Parkeren onder het Bajeskwartier Constructief ontwerp van de parkeergarage 1 Bouw ondergrondse parkeergarage Bajeskwartier (foto: Bajeskwartier Amsterdam) 1 20? CEMENT 8 2024 De parkeergarage ligt aan de oos- telijke zijde van het bajeseiland in het Centraal Cluster en Amstel Cluster. Vanuit de variantenstudies in het voortraject bleek de grootste kostendrijver het realiseren van de tijdelijke bouwkuip. Keuze varianten Het gebied van het Bajeskwartier maakt deel uit van de Venserpolder. De grondwa - terstand rondom het Bajeseiland wordt op NAP -2,5 m gehouden. In het bodemprofiel bevindt zich tus- sen NAP -5,00 m en NAP -6,25 m en tussen NAP -11,0 m en NAP -13,0 m (hoogte van de eerste zandlaag) een slappe veenlaag. Boven en tussen deze veenlagen in is een kleipak - ket aanwezig. Het toekomstige bouwpeil van het Bajeskwartier komt op NAP -0,40 m. Vanuit het kavelpaspoort geldt de eis dat, indien de grond openbaar terrein is, er minimaal een gronddekking van 1,0 m bovenop de onder- grondse bebouwing moet komen te liggen. Deze uitgangspunten zijn meegenomen in de verschillende varianten. Enkellaagse parkeergarage? Voor een enkel - laagse parkeergarage (inwendige hoogte 2,50 m) zou de bovenzijde van de kelder- vloer op circa 4,50 m beneden maaiveld (ca. NAP -5,0 m) komen te liggen en de fun - dering in de eerste veenlaag. Omdat deze laag niet stabiel genoeg is voor het realiseren van een bouwwerk, zou deze veenlaag tijdens de bouwfase moeten worden vervangen voor een draagkrachtigere ondergrond. Daarnaast zou de oppervlakte van een enkel - laagse parkeergarage veel groter zijn dan bij twee of drie lagen. Dit zou leiden tot een grotere bouwkuip en dus hogere kosten voor de tijdelijke damwanden. Om deze redenen is de enkellaagse parkeergarage afgevallen. Drielaagse parkeergarage? Vanwege de grote diepte onder het grondwater, is een drielaagse parkeergarage alleen mogelijk met een bouwkuip met onderwaterbeton, tegen opbarsten. De kosten hiervoor zijn dermate groot, dat ook deze variant is afge- vallen. Keuze: tweelaagse parkeergarage? Uitein - delijk is de keuze gevallen op een tweelaagse parkeergarage met tijdelijke bouwkuip met damwanden (AZ37) en een stempelraam (foto 1 en 2). PROJECTGEGEVENS project Bajeskwartier Amsterdam, Parkeergarage opdrachtgever/ projectontwikkelaar Bajes Kwartier Ontwikkeling C.V. (een samenwerkingsverband van AM, AT Capital en Schröders Capital) architect MH1 architecten constructieve uitwerking BAM Advies & Engineering geotechnisch advies ABT aannemer BAM Wonen / BAM Bouw en Techniek leverancier prefab liggers Haitsma Beton In het nieuwe Bajeskwartier komt een ondergrondse parkeergarage voor circa 400 auto's, gelegen onder drie nieuwe woontorens. De toegangen worden geïntegreerd in het ontwerp van de bovenliggende gebouwen. Om tot het optimale ontwerp te komen zijn 14 varianten onderzocht, met een variatie in het aantal auto's, bouwlagen en oppervlakte. CEMENT 8 2024 ?21 Ontwerp parkeergarage De parkeergarage heeft in de uiteindelijke variant een afmeting van 33 × 200 m² (excl. uitbouwen voor in- en uitritten). Hij loopt vanaf het toekomstige gebouw The Cardinal (gebouw C) in het Design Cluster aan de zuidzijde tot aan het noordelijkste gebouw The Emerald (gebouw KLM) in het Amstel Cluster. Hierdoor komen de gebouwen The Martin (gebouw E) en The Robin (gebouw G) en een deel van The Emerald