In de blog 'Hoe moet het verder zonder BWT?' (Cementonline 16/3/2017, Cement 2017/2) deed Erik Middelkoop een oproep aan vakgenoten om verhalen uit de praktijk te delen waarmee het belang van een goede kwaliteitsborging wordt onderstreept. Edwin Slangen bijt het spits af met zijn ervaringen bij de renovatie van een schoorsteen naast een school. De case ondersteunt zijn visie over hoe - na invoering van een nieuw stelsel kwaliteitsborging - bouwongelukken kunnen worden voorkomen.
44
Gemeente grijpt in bij
renovatie schoorsteen
Praktijkcase
De schoorsteen van de voormalige
zuivelfabriek, gebouwd in 1959,
was toe aan groot onderhoud, met
name ten behoeve van het herstel
van het voegwerk. De schoorsteen
heeft een hoogte van 45 m, een
diameter bij de voet van 3,65 m en
is in zijn geheel opgetrokken uit
baksteen. De fabriek zelf werd
begin jaren negentig al gesloopt,
alleen de schoorsteen bleef staan.
Naast de schoorsteen is een school
gebouwd, waardoor de schoorsteen
nu midden op het schoolplein staat,
op enkele meters afstand van het
schoolgebouw. De schoorsteen is
geen eigendom van de school.
Het betreft een gemeentelijk
monument.
Voor de schoorsteen was een
vergunning verleend voor groot
onderhoud. In de vergunning werd
als voorwaarde een bouwveilig -
heidsplan geëist, maar deze was
voor start bouw niet ingediend.
Probleemstelling
Ten behoeve van het onderhoud
was rond de schoorsteen een hulp -
constructie aangebracht, die was
afgeschoord tegen de schoorsteen.
Dit kwam aan het licht naar aanlei -
ding van een inspectieronde van de
bouwinspecteur van de gemeente
Maastricht. Daarop kwam bij de
constructieve afdeling de vraag
terecht of de schoorsteen met aan -
wezigheid van de hulpconstructies
stabiel zou zijn. Dit met de weten -
schap dat de constructie bijna vier
keer zoveel wind zou vangen als
voorheen. De hulpconstructie zou
namelijk nog worden dichtgezet
met een fijnmazig net om stofover -
last te vermijden (foto 2).
Aanpak
De berekening van de steigerbouwer
werd desgevraagd opgestuurd.
Hierin stonden onder meer de
randvoorwaarden ' Controle
bestaande constructie valt niet
binnen de opdracht en moet door
derden worden verricht' als ook ' De
steiger ontleent zijn stabiliteit aan
het object' . Deze randvoorwaarden
kwamen echter niet terug in de
samenvatting van het berekenings -
rapport. In die samenvatting werd
enkel gesteld dat de tijdelijke
constructie sterk en stabiel genoeg
was.
Maatregelen
De conclusie was dat de situatie
onvoldoende gecontroleerd was
en dat bij wind de naastgelegen
school en het schoolplein niet veilig
konden worden geacht. Na bestu -
dering van de weersverwachting
bleek dat het de daarop volgende
48 uur gelukkig vrijwel windstil zou
zijn. Acute ontruiming van de school
was op dat moment dan ook niet
nodig. Wel werd de eis gesteld
binnen 24 uur een stabiliteitsbe -
schouwing op te sturen of de steiger
binnen 48 uur af te breken. Men
koos voor het laatste.
Onderzoek
Als dringend advies gaf de
gemeente mee de reservecapaciteit
ten aanzien van de stabiliteit van de
schoorsteen te bepalen. Aan de
hand van kernboringen die werden
onderworpen aan zowel druk- als
trekproeven werden de materiaal-
eigenschappen vastgesteld. De
daadwerkelijke scheefstand van de
schoorsteen is ingemeten en mee -
genomen in de stabiliteitscontrole.
Uit de toets op basis van niveau
verbouw in NEN 8700, gecombi -
neerd met gevolgklasse CC2, bleek
dat de schoorsteen (zonder steiger)
net voldeed aan de Eurocodes maar
geen extra reserves had.
