Jan van der Windt4201050interviewinterviewJan van derWindt Ondernemen met een visieCVZijn studie aan de HTS brengt Jan van der Windt inde jaren zeventig vanuit het Westland naar Rotter-dam. Hij heeft de stad sindsdien niet meer verlatenen voelt zich inmiddels Rotterdammer. Sinds 1990 ishij mede-eigenaar en ?directeur van Zonneveldingenieurs. Als zoon van een ondernemer kan hijhier al zijn talenten kwijt. Toch blijft hij vooralconstructeur. Sparren met zijn bouwpartners leverthem in zijn vakgebied steevast nieuwe inzichten enmogelijkheden op.Jan van der Windt groeit op in Schipluiden. Na MULO enMTS schrijft hij zich, min of meer toevallig, in voor een studieWeg- en Waterbouwkunde aan de HTS in Rotterdam. Daarblijkt al snel dat hij zich vooral interesseert voor de construc-tietechniek, in het bijzonder die voor gebouwen. Het is dealom aanwezige stad Rotterdam die in hem de interesse voorarchitectuur opwekt. "De studie zelf was een echte weg- enwaterbouwopleiding. We maakten bijvoorbeeld een cruise overde Rijn en voeren langs waterbouwkundige werken zoals desluis bij Hagestein en de Deltawerken. Maar het waren dereizen naar Parijs, Londen en Berlijn waardoor mijn persoon-lijke interesse werd aangewakkerd."WerkenEven twijfelt hij nog over een vervolgstudie aan de TH Delft.Omdat hij inmiddels ook is getrouwd, besluit hij maar te gaanwerken. Het ingenieursbureau Molenbroek en Zonneveld(IMZ) wordt zijn eerste werkgever. "Een heel leuk bureau ommijn carri?re te beginnen. Goed georganiseerd, maar ook metde nodige vrijheid om te doen waar je goed in was en wat jeleuk vond." Vrijwel direct pakt hij tevens de studie betoncon-structeur BV op. "Ik wilde eerst het vak eens goed leren.Bovendien vond ik het heel leuk om me in een aantal bijzon-dere onderwerpen te verdiepen."Een van de eerste projecten waaraan hij, onder leiding van zijnmentor Jaap Zonneveld, werkt, is de centrale Rabobank inUtrecht (foto 2). "Dat was een complex project met heel veelinteressante facetten. Allereerst was daar een bouwput vooreen drielaagse, ondergrondse parkeergarage. Deze bouwput1 Jan van der Windt voor deMaastorenfoto: Hans Stakelbeeknaam ing. Jan van der Windtleeftijd 55opleiding HTS Rotterdam, Weg- enWaterbouwkundewerkgevers IngenieursbureauMolenbroek en Zonneveld,Zonneveld ingenieurs1Jan van der Windt52interview2 Oude hoofdkantoor Rabobank Utrecht3 Wilhelminahof op de kop van ZuidOmdat hij zo intensief met Zonneveld heeft samengewerkt,gaat Van der Windt met hem mee. "Voor dat nieuwe `bureauZonneveld' moesten allerlei taken worden verricht en allerleizaken worden aangepakt. Dat vond ik geweldig. Het boodnieuwe mogelijkheden en ik heb daar hard aan meegewerkt."Acquisitie plegen is Jaap Zonneveld op het lijf geschreven."Jaap zorgde voor het werk, wij moesten ervoor zorgen dat hetgestroomlijnd weer de deur uit ging." Deze rolverdeling werkten een aantal jaren groeit het bureau gestaag. Omdat Zonne-veld inmiddels echter de zestig nadert, informeert Van derWindt wel eens bij hem of hij al over zijn opvolging heeft nage-dacht. Hij reikt hem ook idee?n daarover aan. Uiteindelijkvraagt Zonneveld of Jan van der Windt samen met Frans vander Linde voor de continu?teit het bureau wil overnemen. "Wehebben ervoor gekozen eerst nog drie jaar samen met Jaap aanhet bureau leiding te geven. Dat gaf ons mooi de gelegenheidkennis te maken met nog meer facetten van het bedrijfslevendan waarop we daarvoor al zicht hadden. Allerlei aspecteninzake het managen van het bureau zijn langsgekomen. Wehebben die ervaringen ook gebruikt om een visie voor hetbureau te ontwikkelen. We zijn onder meer naar de markt gaankijken. We deden op dat moment heel veel voor projectontwik-kelaars, maar vonden dat we een groter marktsegmentmoesten bestrijken om zodoende alle marktschommelingen inde bouw