bovenop de parkeergarage te staan. In het hart van de parkeergarage be- vindt zich een draaglijn, met aan beide zijden twee parkeervakken met rijbaan ertussen (fig. 3). In het deel naast de gebouwen, met openbaar terrein op de garage, overspant de vloer in één keer, met een overspanning van 16,20 m (fig. 4). Door het vermijden van de kolommenstructuur, ontstaat er een ruim - telijke garage waar iemand zich niet snel kan verschuilen. Voor het opvangen van de belasting uit de bovengelegen torens, bevindt zich in het deel onder de gebouwen wel een kolom - menstructuur, met twee rijen kolommen (1200 × 600). In langsrichting bedraagt de h.o.h.-afstand in basis 8,1 m. Dit sluit aan op de kolommenstructuur van de bovengelegen gebouwen. Op niveau K-2 loopt de parkeerlaag over de hele lengte door. Op niveau K-1 is de garage tussen The Martin en The Robin onderbro- ken. Op maaiveld wordt hier de Dijkmeer- laan gerealiseerd, met daaronder, tot 3,1 m onder maaiveld, een infrastructuur die de parkeergarage doorkruist (fig. 3). Integratie met gebouwen De toegangen van de parkeergarage moeten zoals gezegd worden geïntegreerd in de ge - bouwen. In The Robin komt de ingang voor het autoverkeer en een toegang voor de 2 Bouwkuip parkeergarage, met damwanden en een stempelraam (foto: Bajeskwartier Amsterdam) ING. JEROEN VAN DRIEL RO Projectleider BAM A&E auteur 2 22? CEMENT 8 2024 PRI SO N WALL F O UND ATIO N L INE ( 4 .5M O FF SE T) S W ECO W ATE R LINE BES TEMMI NGSPLAN LI NE PA RKING PE RIM IT E R W ALL PA RKING PE RIM IT E R W ALL bewonerstrap bewoners & vluchten openbaar vk evk lp niveau -1B : 73pp niveau -1A : 97pp gebouw C 74° 74° 04650-P 04650-P luchttoevoer garage -1.150 -1.154 -1.155 -1.011-1.012-1.013 -1.014 -1.015 -1.016 -1.017 -1.080 naar niveau 0 lucht overstroom gebouw L gebouw M -1.002 -1.004-1.001 -1.005 -1.006-1.007 -1.008 -1.009-1.010 -1.061 -1.062 -1.147 -1.039-1.040-1.042 -1.041 totaal : 170pp (niveau -1) + 220pp (niveau -2) = 390pp totaal (was \ 469pp in variant 12) 74° 74° -1.058 -1.003 -1.018 -1.037 -1.038 -1.032-1.031 -1.137 -1.138 van niveau -2 -1.135 -1.136 lift lift A B B C C A gebouw E -1.146 water- invoer & mr sprinklerpompruimte lijngoot lijngoot traforuimte + kabelkelderinkoopruimte + kabelkelder laagspanning c02 c03 c04 c05 c06 c07 c08c09 c10 c22 c21 c20 c18 c19 c16 c17 c15 c12c13 c11 8100 8100 8100 8100 8100 8100 4050 8100 8100 8100 4050 8100 8100 8070 8100 8100 8100 8100 8100 8100 cA cC 8100 cD cE 4500 7200 cF cJ4500 7200 45004500 cG cH c06 c07 c08c09 c10 c23 c22 c20 c21 c18 c19 c16 c15 c12c13 c11 8100 8100 4050 8100 8100 8100 4050 8100 8100 8070 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 c03 c04 c05 8100 8100 8100 c14 c14 c17 cK4050 c248100 c248100 cB4050 c028100 D1 B1 C1 A1 8100c23 D1 B1 C1 A11800 1800 1800 1800 1800 1800 1800 1800 cA cCcD cEcF cJ cG cH cK cB8100 4500 7200 4500 7200 45004500 4050 4050 E1 E11800 1800 c258100 c258100 c018100 c00 c00 c018100 c264050 c264050 5400c16' c16'5400 bergingen ventilatieschacht verslepen naar Bajesmuur ventilatieschacht verslepen naar Bajesmuur 542549505425400 4950 542549505425400 4950 5425 5425 5425 5425 5007 6573 77850 500 52450 21776 17931 21776 56169 25611566 67550 -1.079 16506450 8100 13725 8100 -1.033 -1.043-1.044 -1.139 -1.140 -1.156 500 2430500 365054883825 9150 89912 500 50401 500 1450 39575 55185 57500 1650 500 25570 26154050 500 68220 