Oplossing
Uiteindelijk is het herstelwerk op
een veilige manier uitgevoerd
vanuit een bakje aan staalkabels die
aan de bovenzijde van de schoor -
steen waren bevestigd. Bij wind -
kracht 6 of hoger werd niet gewerkt
en werd het bakje neergelaten.
Conclusie
Het probleem was dat de construc -
teur van de steigerbouwer ervan
uitging dat de schoorsteen de extra
last kon afdragen en niet aan de
opdrachtgever duidelijk heeft
gemaakt dat dit nog gecontroleerd
moest, vóór start bouw. Hij heeft
het belang van aanvullend advies
dus onderschat. De gemeente heeft
Praktijkcase toont kwetsbaarheden nieuw stelsel kwaliteitsborging
In de blog 'Hoe moet het verder zonder BWT?'
(Cement
online 16/3/2017, Cement 2017/2) deed Erik
Middelkoop een oproep aan vakgenoten om verhalen
uit de praktijk te delen waarmee het belang van een
goede kwaliteitsborging wordt onderstreept. Edwin
Slangen bijt het spits af met zijn ervaringen bij de
renovatie van een schoorsteen naast een school. De
case ondersteunt zijn visie over hoe ? na invoering van
een nieuw stelsel kwaliteitsborging ? bouwongelukken
kunnen worden voorkomen.
Deel uw ervaringen
De blog van Erik Middelkoop 'Hoe
moet het verder zonder BWT?' is
beschikbaar op www.cementonline ,
ook voor niet Cement -leden. Hebt u
ook een praktijkgeval waaruit het
belang van een goede kwaliteits -
borging blijkt, stuur dan een mail
aan cement@aeneas.nl .
ir. Edwin Slangen RTb
Gemeente Maastricht
opinie
Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen 6 2017
45
kwaliteitsborging zijn veel gemeenten
hun afdelingen Bouw- en Woning -
toezicht al jaren aan het afslanken
en het moment dat ook de laatste
kennis wordt wegbezuinigd, is niet
ver weg. De arbeidsinspectie komt
daarnaast meestal pas in actie wan -
neer er signalen binnenkomen dat er
iets mis is.
Verder zou er in het geval van deze
schoorsteen al vrij snel een discussie
ontstaan over de gevolgklasse. De
aanvrager zal een tijdelijke steiger -
constructie gecombineerd met een
industrieel bouwwerk in CC1 willen
indelen, terwijl de gemeente het
risico vanwege de school hoog
inschat en CC2 de juiste klasse vindt.
Daarnaast is het zo dat als de
schoorsteen geen monumenten-
status had gehad, het groot onder -
houd vergunningsvrij zou zijn
geweest. Ook vergunningsvrije
ingrepen moeten echter voldoen
aan het Bouwbesluit. Gemeentelijke
handhaving moet de (moeilijke)
echter wel snel en adequaat kunnen
ingrijpen, mede omdat de kennis in
huis was en er korte communicatie -
lijnen waren.
Private kwaliteitsborging:
wat als?
Je kunt je afvragen of dit project
bij een nieuw stelsel, als gevolg van
de Wet kwaliteitsborging voor het
bouwen, onder de private kwaliteits -
borging zou vallen. Alhoewel de
ingreep volgens de WABO wel een
activiteit 'bouwen' betreft, blijft het
toetsen van de omgevingsveiligheid
(en daarmee ook het bouwveilig -
heidsplan) een taak van de gemeente
en het toetsen van arbeidsomstandig -
heden een taak van de arbeidsin -
spectie. Echter, onder meer door de
ontwikkelingen rond de nieuwe Wet
1
1 De schoorsteen van de voormalige zuivel fabriek in de steigersfoto: Ronald van den Hoven, RTV Maastricht2 De hulpconstructie zou nog worden dichtgezet met een fijnmazig net
2
Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen 6 2017
46
taak uitvoeren vergunningsvrije
ingrepen die de veiligheid in gevaar
brengen, op te sporen en passende
maatregelen te treffen. Dit staat dus
nog los van de mogelijke privatise -
ring van kwaliteitsborging.
