Cor Kuilboer3201258interviewinterviewCor KuilboerKennis verankerd32012cVHet is de onderwijzers op de lagere school niet helemaalduidelijk wat de kansen van Cor Kuilboer zijn. Hij krijgt alsadvies naar de LTS gaan. Na een voorbereidend jaar op hettoenmalige VGLO (voortgezet lager onderwijs) begint hij meteen tweejarige opleiding tot timmerman. "Ik heb het altijd leukgevonden iets met mijn handen te doen. Met vakken alstimmeren, metaal bewerken en tekenen kwam ik daarom goedaan mijn trekken. En nog steeds heb ik er profijt van. Nietalleen bij het klussen thuis, maar ook in mijn werk. Het heeftme veel inzicht gegeven in de dingen die spelen op de bouw-plaats." Op de LTS doet Kuilboer een aanvullende cursus voorhet toelatingsexamen, zodat hij Bouwkunde kan gaan doenaan de MTS. Hier wordt zijn eerste interesse gewekt voorexacte vakken als wiskunde, goniometrie en toegepaste mecha-nica. Die voorkeur zet zich door als hij een vervolg geeft aanBouwkunde aan de HTS.In de verschillende oefeningen en ook in de afstudeerstudiemist hij echter de nodige theoretische diepgang. Vanuit huiskrijgt hij de ruimte na de HTS verder te gaan aan de TU. Naeen verkorte propedeuse kiest hij voor een constructieve rich-ting. Hij studeert af bij Brakel en Bruggeling op een betonnentuibrug. Meer specifiek: op de invloed van een verticale krom-ming van het brugdek. "Het was een leerzame studie dieredelijk bepalend is gebleken voor de rest van mijn loopbaan.Mijn fascinatie voor bruggen, in het bijzonder tuibruggen, isdaar begonnen."Nadat hij zijn studie heeft afgerond, kan hij aan de slag bij debetonafdeling van de Directie Bruggen van Rijkswaterstaat inVoorburg. Snel daarna wordt hij projectleider ontwerp.Eerste projectenHet eerste project dat hij leidt, is een viaduct op de Leusder-heide, over Rijksweg 28 (A28). Qua voortgang niet meteen hetmeest gelukkige project. De bouw van de snelweg komtimmers stil te liggen als gevolg van de vele protesten. Pas alsook een luifelconstructie wordt gebouwd, kan de aanleg van deA28 alsnog worden voortgezet, tot tevredenheid van Kuilboer.Het viaduct is dan al ruimschoots klaar. Ook aan een anderviaduct over de A28, bij de aansluiting op de rondweg vanAmersfoort, bewaart hij goede herinneringen. "Vanwege dezeer schuine kruising hebben we daar gekozen twee groteAlsjeCorKuilboertijdenszijnLTS-opleidinghadvertelddathijbruggen-bouwerzouworden,hadhijdatnietgeloofd.Nu,bijna50jaarenvelebrugontwerpenlater,ishijeenvan`slandsbelangrijkstespecialistenvantuibruggen.HoewelzijnactieveloopbaanbijRijkswaterstaaterbijnaopzit,iszijnenthousiasmeoverhetvakonverminderdgroot.naam ir. Cor Kuilboerleeftijd 64 jaaropleiding LTS, MTS Bouwkunde,HTS Bouwkunde, TU Civiele Techniekwerkgevers Rijkswaterstaat11 Cor Kuilboer voor deMartinus Nijhoffbrug bijZaltbommelfoto: Ivar PelCor Kuilboer3201260interviewfoto:IvarPel2 Tuibrug bij Heusden3 Brug bij Kampen in aanbouwfoto: https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat / K. Maquelinof we er geen tuibrug van konden maken om zo de construc-tiehoogte te beperken. Maar de winst die daarmee kon wordenbehaald, bleef beperkt". Tijdens de bouw van deze enormebrug bedenkt en ontwerpt Kuilboer een tuibrug voor eenandere rivierkruising: de brug bij Heusden. Daarbij had zijnplan concurrentie van een stalen tuibrugontwerp. Als blijkt datde brug niet naast, maar ter vervanging van de bestaandevakwerkbrug moet komen, wordt gekozen voor de betonnenvariant. Daarmee is de eerste betonnen tuibrug in Nederlandeen feit.Er zijn meer projecten die indruk maken zoals de MartinusNijhoffbrug bij Zaltbommel, geopend in 1996. "De brug