goed te kunnen trotseren."OverheidsprojectenZe besluiten zich ook te gaan richten op overheidsprojecten.Daarbij profiteren ze van de intrede van het fenomeen Euro-pese aanbesteding. "Bij Europese aanbestedingen moet jebijvoorbeeld aantonen dat je al eerder projecten voor de over-heid hebt gedaan. In ons voordeel sprak dat wij n?t deconstructie van de Wilhelminahof op de Kop van Zuid haddenontworpen (foto 3). Dat project was door een projectontwik-kelaar ontwikkeld in opdracht van de Rijksgebouwendienst ende gemeente Rotterdam. Onderdeel van het complex warenonder meer een rechtbank en kantoren van de belastingdienst.Daarmee konden wij ons presenteren als een bureau dat ookopdrachten voor de overheid had gedaan."De nieuwe werkwijze bevalt hen wel. "Rijksgebouwendienstkiest vanaf een longlist een aantal bureaus en die moeten zichvervolgens presenteren. Vertellen wat je met je bureau kunt enhoe je werk aanpakt, vinden we een leuke manier van projec-ten verwerven. Daarin proberen we zo creatief mogelijk te zijn.Intern spreken we in eerste instantie het project goed door.Wat is van belang voor de opdrachtgever? Wat zijn de kern-punten van het project en hoe halen we dat naar voren? Het ishartstikke leuk als je vervolgens tijdens zo'n presentatie ookover je vak mag praten."werd gemaakt met diepwandelementen, die nog vervormdenterwijl ze al werden belast. Alle verschillende belastingengaven weer verschillende vervormingen op die verschillendeelementen. Verder was het een zeer groot gebouw, dus ik hadte maken met dilataties en allerlei andere aspecten die met deomvang samenhingen."Het project vraagt om regelmatige afstemming met anderedisciplines. "Onze opdrachtgever Articon was architect ?nhoofdconstructeur voor de Rabobank. We hebben met henoverlegd, en later ook met de aannemer. Het vak wordt ookleuker als je van andere disciplines te horen krijgt hoe zij meteen project bezig zijn en tegen problemen aankijken. JaapZonneveld stond altijd open voor overleg. Hij vond ook dat jeinformatie `aan tafel' moest toelichten. Je kunt elkaar wel teke-ningen toesturen, maar oplossingen voor problemen komentoch vooral doordat je er met elkaar over praat."Ontstaan van Zonneveld ingenieursAlhoewel de samenwerking tussen de bureaudirecteurenMolenbroek en Zonneveld van IMZ op zichzelf goed is, besluitde laatste op enig moment toch voor zichzelf te beginnen.2foto: Hans StakelbeekJan van der Windt 42010 53eerder vertoond en hoe kunnen we voor elkaar krijgen wat diearchitect, die opdrachtgever wil.'" Het Klimcentrum MonteCervino in Bergschenhoek is zo'n bijzonder project (foto 4)."De opdrachtgever kwam eens op een dinsdagochtend met zijnidee langs en vroeg of wij hem daarmee konden helpen. Westapten vervolgens in een soort avontuur, maar haalden daarwel heel veel voldoening uit. Het hoeft voor mij niet per sesteeds hoger of langer. Ik vind het belangrijk dat je met demensen heel prettig kunt samenwerken, dat je waardering hebtvoor elkaars inbreng. En dat je het ook tegen elkaar magzeggen als je het niet goed vindt."De constructies van Zonneveld ingenieurs zijn herkenbaar."We proberen helderheid in de structuur te krijgen. Dingen diegecompliceerd in elkaar zitten, willen we eenvoudiger maken.Daardoor worden onze projecten heel praktisch en pragma-tisch opgelost. De Maastoren (foto 5) hadden we bijvoorbeeldstabiel kunnen maken met een forse kern, maar dat zou veelruimtebeslag op het gebouw hebben gelegd. We hebben ditopgelost door de gevel als een soort buis-in-buisconstructiemee te laten werken. Met twee dwarswanden werd het gebouweconomisch haalbaar, omdat we zo veel materiaal kondenbesparen. De indeling werd weliswaar iets be?nvloed, maar ditwas heel goed in de kantoorplattegronden inpasbaar."Aan een uiteindelijk constructievoorstel gaat nog behoorlijkwat