De vraag is hoe een gemeente de
omgevingsveiligheid moet bewa -
ken als zij zich niet inhoudelijk in
bouwprojecten kan verdiepen.
Denk bijvoorbeeld aan een hoog -
bouwproject in stedelijk gebied.
Het gebouw moet in elke bouwfase
stabiel zijn omdat het anders op
openbaar terrein kan vallen. Stabili -
teitselementen moeten op tijd
worden aangebracht, betonnen
kolommen moeten voldoende
verhard zijn en stabiliserende hulp -
constructies moeten in orde zijn.
Een ander voorbeeld is een verbou -
wing van een bestaande bebouwing
waarbij het stabiliteitsprincipe
wordt aangepast (verwijderen of
aanpassen van stabiliteitswanden).
Dit kan de openbare veiligheid
beïnvloeden. De gemeente kan de
omgevingsveiligheid niet bewaken
zonder zich in deze gevallen in het
ontwerp te verdiepen.
Hoewel de gemeente over de
omgevingsveiligheid gaat, moet
een aanvrager dit onderdeel ook op
orde hebben, en zal een private
kwaliteitsborger de veiligheid in
verschillende bouwfasen ook
moeten bewaken.
Verder constateren we dat op
locatie vaak wordt gestart, voordat
constructieve stukken door de toet -
sende instantie zijn goedgekeurd,
dan wel dat de start van de bouw
niet wordt gemeld. Als dit na invoe -
ring van het private stelsel ook het
geval zou zijn, moet dit door de
borger worden opgemerkt; de
vergunning is immers verleend. Het
werkterrein van de private borger
kan het hele land bestrijken. Hij zal
niet preventief voor melding start
op alle locaties gaan controleren.
Het werkterrein van een gemeente -
lijk bouwinspecteur omvat slechts
één stadsdeel. Hij kan dus veel
eenvoudiger de dagelijkse ontwik -
kelingen in de gaten houden.
Tot slot geldt dat als het probleem
niet vooraf is onderkend, een
handhaver van de gemeente
(deze is veelal belast met meerdere
disciplines als brandveiligheid,
milieu en bestemmingplan) het
mogelijke probleem zal moeten
opmerken. Het is de vraag hoe snel
en adequaat hij een inschatting
kan maken en hoe snel hij kan
reageren. Er is dan mogelijk geen
constructeur in het spel, en die zal
via een private partij moeten wor -
den ingehuurd.
Advies
Mijn advies is om bij de inrichting
van het nieuwe stelsel voor kwali -
teitsborging alle scenario's, ook van
minder voor de hand liggende
gevallen, mee te nemen. Daarnaast
pleit ik er aan de hand van dit voor -
beeld voor de resterende construc -
tieve kennis bij gemeenten niet
volledig af te bouwen, maar juist
periodiek te toetsen, bijvoorbeeld
via het Constructeursregister. ?
Wet kwaliteitsborging uitgesteld
Na de behandeling in de Eerste Kamer in juli 2017 is duidelijk geworden dat de
Wet kwaliteitsborging niet op korte termijn zal worden ingevoerd. Het CDA had
zwaarwegende bezwaren, waardoor er vooralsnog geen meerderheid is voor
de wet die moet leiden tot gedeeltelijke privatisering van het bouwtoezicht. De
uitkomst van het debat in de Eerste Kamer was dat Minister Plasterk de wet in
de ministerraad zou bespreken. Hij verwacht dat de wet daarna terug moet
naar de Tweede Kamer.
Zie voor meer informatie over de Wet kwaliteitsborging www.cementonline.nl/
kwaliteitsborging .
3 De gerenoveerde schoorsteen staat nu midden op het schoolplein van de school die naast de voormalige zuivelfabriek is gebouwd
3
opinie
Gemeente grijpt in bij renovatie schoorsteen 6 2017
Reacties