bijZaltbommel was een van de bekendste fileknelpunten inNederland, een oplossing was gewenst. Onze staalafdeling waservan overtuigd dat de markt bij het ontwerp en de uitvoeringbetrokken moest worden. Er werd een projectbureau opgerichtwaarin wij samen met de ingenieursbureaus BVN (nu Oranje-woud, red.), De Weger (nu Haskoning, red.) en Veth (nuIV-Consult, red.) twee technisch gelijkwaardige varianten(staal en beton) uitwerkten. Na aanbesteding bleek de beton-nen variant ongeveer 20% goedkoper. De laagste inschrijverwas een combinatie van Heijmans en Van Drunen. Zij haddenplaten haaks over de A28 toe te passen, waar de rijbaan diago-naalsgewijs overheen werd gelegd. Door de kortere overspan-ning kon de constructiehoogte worden beperkt." De platen zijnin de middenberm van de A28 opgelegd op een rij kolommenen langs de zijbermen op Terre Arm?ewanden, de eerstetoepassing in Nederland. Om de vormgeving goed te kunnenbestuderen en te presenteren, heeft Kuilboer op de tekenzaaleen schaalmodel laten maken.HoogtepuntenNa de eerste viaducten over de A28 dient er zich al snel eenander project aan: de Zeeburgerbrug in Amsterdam. Bij dezebrug van 1200 m lengte is steigerloze uitbouw toegepast en deschuifmethode (860 m) gehanteerd. "Ik ben daar nog nagegaan2Cor Kuilboer 32012 61beton toch niet haalbaar. De pyloon zou te zwaar worden en erzou te veel wapening nodig zijn. Professor Arie Krijgsman vanABT heeft Gemeentewerken daarbij geadviseerd."Een recent, in het oog springend voorbeeld van een brug waarvormgeving nadrukkelijk aanwezig is, is de Muiderbrug in deA1. Hier wordt in het midden van de brug een extra steunpuntaangebracht, die wordt opgehangen aan tuien. Deze oplossingis een idee van de staalafdeling van RWS. Vooral bij hettuigedeelte komt de kennis van Kuilboer goed van pas. Hetgaat niet zover dat hij sommen controleert, maar door zijnervaring is hij goed in staat een globaal oordeel te geven en tewijzen op de mogelijke valkuilen.Ook de brug bij Kampen wil Kuilboer niet ongenoemd laten."Architect Hans van Heeswijk had uitgesproken idee?n overhet ontwerp. Opvallend is bijvoorbeeld de achterover hellendepyloon. Uiteindelijke zijn we het ook hier eens geworden." Eenvan de gevolgen van het ontwerp is de keuze voor een relatieflichte staal-betonnen hoofdoverspanning: een stalen balk-rooster met daarop prefab-betonplaten. De ruimte voor tuienin de top van het voorgestelde ontwerp van de pyloon wasimmers beperkt. "Niet alleen het ontwerp, ook de uitvoeringzorgde hier voor de nodige hoofdbrekens. Probleem bij ditsoort bruggen is dat het brugdek moet worden aangebracht alsde tuien nog niet aanwezig zijn. In dit geval zijn de stalensecties met een drijvende bok geplaatst en met een tijdelijkejukconstructie aan het brugdek opgehangen, waarna delasverbindingen konden worden gemaakt. Zodra een sectievast zat, werd het tuikabelpaar aangebracht en konden deprefab-betonplaten worden aangebracht en de voegenvolgestort."BuitenlandWorden er in Nederland al veel bijzondere bruggen gebouwd,in het buitenland gaat men volgens Kuilboer vaak nog veelook een lagere alternatieve aanbieding die technisch interes-sant was. We hebben besloten het idee hierachter over tenemen en in het uitvoeringsontwerp te verwerken"."Het was een intensief maar wel erg interessant en leerzaamproces. Ook uitvoeringstechnisch gezien was het eenuitdagend project. Dat gold vooral voor de einddwarsdrager.Door de grote hoeveelheid krachten die daar samenkwamen,vanuit het rijdek en de tuien, was hier een enorme hoeveelheidwapening en voorspanning nodig. Om toch beton te kunnenstorten, is daar voor