500 11600 10435 7510240 755250 04650-P 30000 500 11250 9500 11250 500 500 4050 33000 7054 2582 33074050 -1.036 -1.030 04650-P vk evk lp -1.132-1.133 -1.130 -1.127-1.128 -1.129 -1.125 -1.112 -1.141-1.142 -1.168 -1.169-1.170 -1.149-1.148 -1.116 -1.121-1.120 -1.117 -1.118 -1.124 -1.102 vk evk lp -1.019 -1.020 -1.021-1.022 -1.023 -1.024 -1.029 -1.028 -1.051 -1.052 -1.053 -1.054 -1.055 -1.034-1.035 -1.064-1.065-1.066-1.067-1.068-1.069 -1.070-1.071 -1.072 -1.078 -1.075 -1.074 -1.097 -1.094-1.093-1.092 -1.081-1.082 -1.084 -1.085 -1.086 -1.087-1.088 -1.091-1.090 -1.089 -1.103-1.104-1.105 -1.106 -1.107 -1.108 -1.110-1.109 -1.157-1.158 -1.167 -1.166-1.165 -1.157 -1.158 -1.159 -1.160-1.161-1.162 -1.163-1.164 ventilatie hellingbaan 10% hellingbaan 14% 4666 3400100 4003080100 300010030001003000 290029002900100100100 2330 16793 4012129234222572200231422572257 5606968 500200040040503650 vluchtweg naar gebouw C, locatie deur en verbindingsgang in overleg met architect gebouw C van niveau -2 van niveau 0 naar niveau -2 naar niveau 0hellingbaan 14%hellingbaan 10% gebouw K liftsasberging 500 -1.025-1.026-1.027 -1.045 -1.046 -1.047 -1.077-1.076 -1.096 -1.095 -1.101 -1.111 -1.119 -1.134 -1.131 -1.126 brandveilige verbindingsgang 5425 650 luchtdoorstroom naar niveau -2 luchtdoorstroom naar niveau -2 -1.122 -1.156 liftlift lift 6060bewoners trappenhuis openbaar -1.048 -1.049-1.050 -1.056 -1.057 -1.059 -1.060 -1.063 -1.073-1.083 -1.098 -1.099 -1.100 -1.113 -1.114 -1.115 -1.123 -1.143 -1.144-1.145 -1.151-1.152-1.153 c06 c07 c08c09 c10 c23 c22 c20 c21 c18 c19 c16 c15 c12c13 c11 c03 c04 c05 c14 c17 c24 c02 810018008100 8100 8100 8100 8100 8100 8100 8070 8100 8100 4050 8100 8100 8100 4050 8100 8100 8100 8100 8100 8100 00000=Pbk vloer 04650-Pbk vloer07650-Pbk vloer 00400-NAP 05050-NAP 08050-NAP D1 B1 C1 A1 1800 1800 1800 1800E1 00600-NAP00200-Pmaaiveld03700-NAP 00000=Pbk vloer 04650-Pbk vloer07650-Pbk vloer 00400-NAP 05050-NAP 08050-NAP 00600-NAP00200-Pmaaiveld03700-NAP 03300-Pok leidingtracé 03300-Pok leidingtracé c258100 c264050 c16'5400 c018100 gebouw K gebouw L gebouw M gebouw G gebouw E doorsnede A-A 3100 25001100850500 SPRINKLERWATERBASSIN 234m³ 2500500 85011002500500 3 Doorsnede en plattegrond parkeergarage met links The Emerald (gebouw KLM), in het midden The Robin en rechts The Martin 4 Dwarsdoorsnede buiten bovenliggende gebouwen 5 Dwarsdoorsnede ter plaatse van gebouw The Robin 3 4 5 CEMENT 8 2024 ?23 bewoners en bezoekers. In de The Martin komt de uitgang voor het autoverkeer, een toegang voor bewoners en een nooduitgang voor bezoekers. Aan de zuidzijde komt een ondergrondse toegangsverbinding voor be - woners en bezoekers van The Cardinal. Aan de noordzijde van de parkeergarage, bij The Emerald, komt ook een entree voor bezoekers. De uiteindelijke vormgeving van de toegangsverbindingen is ontworpen door desbetreffende architecten van de gebou - wen. Dit om deze toegangsverbindingen deel uit te laten maken van het ontwerp van het gebouw. Bestaande bajesmuur De oude Bijlmerbajes bestond uit zes gevan - genistorens die op een centrale corridor zijn verbonden met het oude hoofdgebouw. Deze zes torens waren op de onderste lagen ook verbonden met de zogenoemde bajesmuur, die de afscherming vormt van het eiland met de omsluitende gracht. Vanuit de ar- chiefstukken uit 1972 is achterhaald dat deze bajesmuur tussen de torens op zichzelf