onderzoek vooraf. "Je moet de opdrachtgever en architectverschillende mogelijkheden bieden. Bij de Maastoren zijn webegonnen door met andere projecten te vergelijken. De hoog-Architect + ConstructeurWerken met andere disciplines is niet alleen leuk, maar ookleerzaam. "Ik vind het elke keer weer interessant om van dearchitect, maar ook van de opdrachtgever, te horen wat hij meteen project voor heeft. Wat is zijn ambitie? Wat wil hij met hetproject bereiken? Als je daar goed naar luistert, kun je daarmet je constructievoorstel ook beter op reageren. Eenconstructievoorstel is niet alleen de meest economische manierom iets te bouwen; het wordt interessant als je ervoor zorgt dathet ook aan al die andere criteria kan voldoen. Een architectstelt vaak een hele duidelijke vraag: `Ik wil het graag op dezemanier hebben.' Ik vind dat wij daar ook heel duidelijkantwoord op moeten geven. Maar vervolgens mag je bestzeggen: `Als we het op een iets andere manier aanpakken, dankomen ook nog (de) andere voordelen naar boven.' Onze erva-ring is dat architecten het vaak op prijs stellen als we proberenvanuit onze eigen invalshoek naar een project te kijken. Jemoet echter wel eerst antwoord geven op hun oorspronkelijkevraag, anders zal men toch denken dat je dat om een of anderereden niet wilt. Als je eerst de vraag van de architect beant-woordt, dan kun je daarna ook argumenten aanreiken wat degoede en minder goede kanten van de oplossing zijn. Ik vindbovendien dat de architect altijd zijn verhaal moet vertellen,zodat je begrijpt waarom hij bepaalde dingen belangrijk vindten andere minder belangrijk. Ik zal me wel altijd hard makenvoor mogelijkheden om een gebouw functioneel te optimalise-ren."UitdagingenZonneveld is bij verschillende hoogbouwprojecten betrokkengeweest. Toch is dat maar ??n deel van de orderportefeuille."We zien in elk project bijzondere uitdagingen. Dat kan hoog-bouw zijn, dat kan een mooi publiek gebouw zijn, het kan ookiets heel kleins zijn. Vaak is de uitdaging: `Het is nog niet"Architecten stellen het vaak op prijs alswe proberen vanuit onze eigeninvalshoek naar een project te kijken"3Jan van der Windt4201054interviewseerd, omdat het in de prijsvorming heel lastig was. Voor deMaastoren lag dat anders. De opdrachtgever had al eenhuurder en wilde het daarom zo snel mogelijk gerealiseerdhebben. Op die locatie konden we w?l wat zwaarder bouwen,dus we hadden nu w?l de keuze tussen staal en beton. En het isbeton geworden omdat de prijsvorming soepeler verliep."Er spelen dus veel meer aspecten een rol dan alleen maar dekrachtswerking. "De creatieve constructeur bestaat wel dege-lijk, anders krijg je toch niet al die mooie gebouwen? Als mendat desondanks ontkent, dan onderschat men onze inbrengtoch wel. Je hoeft ons ook niet te overschatten, maar eenconstructeur heeft vrij veel inbreng op de bouwmethode vaneen project en de bouwmethode is van belang voor de haal-baarheid ervan."De constructeur zal daarom altijd nodig blijven. Maar danmoeten zich naar de toekomst toe wel voldoende goedemensen blijven aandienen. "Constructeurs mogen zich daarbest meer mee bemoeien. Ook al is techniek bij jongerenmomenteel wat minder in beeld, toch denk ik dat we hier meteen golfbeweging te maken hebben. Straks komen we er metzijn allen achter dat we al die mooie gebouwen echt nietkunnen maken met alleen maar managers!"PositieIn bouwvergaderingen merkt constructeur Van der Windt nietdat er niet naar hem wordt geluisterd. "Integendeel, ik denkdat wij als constructeurs de laatste jaren zelfs veel mondigerzijn geworden. Vroeger werd ons toch meer verteld wat wijmoesten doen. Nu zeggen wij veel eerder: `Voor het project ishet belangrijk dat we dit eerst even uitzoeken, voordat jullieverdergaan.' Onze communicatievaardigheden zijn dus bestverbeterd. Je