het eerst in Nederland zelfverdichtendbeton gebruikt".VormgevingBij veel projecten is Kuilboer als ontwerpleider verantwoorde-lijk voor het ontwerp. Maar hij benadrukt dat het maken vaneen brug een echte teamprestatie is. De constructeurs, de teke-naars, de vlechters en de betonstorters hebben een net zobelangrijke rol. Dat geldt zeker ook voor de architect. "Vorm-geving moet niet alleen functioneel zijn. Als je `simpel'construeert ziet het er vaak niet uit. Maar aan de andere kantgeldt dat als je alleen vanuit de vorm redeneert, je vaak tegenconstructieve problemen aanloopt. Zoals met zoveel gaat hethier dus om de juiste balans." Al van het begin van zijn carri?reziet Kuilboer dan ook het belang van een goede samenwerkingmet de architect. "Ik heb veel samengewerkt met onze vasteadviseur voor de vormgeving, architect Wim Snieder. Diesamenwerking liep altijd heel plezierig."Een brug waarvan de vormgeving de gemoederen sterk bezig-houdt, is de Erasmusbrug in Rotterdam, naar een ontwerp vanBen van Berkel. Het is weliswaar een brug van Gemeente-werken, maar net als bij vele andere grote gemeentelijke ofprovinciale projecten, levert RWS ook hier een belangrijkebijdrage. Vooral in geld, zo'n 60 ? 70% wordt door het Rijkbetaald. RWS wil daarbij ook een advies hebben over hetontwerp. "Samen met collega's van de staalafdeling heb ik eenadvies gegeven. Het was een complex ding om te bouwen,zeker de betonnen onderbouw. Aanvankelijk was het plan depyloon ook in beton uit te voeren. Het idee was dat die pyloondoor het gewicht evenwicht zou maken met de tuikrachten,zonder hulp van achtertuien. Uiteindelijk bleek uitvoering in"Als je te`simpel'construeert ziethet er vaak niet uit"3Cor Kuilboer3201262interview4 Akashi-Kaikyo-brug bij Kobe (Japan)foto: Kim R?tzel5 Ting-Kau-brug Hong Kongfoto: Mk2010verder. Hij volgt die ontwikkelingen dan ook met bovengemid-delde belangstelling. Tijdens een studierijs naar Japan is hijbijvoorbeeld erg onder de indruk van de Akashi-Kaikyo-brugbij Kobe, een hangbrug met een hoofdoverspanning van 2 km."Echt een schitterend project. Maar dergelijke bruggen zijnniet te vergelijken met wat we in Nederland doen. Hang-bruggen vormen eigenlijk een heel ander vakgebied. Globaalgezegd, gaat het om ??n enkel constructie-element, de hang-kabel, die de brug draagt, met de brugligger als verstijvings-element." De brug is nog in aanbouw tijdens de zware aard-beving in 1995. Door deze natuurramp wordt de overspanning2 m groter! De pylonen, die dan al gereed zijn, kunnen debeving weerstaan, mede dankzij de tuned-mass-dempers dienodig zijn voor de windbelasting.Maar er zijn meer bruggen waarvoor Kuilboer bewonderingheeft, zoals de Ting-Kau-brug in Hong Kong, die Kuilboerbezoekt tijdens dezelfde studiereis. Of de Grande RavineBridge op het Franse eiland Reunion, ten oosten van Madagas-car. "Die brug is gebouwd boven een diepe kloof. Ongelofelijkhoe ze dat voor elkaar hebben gekregen. Ik zou daar zelf weleen beetje bang van worden!"Rol RWSIn de bijna 33 jaar dat Kuilboer er werkt, is er veel veranderdbij Rijkswaterstaat. "Ik herinner me de bestekken van mijneerste projecten nog. Die zagen er wel een stuk anders uit danwe nu gewend zijn. Het waren globale omschrijvingen vanenkele tientallen kantjes, de RAW-systematiek bestond nogniet." Opmerkelijk is ook dat Rijkswaterstaat in de beginjarenvan Kuilboer zelf de inkoop doet. "De aannemer hield zicheigenlijk alleen bezig met de uivoering. Inkoop van de wape-ning bijvoorbeeld deden wij. Dat is nu haast niet meer voor testellen, maar toen was dat heel normaal. En eigenlijk werktehet ook heel goed. Een