 heeft SGS INTRON onderzoek uitgevoerd naar de geschiktheid van AEC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton. Zowel AEC-granulaten vervaardigd met het natte bewerkingsproces als die met het droge ADR-proces zijn onderzocht. Naast karakterisering van de AEC-granulaten als zodanig, is de invloed ervan op de betontechnologische, constructieve en duurzaamheidsaspecten nagegaan bij gedeeltelijke vervanging van zand en/of grind. Tevens is de kwaliteit van het granulaat dat ontstaat door hergebruik van beton met AEC-granulaat erin (tweede levens- cyclus) vastgesteld. De verkregen resultaten zijn weergegeven in CUR-rapport 234 en worden hieronder op hoofdlijnen beschreven. Eigenschappen AEC-granulaat Een overzicht van de meest relevante eigenschappen van AEC- granulaat is weergegeven in tabel 1. Omdat van de AEC-granu- laten vervaardigd met het droge proces vele monsters zijn onderzocht, is hiervoor per eigenschap een bandbreedte opge - dr.ir. Gert van der Wegen SGS INTRON B.V. 1 AEC-granulaat 2 Invloed van de vervanging van grind (a) en/ of zand (b) door AEC-granulaat op de relatieve druksterkte Tabel 1 Een overzicht van de meest relevante eigenschappen van AEC-granulaat eigenschap eenheiddroog proces nat proces 0-2 mm 2-12 mm0-2 mm2-12 mm 12-40 mm volumieke massa kg/m 3 2090-22302070-2210 22302290 2260 water abs. (24 h) %m/m7,1-115,9-105,74,8 5,4 gloeiverlies %m/m3,7-5,6 1,8-3,41,90,82 0,52 chloride (Cl) %m/m0,26-0,53 0,10-0,280,050,03 0,03 sulfaat (SO 3) %m/m 1,6-2,40,76-1,4 1,40,53 0,34 alkaliën (Na 2O-eq) %m/m 0,44-0,77 0,23-0,44 0,1 niveau metallisch Al + Zn %m/m0,32-0,64 1,0-1,4 0,7 niveau zeer fijn (2000 kg/m 3 voor ongewapend beton; in beton met wapening en/of constructieve toepassing >2100 kg/m 3 (fractie 2200 kg/m 3 (fractie >4 mm). Het gehalte aan metallisch alumi- nium moet kleiner zijn dan 1%m/m, omdat anders te veel gasvorming in de speciefase of expansie in het verharde beton kan optreden. In CUR-Aanbeveling 116 worden verder eisen gesteld voor wat betreft gehalte aan zeer fijne bestanddelen, chloride en sulfaat, gloeiverlies en invloed op bindtijd. Betoniek Over AEC-granulaat is recent Betoniek 16/01 ? 'AEC-granulaat' verschenen. Deze is te raadplegen op www.betoniek.nl. 6 AeC-granulaat als toeslagmateriaal voor beton 2 2013