28? CEMENT 2 2024 Bij verduurzaming van beton is er nog weinig aandacht voor de invloed van het wapenings- staal dat in veel beton wordt toegepast. Wa t mij betreft is dat geheel onterecht. Wapeningsstaal heeft namelijk een groot aandeel in de CO?-uitstoot van beton: ongeveer 25%. Ook zorgt wapening ervoor dat veel betonconstructies een beperkte levensduur hebben door betonrot, dat het gevolg is van corrosie van de wapening. Voor een duurzame betonsector zal dus ook veel aan de wapening moeten veranderen. Wapeningsstaal moet duurzamer worden geprodu- ceerd en efficiënter worden toegepast. En het gebruik van alternatieve wapening moet worden opgeschaald. Staal uit vlamboogoven Wapeningsstaal in Nederland bestaat voor het over- grote deel uit staal uit een vlamboogoven. Dit staal is geproduceerd uit schroot en wordt elektrisch gesmolten. Met ongeveer 1 kg CO? per kg is de CO?-uitstoot van wapeningsstaal veel lager dan van staal dat met erts en kolen wordt geproduceerd in een hoogoven (circa 2,5 kg CO? per kg staal). Met de steeds duurzamer wordende In mei 2023 werden Hans de Wit (Royal HaskoningDHV / TEC) en Niki Loonen (ABT) door een onafhankelijke jury uitgeroepen tot respectievelijk Constructeur van het Jaar en Koploper Duurzaamheid. Deze jaarlijkse verkiezing wordt georganiseerd door VNconstructeurs. In een serie columns in Cement geven beiden hun visie op een aantal belangrijke ontwikkelingen in het constructeursvak. In deze aflevering is het de beurt aan Niki Loonen. Duurzaam wapenen van beton energieopwekking in Europa zal de CO?-uitstoot van vlamboogovens verder afnemen. Daarnaast is er de ontwikkeling dat staal uit erts met groene waterstof geproduceerd gaat worden, waardoor de CO?-impact ook daarvan veel lager zal liggen. Dat de impact van wapeningsstaal op termijn afneemt, neemt niet weg dat we volop moeten proberen het gebruik van wapeningsstaal te beperken. Maatregelen daartoe zijn bijvoorbeeld exacter wapenen, hoogwaar- dig rekenen, hybride wapenen (wapening in combinatie met staalvezels) en het toepassen van andere materia- len dan staal. Want hoewel we staal uit elektrische ovens gebruiken, leidt iedere kilo minder wapeningstaal tot "Voor een duurzame betonsector zal ook veel aan de wapening moeten veranderen" Koploper Duurzaamheid Niki Loonen ING. NIKI LOONEN 47 jaar WERK 1999 ? heden ABT 1997 ? 1998 KEMA Consulting OPLEIDING1993 ? 1997 Civiele Techniek, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 1998 ? 1999 Grondmechanica en funderingstechniek 1 (CGF-1) 2000 ? 2001 Betonconstructeur HTI 2011 ? 2012 Betontechnoloog Betonvereniging NEVENWERK­ ZAAMHEDEN 2018 ? heden Docent Betonvereniging 2021 ? heden Arbiter Raad van Arbitrage voor bouwgeschillen 30? CEMENT 2 2024 Betonrot Rijkswaterstaat staat de komende decennia, net als vele andere opdrachtgevers, voor de grote uitdaging om be- tonrot te beheersen en kunstwerken of (onderdelen van) bouwwerken met te veel schade te vervangen (foto 4). De term betonrot verbloemt dat niet beton, maar de wapening het probleem is. Het Pantheon in Rome is ge- realiseerd met ongewapend beton dat inferieur is aan ons beton, maar heeft wel al een levensduur van 2000 jaar. Hoe onlogisch is het dan dat bij het vervangen van kunstwerken met betonrot, wederom wapeningsstaal wordt toegepast dat op termijn ook weer gaat 'rotten'? En dat terwijl er een oplossing is, namelijk alternatieve wapening die niet 'rot'. Wapening met glas- of basaltvezel Alternatieve wapening in de vorm van glas- of basaltve- zelstaven (foto 5) wordt al vele decennia geproduceerd in landen als Canada, de Verenigde Staten en Rusland en daar wordt het ook gereguleerd toegepast. En be- halve dat alternatieve wapening de levensduur van beton verlengt ? het corrodeert niet ?, neemt de CO?- impact in veel gevallen af. Glas- en basaltvezelstaven zijn niet de oplossing voor alles. Dergelijke wapening is niet hoogwaardig recycle- baar, staven zijn niet te buigen, de stijfheid is lager en dikke staven zijn minder effectief. Wapenen met glas- en basaltvezel vraagt dus een andere aanpak en is vooral effectief bij een lange levensduur in condities waar betonrot kan optreden. Pilots Door pilotprojecten uit te voeren kan ervaring worden opgedaan met alternatieve wapening. Zo is er bij de renovatie van het aquarium van Artis voor gekozen één van de drie aquaria met basalt te wapenen (foto 6). Met balktesten is vastgesteld dat met hybride wapening van basaltstaven en basaltmacrovezels de scheurwijdte voor waterdichtheid goed kon worden beheerst. Door slim te 4 Betonrot door chloriden 3 Hybride wapening in een vloer CEMENT 2 2024 ?31 "Door bewuster om te gaan met wapening in beton kunnen levensduur én CO?-impact aanzienlijk worden verbeterd" 6 Basaltwapening in de wand van het aquarium van Artis detailleren kon met één type haarspeld worden vol- staan, die door de leverancier vooraf in de gewenste vorm is geproduceerd. De CO?-impact van de basalt - wapening blijkt ongeveer gelijk aan wapeningsstaal uit een vlamboogoven en een factor 2,5 lager dan staal uit een hoogoven. De levensduur van het aquarium met basaltwapening zal echter nagenoeg eindeloos zijn. De combinatie van basaltstaven en staalvezels lijkt overigens ook veel potentie te hebben door de hogere effectiviteit van staalvezels ten opzichte van basalt- macrovezels. Bewust Door veel bewuster om te gaan met wapening in beton kunnen zowel op levensduur als CO?-impact aanzienlijke verbeteringen worden gerealiseerd.? 5 Staven en marcovezels van basalt