groot voordeel was dat we restantencentraal konden opslaan en elders konden gebruiken."De Directie Bruggen doet in die tijd al het ontwerpwerk zelf.Met een afdeling van 200 man lukt dat prima. Uitbestedengebeurt dan ook nauwelijks. Hooguit af en toe wat tekenwerk."Er waren maar ??n of twee bureaus die iets van bruggenbouwafwisten; BVN bijvoorbeeld. Maar verreweg de meeste kenniszat bij ons. Al onze mensen kenden het vak door en door. Jehoefde ze niets uit te leggen."Vanaf begin jaren negentig wordt er meer ontwerpwerkuitbesteed. In die periode wordt de Directie Sluizen en Stuwensamengevoegd met de Directie Bruggen tot de Bouwdienst. Erzijn dan nog wel drie vestigingen: ??n in Zoetermeer, ??n inUtrecht en ??n in Tilburg. In 2006 volgt een nieuwe reorganisatie.RWS krimpt fors in en onder het motto `De markt tenzij' wordt ersindsdien niet meer zelf ontworpen. De meeste projecten wordenals Design&Construct aanbesteed. In 2008 verhuist de Bouw-dienst, samen met de Regionale Dienst Utrecht en enkele onder-steunende, niet-regiogebonden diensten, naar een centraalkantoor: Westraven in Utrecht. Vanaf 1 januari 2009 gaan Bouw-dienst en Directie Projecten samen verder onder een nieuwenaam: Rijkswaterstaat Dienst Infrastructuur.Kuilboer is niet onverdeeld positief over al deze wijzigingen."We hebben nu alleen nog een toetsende rol en houden onsvooral bezig met risico-inventarisatie. Ik heb daar wel denodige moeite mee. Want je kunt vooraf niet bedenken wat de"Controle houdt in de praktijk in dat eenuitvoerder 's avonds een paarchecklistjes afwerkt"4Cor Kuilboer 32012 63echt risicovolle zaken zijn. Nu richten wij ons alleen op de toptien van ingeschatte risico's. Maar wie zegt dat het risico op detwaalfde plek niet veel belangrijker is? Of dat we in die top tienbelangrijke zaken over het hoofd zien?"Toezicht op de bouwplaats is bijna helemaal verdwenen. "Ikvind dat gevaarlijk, want veel is afhankelijk van menselijkhandelen. Een fout is snel gemaakt. Ik ben dan ook een voor-stander van technische inspecties tijdens de uitvoering. Wantals het werk eenmaal gereed is en het beton afgewerkt, kun jeweinig tot niets meer zien. De verantwoordelijkheid van hettoetsen ligt nu bij de aannemer zelf. Ik snap dat dat vanuitkostenoverweging het meest effici?nt is, maar in de praktijkkomt het erop neer dat een uitvoerder 's avonds een paarchecklistjes afwerkt. Dat is toch geen echte controle? Ik heb ergrote moeite mee, maar ik zie ook wel dat het tij niet te kerenvalt. Ik blijf er dan ook niet tegen vechten."Een ander probleem zit vervolgens in de kennis bij de ingeni-eursbureaus, vooral de continu?teit ervan. "Ingenieursbureauskunnen zich die kennis wel eigen maken, maar houden ze dieook vast? Iemand die nu met een bruggenproject bezig is, kande volgende keer zomaar op een gebouw worden ingezet. Devolgende keer dat hij of zij een brug moet ontwerpen, moetdeze persoon alles weer ophalen. De kennis over bruggenbouwis daardoor veel meer versnipperd. Je kunt dit de bureausoverigens niet kwalijk nemen, want die moeten hun mensenaan het werk houden.""Ondertussen is ook bij ons het kennisniveau sterk achteruitgehold. Het risico van het feit dat wij niet meer rekenen, isdat we het werk van anderen ook niet goed meer kunnencontroleren. Want ik ben ervan overtuigd dat je zelfgerekend moet hebben om berekeningen van anderen tekunnen snappen. En die controle is echt nodig, want hetkomt voor dat ingenieursbureaus de plank misslaan. In deschematisering bijvoorbeeld, of in belastingcombinaties. Ikpleit er dan ook voor dat we mensen binnenhalen van hoogtechnisch niveau. Mensen die ervaring