moet echter wel je plekje veroveren. Als je nikszegt, dan zal men je blijven vertellen hoe je iets moet oplossen.Je moet dus zeggen waar je voor staat, wat belangrijk voor jouen voor het project is en dat je het daarom uitzoekt. De rol vande constructeur is dan net zo belangrijk als de rol van de archi-tect, de installatie-adviseur en de bouwmanager."bouw in de Londense Docklands heeft meestal een plattegrondvan 65 x 45 m2, met een stabiliteitskern van 40 x 18 m2. Dehoge vleugel van de Maastoren meet in zijn geheel slechts 50 x16 m2! Dat gebouw is dus veel slanker. We zagen al meteen datwe dat met de kern alleen niet zouden kunnen oplossen. Wehebben heel veel mogelijkheden bekeken, waarvan er ook weereen flink aantal is afgevallen, omdat ze bijvoorbeeld moeilijkbouwbaar waren of te veel impact op de plattegrond hadden.Vervolgens hebben we dat met architect en opdrachtgeverbesproken. Van dat vergelijken van gebouwen en oplossingenkun je heel veel leren."Creatieve constructeur"Onze projecten zijn heel divers; zo divers dat we telkensopnieuw moeten bekijken hoe we het gaan aanpakken. Als wedat niet doen, missen we andere mogelijke oplossingen. Weweten bijna allemaal direct hoe we een kantoorgebouw van zesbouwlagen in een industrieel uitbreidingsgebied of op eenbedrijvenpark moeten bouwen. Maar over projecten in debinnensteden, met vaak een complexe bouwput eronder enbelendingen op korte afstand, moeten we eerst heel goednadenken. Voor het project Luxortoren (fig. 6) nabij de Rotter-damse Coolsingel hebben we een compleet stalen draagcon-structie ontworpen. Die keuze hebben we gemaakt omdat debelending op korte afstand lag en het gebouw zo licht mogelijkmoest worden uitgevoerd om de invloed van de zettingen opde omgeving te beperken, Dit project is echter niet gereali-"Straks komen we er met zijn allenachter dat we al die mooie gebouwenecht niet kunnen maken met alleenmaar managers"4Jan van der Windt 554 Klimcentrum Monte Cervino in Bergschenhoek5 Maastoren6 Ontwerp Luxortorenbegrijpen. En we wilden dat ook onze medewerkers dat laatstezo zouden ervaren. Want ook zij praten met architecten enopdrachtgevers, die altijd maar aan die stad aan het knutselenzijn. Ik vind het zelf heerlijk om bij een architect te komen inde binnenstad van Amsterdam; als je alleen al daar naartoel??pt, ervaar je de stad al, die dynamiek." Bijkomend voordeelvan de locatie pal naast het CS is, dat het bureau voor haarmedewerkers uit een veel grotere regio kan putten. "Iemanddie in Breda op de trein stapt, is hier zo. Ook vanuit Utrecht ofAmsterdam geldt dat. Als het in de toekomst weer zo heftigdruk wordt als weleer, zijn wij daar alvast op voorbereid. Daar-naast vinden we het leuk om mensen uit die steden naar onsbureau te trekken, omdat ze ook affiniteit met het bouwen insteden hebben."De keuze voor Central Post volgde na een uitgebreide zoek-tocht. Behalve de ligging en het duurzame hergebruik van hetgebouw, sprak ook de zichtbare constructie aan. "We zijntenslotte constructeurs!" De kwalificatie `meest duurzameherontwikkeling' zal in hun presentaties zeker wordengebruikt. "We kunnen wel adviezen geven en ervoor zorgendat onze opdrachtgevers duurzaam bouwen, maar dat kanalleen als we daar ook in onze eigen bedrijfsvoering goed naarkijken. Op de Brainparklocatie kwamen 25 mensen met deauto, nu nog hooguit 10. We zijn dus op een andere manierOok over de financi?le (onder)waardering heeft hij zijnmening. "We kunnen allemaal wel klagen, maar doen het onszelf aan. We moeten niet gaan zitten wachten tot een anderhet probleem voor ons oplost; dat moeten we zelf doen. Wehebben de laatste tien jaar als constructeurs onze boterhamgoed kunnen verdienen. Momenteel gaat het wat minder, enje ziet ook wel dat iedereen daarop reageert. Je bent echterniet alleen