Donker schoonbeton tussen historische oudbouw7201560beton in beeldbeton in beeldDonker schoonbeton tussen historische oudbouw 72015 61Donker schoon-beton tussenhistorischeoudbouw11 Het Waterliniemuseum bijBunnik, vormgegeven metdonker schoonbetonfoto's: Henk Oude KempersVeel aandacht aan beproevingenbij realisatie WaterliniemuseumGebogen wanden en een maquette, beide in donker gekleurdschoonbeton. Dat zijn de kenmerkende elementen van het fraaivormgegeven, nieuwe Waterliniemuseum bij Bunnik. Duidelijkeontwerpspecificaties en werkplannen, omvangrijke proefstortsen zorgvuldige afwerking leidden samen met vakmanschap vande aannemer tot het gewenste eindresultaat. On-Nederlandsmooi, wordt wel gezegd.Donker schoonbeton tussen historische oudbouw7201562beton in beeld32Donker schoonbeton tussen historische oudbouw 72015 63250 150 20095505600300150340 ,70710909030030070peil= 0450+P640 -P340 -P30 -P60 -P90 -Pverholen afwatering in onderstijl kozijnzie specificaties kozijnen en glasconstructieve betonvloer = afwerkvloerglanzend gevlinderd, zie specificaties schoon beton70 mm drukvaste isolatie, onderzijde funderingsstrook150 mm drukvaste isolatie, onderzijde vloerwaterbak, onderdeel van maquettevloerbetonnen funderingsstrookdik 300 mm, breedte 200 mm2 De betonnen maquette in de vloer van de buitenpatio geeft de bezoeker eenbeeld van het stelsel van polders, rivieren en dijken in de waterlinie3 Tekening museum, aansluiting op een deel van Fort Vechten4 Mock-up proefstorts ter controle van betonmengsels en bekistingsnaden5 Detail wand6 Wandkist met EPS voor sandwichconstructieHet Waterliniemuseum ligt verborgen in het glooiende grond-massief van de vesting Fort Vechten nabij Bunnik, tussen dehistorische oudbouw van het fort en de kazerne. Het is nage-noeg geheel ingegraven: van buiten is alleen de patio zichtbaar,afgeschermd door gebogen wanden, met verschillende stralen,uitgevoerd in donker schoonbeton (fig. 3).De gebogen en donkere betonconstructies stelden hoge eisenaan zowel de bekisting als de uitvoeringstechniek. Deze eisenzijn verwoord in de ontwerpspecificatie die is opgesteld aan dehand van artikel 6 uit CUR-Aanbeveling 100.Heel bijzonder is de in beton uitgevoerde, 50 m lange maquettein de vloer van de buitenpatio. Met deze maquette is het stelselvan polders, rivieren en dijken van de waterlinie afgebeeld inschaal 1:20. Met behulp van sluizen kan deze maquette doorbezoekers onder water worden gezet. Zo wordt een goedeindruk verkregen van de verdedigingslinie. Het gebied rond hetfort heeft een herinrichting ondergaan waardoor een prachtigpark en wandelgebied is ontstaan.Proefstorts, mock-ups en werkplannenOm zekerheid te verkrijgen dat aan de ontwerpspecificaties konworden voldaan, zijn vooraf diverse proeven uitgevoerd. Deeerste proeven zijn al tijdens de ontwerpfase genomen. Inoverleg met de betoncentrale zijn proeven gedaan met demengselsamenstelling en de kleurstoffen om tot een ontwerp-specificatie te kunnen komen. Voorafgaand aan de uitvoering is654Donker schoonbeton tussen historische oudbouw7201564beton in beeldeen proefstort uitgevoerd bij de bekistingsfabriek. Daarinwerden vooral de werkmethode bij de gebogen bekistingen ende bouwkundige aansluitdetails onderzocht.Op de bouwplaats zijn nog enkele proefstorts uitgevoerd om deresultaten met de betonmengsels en bekistingsnaden te testen(foto 4). Op een wanddeel van een proefstort is afgetekendwelke kleur, kistnaad, luchtbel, centerpen en stortnaad zijngekozen. Deze golden als referentie voor de keuring in hetwerk. Tijdens de expositie van de proefelementen kon ook eenindruk worden verkregen van de risico's van kalkuitbloei ofkalkstrepen op het donkere beton.In de ontwerpspecificatie was een hydrofobering van de opper-vlakken opgenomen om de kleurverschillen te beperken. Medeop basis van eerdere ervaringen is