staat en ter plaatse van de torens deel uit- maakt van de gebouwen. Ter plaatse van de gebouwen steunt de bajesmuur af op de fundatie van de gebou - wen (fig. 6). Na het slopen van de bestaande gevangenistorens ontbreekt daardoor de ver - binding op eersteverdiepingsniveau, waar - mee de bajeswanden worden gestabiliseerd. Hierdoor zouden aanvullende voorzieningen nodig zijn om de wanden tijdens de uitvoe - ringsfase van de bouwkuip te stabiliseren. In plaats daarvan zijn wanden tijdelijk verwij - derd en in depot gezet. Ze worden na realisa - tie van het gehele project teruggeplaatst, om het karakter van het eiland te behouden. Paalfundatie Onder de bestaande gebouwen van de oude gevangenis bevindt zich een paalfundatie, waarvan slechts beperkte gegevens beschik - baar zijn. Onder de parkeergarage bevinden zich ongeveer 300 bestaande palen. In het begin van het project is een model gemaakt op basis van de bestaande tekeningen. Hoewel de exacte locatie en af - meting van de oude palen niet bekend waren, kon hiermee de impact van de bestaande palen op het nieuwe palenplan worden be- oordeeld. Voor de parkeergarage en de daarop afdragende gebouwen zijn ongeveer 1000 nieuwe fundatiepalen nodig. Er is een com - binatie van trekpalen en trek/drukpalen 6 6 Oude bouwtekening bajesmuur Het realiseren van de tijdelijke bouwkuip was de grootste kostendrijver 24? CEMENT 8 2024 7 The Martin en The Robin komen bovenop de parkeer- garage te staan 7 Principe opzet parkeergarage (links), bovenliggend gebouw (midden) en overdrachtsconstructie (rechts) (maten wijken af van uiteindelijke oplossing) toegepast. Er zijn zoals gezegd twee slappe veenachtige lagen in de ondergrond aan - wezig. Hierdoor is gekozen voor een vibro- combipaal Ø550. Deze combipaal heeft als grote voordeel dat deze op diepte kan wor- den afgehangen en dat bij de overgang van slappe op draagkrachtige lagen, geen in - snoering van het paalsysteem kan ontstaan. De palen zijn aangebracht vanaf het bouwterrein op circa NAP -2,00 m (1,5 m onder het toekomstige maaiveld). De palen zijn verdiept aangebracht, waardoor de paalkop zich op circa 1,0 m boven het afgraaf - niveau van de bouwput (op circa NAP -7,50 m) bevindt. Door het verdiept aanbrengen kan het zandpakket boven de nieuwe fundatie- palen sneller worden afgegraven. Uitgangs- punt daarbij was dat de fundatiepalen die men bij het afgraven tegenkwam, de oude palen waren. Deze oude palen zijn als verlo- ren beschouwd en zijn tot minimaal 0,30 m onder de nieuwe fundaties gesneld. Constructieve uitwerking Het assenstelsel van de parkeergarage is zoals eerder aangegeven afgestemd op het assenstelsel van de bovenliggende gebouwen (8,10 × 8,10 m²). Het skelet van de bovenbouw bestaat uit een kolommen- en/of wanden - structuur. Voor de interactie tussen gebouw en parkeergarage is gebruikgemaakt van wandliggers, waarmee de belasting vanuit de bovenbouw wordt afdragen op de kolom - menstructuur in de onderbouw (fig. 7). K-2-vloer? De parkeergarage ligt met boven - zijde parkeerlaag K-2 op 7,65 m onder peil (NAP -8,05 m). Tegen de onderzijde van de parkeerbak is daardoor een grondwater- druk aanwezig van circa 5,50 m ten opzichte van de omliggende Venserpolder (waterpeil NAP -2,50 m). De K-2-vloer is een in het werk gestor- te betonvloer van 500 mm dik (fig. 4). Deze vloer wordt met trekpalen in een raster van 2,00 × 2,70 m² op diepte gehouden. Er wordt een maximale scheurwijdte toegelaten van 0,15 mm. Met de CIRIA-methode is de kans op scheurvorming op korte en lange termijn beoordeeld. Met name door de horizontale verhindering van de vloer ten gevolge van de fundatiepalen, was het in lengterichting niet mogelijk de vloer achter elkaar door te storten. In plaats daarvan is de vloer in vier nagenoeg gelijke moten van 50 m opgedeeld. Deze moten worden na elkaar gestort, waar- bij een stortstrook van 1 m breedte wordt opengehouden. Deze stortstrook is uiteinde- lijk zo'n 28 dagen na het storten van het laatste aansluitende vloerveld aangestort. K-1-vloer? De K-1-vloer bestaat uit een kanaal - plaatvloer 400 mm dik met een 100 mm druk laag (fig. 4). Deze kanaalplaat overspant de 16,20 m in één keer. Deze kanaalplaatvloer is zowel in het deel naast, als het deel onder de gebouwen toegepast. Ter plaatse van de kolommen onder de gebouwen is een stort - strook opgenomen, zodat de kolommenstruc - tuur kan worden doorgezet naar laag K-2. Op parkeergarageniveau K-1 is de par- keerlaag tussen The Martin en The Robin zoals gezegd onderbroken, vanwege de Dijk - meerlaan (fig. 8). Hier heeft de architect ervoor gekozen om de inwendige hoogte van de parkeerlaag K-2 te verhogen: geen CEMENT 8 2024 ?25 Dijkmeerlaan 2,50 m maar 3,55 m. Vanwege de aanwezig- heid van het zandpakket is de kolommen - structuur van de gebouwen doorgezet (8,10 × 8,10 m²). De K-1-vloer in dit gebied (onder de Dijkmeerlaan) is een in het werk gestorte betonvloer van 800 mm dik met lokaal balken van 1500 × 1500 mm² (fig. 8). De balken steken boven de vloer uit, waar- door aan de onderzijde een vlak plafond ontstaat (bovenzijde 'verdwijnt' in het zand - pakket.) Dek? Voor het dak van de parkeergarage ter plaatse van de gebouwen is een breed - plaatvloer met een dikte van 300 mm toege- past (fig. 5). Deze vloer is de souterrainvloer van het gebouw, waarop zich de fietsenstal - ling en bergingen bevinden. Naast de gebouwen ligt de dakvloer onder een openbaar terrein, waarop een daktuin aanwezig is met minimaal 1,00 m volle grond. Aangezien dit terrein ten tijde van het ontwerp van de parkeergarage nog niet volledig was uitgewerkt, is ervoor geko- zen om uit te gaan van 1,30 m volle grond. In dit deel is gebruikgemaakt van prefab volstortliggers (HKO XL-liggers van Haitsma beton) (fig. 4). Deze liggers kunnen de 16,20 m in een keer vrij overspannen en hoeven in de bouwfase niet te worden ondersteund. Dit heeft als voordeel dat de onderliggende kanaalplaatvloer geen tijdelijke stortbelas- ting hoefde te dragen en de parkeergarage op de lagen K-1 en K-2 niet volledig in de stempels hoefde te staan. Ook kon tijdens de uitvoering van de woontorens met zwaar bouwverkeer op de dekken worden gereden en materiaal worden opgeslagen. Tot slot Het ontwerp en uitvoering van het project liggen al weer enige tijd achter ons en de parkeergarage ligt begraven onder een zandpakket, waarop rondom The Robin in - middels de Dijkmeerlaan is aangelegd en het openbaar terrein wordt ingericht. De parkeergarage wacht op het moment dat de eerste bewoners en bezoekers er vanaf begin 2025 kunnen gaan parkeren en deze mooie betonconstructie in zijn eenvoud kunnen aanschouwen. De bajesmuur steunt deels af op de fundatie van de gebouwen 8 8 Dwarsdoorsnede ter plaatse van Dijkmeerlaan 26? CEMENT 8 2024