1  De spierwitte sluier om het gebouw met perforaties en reliëfs biedt een verfijnde 'kantstructuur', foto: Fernando Alda MOORSE MOTIEVEN De glasvezelversterkte betongevel die Mecanoo ontwierp voor het Paleis van Justitie in Córdoba is een moderne variant op de traditionele celosia, decora- tieve opengewerkte kerami- sche of betonblokken die worden gebruikt om patio's te ommuren en in de lokale moskeeën. De patronen van perforaties en reliëfs ? een herinterpretatie van Moorse motieven ? filteren het felle Spaanse zonlicht en zorgen voor de beslotenheid die het gerechtsgebouw vraagt. Tegelijk biedt het bouwblok met zijn verfijnde 'kantstruc- tuur' een aantrekkelijke aanblik voor de bewoners van de omringende nieuw- bouwwijk. 's Avonds, als de lichten binnen aan gaan, oogt het gebouw als een reusachtige lantaarn. 64? CEMENT 5 20 22 beton in beeld door ir. Kirsten Hannema PATRONEN maken het paleis Paleis van Justitie, Córdoba, Spanje CEMENT 5 2022 ?65 beton in beeld 2 Het gebouw is een rechthoekig blok waarin een reeks inkepingen annex patio's is gemaakt, foto: Fernando Alda PROJECTGEGEVENSproject Paleis van Justitie, Córdoba (ES) opdrachtgever Junta de Andalucía, Sevilla architect Mecanoo i.s.m. Ayesa gevelelementen Prehorquisa, ES vloeroppervlak 48.000 m²functies rechtbank met 26 zalen, een trouwkamer, een forensisch instituut, kantoren, een café, een archief, een gevangenis en een parkeergarage bouwkosten ca. ? 100 miljoen ontwerp 2006 uitvoering 2014-2017 Hoe laat je een ultramodern gebouw 'landen' in een stad vol Unesco- werelderfgoed? Dat was de vraag die Mecanoo architecten zich stelde bij de ontwerpprijsvraag voor het Paleis van Justitie in het Spaanse Córdoba. Geïnspireerd door de plattegrond van de oude binnenstad met zijn binnenhoven en islamitische architectuur, ontwierpen ze een gigantisch rechthoekig blok waarin een reeks inkepingen annex patio's is gemaakt, die daglicht en lucht binnenlaten terwijl zonlicht en blikken van passanten buiten worden gehouden. Het geheel is omkleed met een spierwitte 'sluier': een geperforeerde gevel van glasvezelversterkt beton (GFRC, Glassfibre Reinforced Concrete). 2 66? CEMENT 5 20 22 beton in beeld 3 Het patroon is zo 'opgeknipt' dat de panelen als dominostenen op elkaar aansluiten, foto: Fernando Alda GEVELPANELEN ALS DOMINOSTENEN De gevelbekleding omvat 1200 mat-witte GFRC-panelen, voorzien van vierhoekige perforaties, en een aantal grotere vier- kante raamopeningen. De patronen, gebaseerd op de talloze tegelmotieven die de ontwerpers in kaart brachten, waarbij gezocht is naar een passende raamvorm, worden herhaald in ver- schillende oriëntaties. Daarbij is het patroon zo 'opgeknipt' dat de panelen als dominostenen op elkaar aansluiten. Vandaag zou dit met parametrisch ontwerp vrij eenvoudig gedaan zijn, destijds ging dit nog met de hand. 3 CEMENT 5 2022 ?67 beton in beeld 4 4 De gevels met perforaties filteren het felle Spaanse zonlicht en zorgen voor beslotenheid van het gebouw, foto: Fernando Alda 33 VARIANTEN In 2006, toen Mecanoo de ontwerpprijsvraag won, was GFRC geen gangbaar materi- aal, maar werd er in 'beton- land' in Spanje al wel mee geëxperimenteerd. Met de Spaanse betonproducent Prehorquisa testten de archi- tecten panelen met verschil- lende patronen, aanvankelijk met een siliconen mal. De complexe eerste geveltekening werd ? met behoud van het diverse beeld ? vereenvou- digd, om het aantal benodigde mallen en daarmee de kosten te reduceren. Uiteindelijk is gewerkt met 33 soorten mallen ofwel paneelvarianten. Omdat het patroon zelf niet ingewikkeld was, bleek een (goedkopere) multiplex mal te volstaan. Vervolgens bleek dat na zo'n 12 gietingen de mal moest worden vervangen, omdat er betonresten in bleven plakken. Achteraf waren dus meer paneelvarianten voor een ? nog ? complexer patroon mogelijk geweest. Het Paleis van Justitie in Córdoba staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl. Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, work - shops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) archi- tecten, constructief ontwerpers, bouwkundig adviseurs en produ- centen. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vormgeving, constructie en maakbaarheid. 68? CEMENT 5 20 22 6 6 6 Het bouwblok biedt een aantrekkelijke aanblik voor de bewoners van de omringende nieuwbouwwijk, foto: Fernando Alda 7 Langsdoorsnede, bron: Mecanoo HANDMATIG WERK De mat-witte gevelpanelen, 4500 x 3000 mm, zijn opge- bouwd uit 10 mm GFRC en een 100 mm dikke EPS-isolatie- laag (geëxpandeerd polystry- reen). De multiplex mallen met het onregelmatige patroon van vierhoekige blokken werden in dunne lagen volgespoten met het GFRC-mengsel, dat handma- tig met een troffel werd 'aangeduwd' om te verdich- ten. Na het lossen zijn de panelen gecoat en genum- merd, waarna ze met een bouwkraan werden geïnstal- leerd. Het lastigste was om de gevel precies uit te lijnen met de binnenwand van gipsplaat; ook dit is handmatig gedaan. Tot slot zijn de vierhoekige glasplaten in de perforaties geplaatst. CEMENT 5 2022 ?69 beton in beeld