tijdens de proefstortsgekozen om alle oppervlakken licht aan te stralen met olivijn-zand. Hierdoor kon de hydrofobering achterwege blijven.Uitvoering wandenDe gebogen wanden vari?ren in hoogte van 7 tot 10 m en zijngrotendeels als sandwichconstructie uitgevoerd. De totalewanddikte bedraagt 0,6 m (fig. 5). De uitvoering van dezewanden vroeg om de nodige inventiviteit. Zo is de isolatieverticaal met ronde (holle en bolle) aansluitingen uitgevoerdom de verschillende stralen te kunnen maken (foto 6). Bij dezebuitenwanden is gekozen voor storten in meerdere panelen enstortgangen (foto 7).798Donker schoonbeton tussen historische oudbouw 72015 65Uitvoering maquettevloerDe maquette in beton (foto 2) is een huzarenstuk van ontwerp-en uitvoeringskunst. Op de constructieve ondervloer zijn degewenste contouren van de polders en dijken als lage wandjesuitgevoerd en gestort door middel van een bekisting van EPS-elementen. Al deze elementen zijn computergestuurd met CNCgerealiseerd. Bijna alle wapening voor de wandjes is in het werkgebogen. Na het storten van de wandjes zijn de aansluitendevloervelden afgestort en gevlinderd. Het geheel van de maquet-tevloer is daarna licht gestraald. De architect is bij de esthetische kwaliteit van onder andere destortnaden en plaatnaden, uitgegaan van enige robuustheid inrelatie tot de uitstraling van het fort. De contactbekistingbestond uit gecoat multiplex met een dikte van 4 mm, metnieten vastgezet op de gebogen ondergrond van latten. Denieten, die niet of nauwelijks mochten aftekenen, zijn in eenpatroon geplaatst om het optimale esthetische resultaat tebereiken.De wanden zijn in stortgangen van 2,5 m gestort. Bij de hori-zontale stortnaden werd een profielnaad gerealiseerd. Zoalsvoorzien, bleef de profilering bij het ontkisten niet heel. Ditpaste bij de gewenste robuuste uitstraling (foto 8).De hoeveelheid wapening is afgestemd om de vorming vankrimpscheuren te beperken. Op veel plaatsen leidde dit tot eenhoge concentratie wapening. Met de gekozen wandwapening isbereikt dat inderdaad (nog) geen storende krimpscheuren zijnte constateren.Speciale aandacht ging uit naar de realisatie van de betondek-king. Door een unieke constructie van dekkingsstaven en tijde-lijke houten afstandhouders, waren betonnen dekkingsblokjesoverbodig (foto 10). Hiermee kon aan de ontwerpeis `afteke-ning van afstandhouders beperken' worden voldaan.Voor de esthetische afsluiting van de centerpensparingen zijnspeciale, donkere blokjes geproduceerd en ingelijmd (foto 9).Door de toepassing van schuimrubber ringen rond hetgeboorde centerpengat, zijn lekkages van cementwater langsdit gat achterwege gebleven.7 De gebogen buitenwanden zijn in meerdere panelenen stortgangen gestort8 De stortnaad met gebroken profiel geeft de wandeneen robuuste uitstraling9 Ingelijmde centerpenafwerkingen10 Door een constructie van dekkingsstaven en houtenafstandhouders waren betonnen dekkingblokjesoverbodig10 PROJECTGEGEVENSproject Het Waterliniemuseumlocatie Fort Vechten, Marsdijk in Bunnikopdrachtgevers Waterliniemuseum enprovincie Utrechtarchitect Studio Anne Holtropconstructeur ontwerpfase Corsmit/RoyalHaskoningDHVuitvoering Heijmans Civielconstructeur uitvoeringsfase Bartelsexpertise schoonbeton J.H.M.(Henk) OudeKempers (Nebest)leverancier bekistingen Heijmans Bekistingenleverancier betonmortel Dyckerhoff BasalBetonmortelbeproevingen betonmortelontwerpfase Mebinleverancier pigment Scholz Beneluxbouwperiode 2012-2015bouwkosten 5 miljoenMeer lezen in BetoniekDit artikel is gebaseerd op het artikel`Zo mooi kan donker betonzijn'van Henk Oude Kempers, uit Betoniek Vakblad 2015/3.Daarin is meer te lezen over de succesfactoren en zorgpuntenbij de uitvoering van het donkere schoonbeton. Dit artikel isbeschikbaar op www.betoniek.nl.Meer informatie over schoonbeton staat op www.schoonbeton.com.