1  De suggestie wordt gewekt van een betonnen blok dat zweeft boven het maaiveld, foto: Simon Menges GEBOUWD VOOR DE EEUWIGHEID Bezoekerscentrum Amerikaanse begraafplaats, Margraten 68? CEMENT 3 2024 beton in beeld door ir Kirsten Hannema GEGOTEN IN BETON Het bezoekerscentrum op de Amerikaanse begraaf - plaats bij Margraten is gemaakt met een speciaal voor dit project ontwikkeld esthetisch beton. De in 1944 aangelegde begraafplaats wordt beheerd door de American Battle Monu- ments Commission (ABMC). De wens was dat het nieuwe bezoekerscentrum integraal deel zou gaan uitmaken van het oorspron- kelijke ontwerp, bestaand uit de erevelden en de Court of Honor met Chapel Tower en Walls of the Missing. KAAN Architecten keek ter inspiratie onder meer naar memorials in Washington: bouwwerken die ontworpen zijn voor de eeuwigheid, in natuursteen gebeiteld of in beton gegoten. Omdat de nieuw- bouw het bestaande natuurstenen monument niet mocht overtreffen, is gekozen om het bezoekers- centrum in bijpassend beton uit te voeren.. CEMENT 3 2024 ?69 beton in beeld 2  Het gevelgescherm is gebouwd met een speciaal esthetisch beton dat een subtiel gelaagd effect geeft, foto: Simon Menges PROJECTGEGEVENS project Bezoekerscentrum Amerikaanse begraafplaats, Margratenontwerp KAAN Architecten opdrachtgever American Battle Monuments Commission uitvoering Groep van Roey beton Keulen Beton, Lanaken bekisting PERI ontwerp 2018-2022 uitvoering 2022-2023 Een gesloten gevelscherm van esthetisch gelaagd beton omhult de glazen gevels van het bezoekerscentrum dat KAAN Architecten ontwierp voor de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. Het gevelscherm, opgehangen aan de betonnen dakconstructie, biedt een spectaculair beeld: alsof een blok steen boven het maaiveld zweeft. Het bouwproces was ook bijzonder. Het scherm ? 30 x 30 m², bijna 4 m hoog, 300 mm dik ? is in een 50 uur durende sessie in lagen gestort. Doordat de betonmix per laag net anders was, ontstond een subtiel gelaagd effect. 2 70? CEMENT 3 2024 beton in beeld SECTION A-A 3 Rondom de kern bevinden zich de expositieruimtes, foto: Simon Menges 4 Een betonnen kern draagt het betonnen dak, bron: KAAN Architecten ZWEVEND BLOK Het 600 m2 grote gebouw is opgebouwd uit een betonnen kern (12 x 12 m2) die het beton- nen dak draagt. In de kern bevinden zich het auditorium, toiletten en dienstruimte, terwijl eromheen zich open expositieruimte bevindt. Rondom heeft het gebouw glazen gevels, die uitzicht bieden op het heuvellandschap. Op enige afstand van het glas hangt het betonnen gevelscherm aan het dak; het wekt de sugges- tie van een betonnen blok dat zweeft boven het maaiveld. Om aan te sluiten bij het beeld van de natuurstenen monumenten ? zonder die na te bootsen ? wilden de architecten dat het beton zonder centerpennen of naden zou worden uitgevoerd; het moest een glad geheel worden. De nabijgelegen ENCI-groeve met zijn gelaagde kalkgrond vormde de inspiratiebron voor het architectonisch beeld. 3 4 CEMENT 3 2024 ?71 beton in beeld 01 fascia; in situ gelaagd schoonbeton 02 betonnen console 03 roestvaststalen drukstaaf 04 dakgrind, licht grijs 05 buitenplafond, lichtgrijs 06 geïsoleerde substructuur gevel 07 structurele beglazing 08 kasseien 09 betonnen keermuur 10 natuursteen, geborsteld 11 ventilatietoevoer 12 in situ gelaagd schoonbeton 13 akoestisch spuitwerk, lichtgrijs VERTICALE DOORSNEDE binnen buiten mm0 400 1000 200 04 01 05 06 07 12 09 13 11 02 03 08 10 5 5 Het gevelscherm is via betonnen consoles opgehangen aan de dakrand, bron: KAAN Architecten GELAAGD EFFECT Om het gelaagde effect te testen, hebben de ontwerpers eerst een aantal mock-ups gemaakt samen met het betrokken beton- bedrijf Keulen uit Lanaken in België. Voor de betonmix is gewerkt met standaard cement en verschillende zandsoorten. Nadat de proef - stukken goedgekeurd waren, is eerst de kern in etappes gestort; dit nam zo'n vijf dagen in beslag. Om te snelle uitharding te voorkomen, is een vertrager toegevoegd aan het beton. Aanvankelijk was het idee om het gevel- scherm op hoogte te storten, maar vanwege het grote gewicht (386 ton) en de wens om niet met centerpennen te werken, werd beslo- ten om het op een werkvloer te maken, en daarna op hoogte te brengen. De bekisting is op een werkvloer gesteld, waarna de wape- ning is geplaatst en de 300 mm dikke beton- nen 'ring' in lagen is gestort. Per betonlaag varieert de verhouding zand/cement subtiel, en daarmee de kleurtint. Een laag is 25 - 40 cm hoog, in totaal zijn er 14 lagen.. 72? CEMENT 3 2024 7 6 6 Het scherm is op een werkvloer gestort en daarna op hoogte gebracht, foto: American Battle Monuments Commission 7 Een gesloten gevelscherm van esthetisch gelaagd beton omhult de glazen gevels. Zichtbaar zijn de stalen drukstaven waarmee het scherm afsteunt op de dakrand, foto: Simon Menges OPVIJZELEN Nadat het gevelscherm stond, is het dak gemaakt. Vervolgens is het gevelscherm op hoogte gebracht. De betonnen ring is in de loop van vier dagen centimeter voor centimeter 'opgeschroefd' met hydraulische vijzels. Het scherm is via een tand/nok-verbinding opgelegd op consoles aan de dakrand, in combina- tie met roestvaststalen drukstaven. Deze verbinding is niet star, zodat het gevelscherm bij uitzetting en krimp kan bewegen. Tot slot zijn de verdiepings- hoge glazen gevels geplaatst op de betonnen keerwanden, die het hoogte- verschil tussen het maaiveld en de verdiepte museumvloer overbruggen. Het betonnen plafond is afgewerkt met akoestisch materiaal, de vloer met bruingrijze natuursteen; de kleur van Limburgse löss. Het bezoekerscentrum van de Amerikaanse begraafplaats in Margraten staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennis- netwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, work - shops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspira- tie en ondersteuning geboden aan (toekom- stige) architecten, constructief ontwerpers, bouwkundig adviseurs en producenten. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormge- ving, constructie en maakbaarheid. CEMENT 3 2024 ?73 beton in beeld