constructeur, maar ook ondernemer. Dus je moetweer nieuwe paden inslaan en belemmeringen oplossen. Danopenen zich weer nieuwe idee?n en mogelijkheden. Het isuitdagend om met Frans en het Management team weer overnieuwe zaken na te denken.OndernemenEen eerste stap naar voren heeft het bureau inmiddels gezetdoor zich in Central Post te vestigen (foto 7). In dit voormaligepostsorteercentrum naast het Centraal Station in Rotterdamwas Zonneveld eind december 2009 de eerste nieuwe huurder."We zaten op Brainpark, een prachtig kantorenpark vlakbij deErasmus Universiteit en naast de A16. Dat had echter alleeneen werkfunctie en verder niks. Je bent snel bij de rijksweg ensnel weer terug op kantoor. Maar wel altijd in de auto. Buitende spits is een auto ideaal, maar tijdens de spits niet. We wildendus wel verhuizen. Daartoe hebben we twee wensen geformu-leerd: we wilden om milieuredenen meer gebruik maken vanhet openbaar vervoer - oftewel het aantal autokilometersterugbrengen - en we wilden de energie van de stad voelen en56Jan van der Windt56 420107 Internieur nieuw kantoor Zonneveldingenieurs in Central Postook. Maar als je driekwart van het jaar in het buitenland zit,praat je toch anders."We staan aan de vooravond van een nieuw bouwtijdperk, dater anders uit zal zien dan voor de crisis. "Tot 2008 hebben wehet met vooral heel veel nieuwbouwprojecten allemaal gigan-tisch druk gehad. Zonder somber te zijn: dat volume krijgenwe niet meer terug. We vragen ons steeds meer af of we welmoeten doorgaan met die vervangingsmarkt. Kunnen we nietbeter het bestaande renoveren en hergebruiken? Ik denk datwe veel meer met herontwikkeling te maken gaan krijgen. Desteden kunnen daar misschien ook wel van profiteren. Minderbuiten de stad neerzetten, meer zorgvuldig in de stadscentradoen en zo de stadscentra weer vitaler maken. En als we danook de mobiliteit goed kunnen oplossen, dan denk ik dat weop een bepaalde manier van de crisis beter kunnen worden.Een crisis is blijkbaar nodig om de maatschappij te laten reflec-teren." Henk Wapperomgaan reizen. We doen heel veel projecten in binnensteden,waar we ook heel eenvoudig met de trein naartoe kunnen. Deverschillen met vroeger houden we expliciet in de gaten: metde autokilometers zitten we momenteel op iets minder dan50% van voorheen."De tijdgeest bepaalt dus mede waarheen het bureau zichbeweegt. "De moderne manier van ondernemen vraagt vanons dat we niet achter ons bureau blijven zitten en tien, twintigjaar hetzelfde kunstje doen. We moeten om ons heen kijken enzien wat er in de wereld gebeurt. Maar we moeten wel wetenwat het belangrijkste blijft, en dat is toch de constructieveveiligheid. Een project mag best groen of blauw zijn, als deconstructieve veiligheid maar geborgd is. Onze medewerkerszullen dat altijd tussen de oren hebben en houden."Na de recessieDe stad Rotterdam is zijn eerste associatie als het over bouwengaat. "Ik ben in Rotterdam gaan wonen toen ik net getrouwdwas en het is ook echt wel een beetje mijn stad geworden. Alsik een willekeurig metrostation uitstap, kan ik zo drie gebou-wen aanwijzen waaraan wij als bureau hebben gewerkt. Hetwordt een stuk van je leven. Het is dan heerlijk als je daar ookje onderneming kan hebben. Zo bouwen we letterlijk enfiguurlijk mee aan die stad. Maar het is niet zo dat we onzeprojecten hoofdzakelijk in Rotterdam hebben. We hebbenmomenteel drie projecten in Utrecht en drie in Den Haag,terwijl ik er in Rotterdam niet eens drie zou kunnen noemen.Het gros van de projecten zit wel in de Randstad. In principewerken we door het hele land en incidenteel zelfs over degrens, al ambi?ren we het buitenland niet. Projecten in hetbuitenland blijven natuurlijk leuk, en als het incidenten zijninterview7"Ik denk dat wij als constructeursde laatste jaren veel mondigerzijn geworden"