hebben met bereke-nen, of die de capaciteit en de interesse hebben het aan teleren.""Ik pleit ervoor dat we mensenbinnenhalen van hoogtechnisch niveau"5Cor Kuilboer3201264 Cor Kuilboer3201264interviewonze jarenlange ervaringen inbrengen. Waarom zou je dieervaring niet gebruiken? Ook stellen wij onze eigen eisen aanlevensduur. Want de methoden die zijn ontwikkeld om delevensduur vast te stellen, zoals DuraCrete, zijn wat ons betreftnog niet betrouwbaar genoeg. Daarom stellen we nu eisen aande betonsamenstelling, bijvoorbeeld toepassing van hoogoven-cement en het opleggen van extra dekkingseisen.Een ander aspect is de teruglopende veiligheid. "Vroegerrekenden we met een universele veiligheidsfactor van 1,7. Indie factor zat veel verborgen. Constructies waren robuust, diekonden wat hebben. Daar hebben we, nu de belastingen zijntoegenomen, veel profijt van. Maar momenteel wordt er sterkbeknibbeld op die veiligheid. Met de technieken van niet-lineaire berekeningen en met eindige-elementenmethodenkunnen we veel nauwkeuriger rekenen en komen we veel meerop het randje te zitten. Als straks de belastingen nog verdertoenemen, hebben we een probleem. Bovendien moeten weons realiseren dat ook met de moderne techniek de werkelijk-heid niet volledig is uit te rekenen. Het blijft een benadering. Jemoet daarom conservatief zijn, anders ben je onverantwoordbezig."LerenKuilboer staat aan de vooravond van zijn pensionering. Methem vertrekt straks ook een schat aan kennis. Gelukkig houdtKuilboer die niet voor zichzelf. Al jaren verzorgt hij een onder-deel van de MSEng-cursus van de Betonvereniging. Enbinnenkort start hij met een interne cursus voor collega's.Daarbij maakt hij gebruik van het materiaal dat hij zelf heeftontwikkeld voor de Betonvereniging. Het is waardevolle infor-matie. "Je moet in ons vak voordurend bij blijven leren. Datgeldt ook voor mijzelf. Door alle veranderingen, in de tech-niek, in de organisatie en in de markt, doe ik dat tot op de dagvan vandaag." jacques LinssenDBFMEen van de laatste ontwikkelingen in de werkwijze van RWS zijnde DBFM-contracten. Die gaan wat uitbesteden betreft nog weereen stuk verder dan D&C. De aannemer is immers ook verant-woordelijk voor het onderhoud. Voorbeelden zijn de A12 Utrecht? Veenendaal en de A15 MaVa (Maasvlakte tot Vaanplein).Binnenkort start ook het SAA-project (Schiphol AmsterdamAlmere). "Die contracten lopen doorgaans maar 30 jaar. Eigenlijkis dat veel te kort. Want in de eerste 30 jaar is er met betoncon-structies meestal nog weinig aan de hand. Maar de levensduurvan een brug of viaduct is veel langer. Wij eisen zelfs eenontwerplevensduur van 100 jaar. Er bestaat nog veel onduidelijk-heid hoe je dat contractueel moet regelen. Want de restlevensduuris bij afloop van het contract nauwelijks te bepalen."Bij bestaande betonnen bruggen is een andere problematiekaan de orde. Het gros van de bruggen komt uit 1965 ? 1980."Die zijn over het algemeen nog in goede staat. De belastingenzijn weliswaar zwaarder geworden, maar dat blijkt nog nietzo'n probleem. Zeker niet als je bedenkt dat de betonsterkteinmiddels ook veel hoger is dan waarmee oorspronkelijk isgerekend. Maar over de kwaliteit van recentere bruggen wetenwe veel minder. Wij proberen daarom wel het een en ander testuren. Zo hebben we standaarddetails. Waarom is dat nodig,vragen mensen zich dan af. Maar met die details kunnen we"Met de toenemende belastingenhebben we er nu veel profijt van dat wevroeger rekenden met een universeleveiligheidsfactor van 1,7"66 Grande Ravine Bridgeop het Franse eilandReunion, ten oostenvan Madagascarfoto: Gregory Viel