VERDICHTERBETON HS, STAAL X EN DE GRIJZE CONSTRUCTEURHoge sterkte beton; waarom?VOOljaar 1990 schreven de Betonvereniging en het ENCIJu-bileumfonds in samenwerking met de CUR een prijsvraag'Hoge Sterkte Beton (HSB)' uit. De oproep werd via Cementverspreid.Deorganisatorenverwachttenopdezewijzede toe-passing van hoogwaardig beton te bevorderen. Een speciaalberoep werd gedaan op samenwerkingsverbanden van archi-tecten met constructeurs en op studenten.Het resultaat ??n inzending!Gevolg daarvan: frustaties bij die enige inzender, g??n inzichtin kansrijke toepassingsgebieden van HSB en geen enthousi-aste samenwerkingsverbanden tussenconstructeurs en archi-tecten.Dit alles, qua aandacht, in scherp contrast met onderzoekin-spanningen naar fYsische eigenschappen,duurzaatnheid, ver-werkbaarheid en wat er al niet meer in het laboratorium enachter het bureau onderzocht kan worden, zonder een totalelevenscydus van zo'n materiaal te bekijken.Staal XIn september 1967 gafhet NIRIA een prijsvraag uit onder hetmotto 'StaalX'.Hetbetrofhierde uitdagingaanconstructeursomvoorstaalmeteentreksterktevan8 kN/mm2, zo'n20 maalsterker dan het toen gebruikelijke constructiestaal, geeigendetoepassingsgebiedentevinden.Verdere randvoorwaarden tenaanzien van kosten en overige materiaaleigenschappenwareneveneens gegeven.Het resultaat bestond uit vier inzendingen die geen van alleaan de reglementen voldeden. Aan ??n inzender is een prijstoegekend; de oorspronkelijk vastgestelde derde prijs.De veel kleinere omvang van de staalwereld in ogenschouwnemende, nog een aardig resultaat, vergeleken met de HSB-prijsvraag.Constructeur en innovatieWaar beide prijsvragen zich primair op de constructeur heb-ben gericht, is wellicht een denkfoutinhet geding.De beton-prijsvraagvraagrweliswaarsamenwerkingsverbandenvanar-chitecten en constructeurs, maar schrikt de architecten ver-volgens hard afmet een pagina vol wijsheden over spanning-rekdiagrammen, krimp en kruip.Baggerwerktuig ontworpen voor een prijsvraag van de 'Eeoledes Pants et Chauss?es' in 1819 (ontleend aan L' . rartiste. Presses de l'?eole natiouale des Pants et auss?es,1989)Cement 1990 ur. 12In een SBR uitgave van 1983 over het activeren van innovatiein de bouw, wordt de rol van de constructeur aan de kaak ge-steld. Het rapport vermeldt een onderzoek naar de betrok-kenheid vande diverse bouwpartnersin een aantal innovatie-ve woningbouwprojecten en utiliteitsbouwwerken, waaron-der scholen.De constructeurs komen in dit onderzoek als zeer volgzaamuit de bus. Architect en aannemer, maar ook installatie-adviseurs blijken het leeuweaandeel van de vernieuwingen teiniti?ren. Evenals uiteraard de opdrachtgever, die de vernieu-wingen aandurft en accepteert.Prijsvragen naar innovatieve constructies zijn overigens vaakzeer succesrijk, indien wel de gehele levenscydns van het ge-vraagde bouwwerk wordt aangesproken. De talloze design-construct aanbestedingen van grote kunstwerken, getuigenhier wereldwijd van.Betonnen mensenWijlen prof. Zweers raakte het gemis aan creativiteit bij deconstructeur aan in een rede ter gelegenheid van het 25-jarigjubileumvan deBetonverenigingin 1952.Onder de titel 'Be-tonnen mensen en menselijk beton' constateerde Zweers, datereenbouwkundeaanhetontstaanwas,gegrondvestopscho-ne, vormgeving en oppervlakte-eigenschappen van materia-len. De produkten hiervan werden niet meer geconstrueerd,maar berekend. Het bouwwerk, hoe zot het ook in elkaar zat,werd zodanig berekend, dat het gegarandeerd niet omviel.Zweers wees er tenslotre op, dat een deel van de construct?urswerd gedegradeerd tot mannetjes, van intellectuelen tot we-zens metals enigeatributeneenrekenlineaaleneen bouwver-ordening; van denkende tot betonnen mensen. Vertaald intermenvanvandaag,zoudenwekunnensprekenvanPC-volkmet een pak betonvoorschriften, dat afen toe met de afschu-welijke functieaanduiding Statiker wordt benoemd.En tochKennelijk spelen onderwijs en beroepspraktijk niet in op demiddelendie erzijn omge?ntegreerd tewerken. De middelenzijn er wel, maar de wil en de organisatie om ze te gebruikenniet. Het CIAD-rapport 'Profielschetsvan de constructeur ine jaren '90', geeft daar een goede inventarisatie van.De informatietechnologie geeft de constructeur hulpmidde-len om zijn werk integraal aan te pakken. Tijdens het ont-werpproces kan op kosten worden geoptimaliseerd via para-meterstudies. Met CAD-systemen kan snel inzicht in het ge-heel worden verkregen. Visualisaties van constructie, span-ningen en functieparameters ondersteunen het effectiefde-tailleren.Kortom, de constructeurvan dejaren'90 heefthulpmiddelendie zijn tot volgzaamheid gedwongen voorganger niet had.Hij kan er, meer dan de architect, mee aantonen wat goed isvoor functie, kosten en bouwwijze. Hij kan er een totaalvisieop het te bouwen object mee genereren.Zijn rol in het bouw-proces kan enorm worden vergroot. Daarmee ook zijn inno-vatieve rol.Pakthij die kansen niet, dan blijft zijn rol gedoemd de kleur tebehoudenvanhet materiaal dathij braafberekent:Een grijze!39