cement 2000 518STATION BARENDRECHT;GROOT, MAAR TOCH BESCHEIDENir. Wienke Scheltens en ing. Henk Woltjer, Holland RailconsultBarendrecht is geen grote plaats. Toch komt daar straks een station met een lengte van maar liefst driehonderd meter,ingebed in een spooroverkapping die het hele dorp doorkruist. Deze grootse ingreep is het gevolg van de komst van deHSL en de Betuweroute die vlak onder Rotterdam samenkomen en een bundel vormen met de reizigerssporen. In plaatsvan vier komen er straks negen sporen in Barendrecht: een grote verandering die om een bijzondere oplossing vraagt.1 | Barendrecht: een 1,5 kmlange betonnen doosonttrekt straks het spooraan het zichtIllustraties: Holland Railconsult afd. VisualsOm de geluidsoverlast van de spooruitbreiding tebeperken, worden de sporen volledig aan het zichtonttrokken door er een 1,5 km lange betonnen doosover heen te bouwen. Deze maaiveldtunnel wordtopengehouden ter plaatse van het station, waar menzo zicht krijgt op de sporen en de perrons. Door degecompliceerde vervlechtingen komen de reizigers-sporen aan de oostzijde van de nieuwe sporen teliggen. Dit heeft tot gevolg dat vanuit het dorp(gelegen aan de westzijde) het station eigenlijk aande verkeerde kant van de overkapping ligt, wat deherkenbaarheid en de bereikbaarheid bemoeilijkt.V o r m g e v i n g o v e r k a p p i n gDe grootste uitdaging is de ruimtelijk-functioneleinpassing van de overkapping in Barendrecht. Vooreen goed begrip van de ontwerpkeuzes moet wordenbeseft dat Barendrecht slechts 35 000 inwoners telt,wat de komende jaren zal groeien tot 50 000. Eenkleine gemeenschap dus, die op steenworp afstandvan bestaande woonbebouwing geconfronteerdwordt met ??n van de grotere infrastructureleconstructies in Nederland.In nauw overleg met omwonenden is gekozen voorde aanleg van een park en parkeervoorzieningen ophet dak van de overkapping, zo'n acht meter bovenmaaiveld .Deoverkappingligtpreciesopdegrenstussenwoon-gebied en bedrijventerrein. Aan de bewonerszijdewordt de overgang naar de omgeving zo geleidelijkmogelijk gemaakt door middel van een glooiendtalud. In verband met de beperkte ruimte voor debrede sporenbundel betekent dit aan de kant van hetbedrijventerrein een rechte, negen meter hogebetonwand. Het probleem hierbij is dat de wandenerzijds best uitdrukking mag geven aan de groteschaalvanditcivielewerk,maaranderzijdsookmoetaansluiten bij de maat en schaal van Barendrecht.Door de wand te voorzien van een `kussenpatroon',ge?nspireerd op de bekende Chesterfield-bank,ontstaat een vervreemdend effect, waarbij de maatminder duidelijk afleesbaar is. Door de hoge aaibaar-heidsfactor en het licht- en schaduwspel krijgt deharde betonwand een wat zachter karakter.O n t s l u i t i n g v a n h e t s t a t i o nOmhetstationtebereikenmoetmenvanuithetdorpeerstdeHSL-enBetuweroutesporenkruisen.Ditkanstraksoptweemanieren:ofwelonderdeoverkappingdoor via de nieuw te maken langzaamverkeers-tunnel, ofwel bovenlangs via het park. De trappar-tijen zijn op de koppen van de perrons gesitueerd,wat het gevoel van sociale veiligheid zal bevorderen;men kan dan immers altijd twee kanten op.De bovenlangse stationstoegangen, gesitueerd aanhet voorplein en aan de kant van het bedrijfsterrein,vormen een combinatie van een algemene toegangtot het park en de stationstoegang. Om dit te be-nadrukken zijn de toegangen vormgegeven alslosstaande paviljoens. Door de overeenkomstigearchitectuur zijn ze te beschouwen als kleinesatellieten van het station.Bij de vormgeving van de langzaamverkeerstunnelannex stationstoegang speelde de sociale veiligheidopnieuw een belangrijke rol. De tunnel is tot eenwezenlijk onderdeel gemaakt van het station, doorhet tunneldek van vides te voorzien en de stations-kap door te laten lopen tot boven de tunnel. Op dezemanier kan er extra daglicht in de tunnel komen.V o r m g e v i n g s t a t i o nDevormgevingsproblematiekvanhetnieuwestationBarendrecht betreft met name de grote schaal vanhet nieuwe station. Hoewel er in Barendrecht slechtsstoptreinen stoppen met een lengte van circa 100meter, komen er perrons met een lengte van 300meter, zodat ook intercitytreinen er bij uitzonderingkunnen stoppen.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pS p o o r w e g b o u wcement 2000 5 192 | Dwarsdoorsnede overhet stationsgebouwOmdat het reizigersaanbod in Barendrecht laag is,ishetextrabelangrijkdateropdeperronseensociaalveilig klimaat ontstaat. Dit kan alleen door over devolle lengte van de perrons te zorgen voor uitzichten daglicht-toetreding. Ook zicht vanaf de over-kapping op de perrons zal bijdragen aan een sociaalveilig gevoel. Door het maken van een 300 meterlange glazen buitengevel en het `optillen' van het dakkan aan deze wensen worden voldaan. Daarmeeontstaat echter een station van een enorme afmetingen dreigt er, zoals eerder gezegd, een schaalconflict.Het station lijkt te groot voor het geringe aantalreizigers. Het antwoord hierop is een terug-houdende en neutrale vormgeving. Zowel vanbuitenafalsvanbinnenuitmoethetstationdehoeda-nigheid aannemen van een neutrale achtergrond.Dus het exterieur als een vanzelfsprekend onderdeelvan de maaiveldtunnel en als rustig decor vooreventuele toekomstige kantoorbebouwing, en hetinterieuralseenbeschuttebuitenruimte.Saaizalhetgebouw echter niet worden. 'It must be as ignorableas it is interesting' zoals een componist ooit zijngeheimzinnige achtergrondmuziek omschreef.Het interessante zit hem met name in de uitwerkingvan het station. Zo is er in feite geen sprake van eeneenduidig doosvolume, maar valt de vorm uiteen ineen dakvlak, een ervoor langs lopend gevelvlak enonder het dak aansluitende gevels. De gelaagdheidvan de gevels en de plafonds spelen zo in op hetdilemma van de grote schaal. Ten slotte zal de zorg-vuldige detaillering er voor zorgen dat er `diepte'ontstaat in het ontwerp: inzoomen geeft eenverrijking van het beeld.E x t e r i e u rHet gebouw oogt vanaf de zijde vanaf het bedrijven-terrein als een driehonderd meter lang en tien meterhoog glazen scherm. Met glas in diverse tinten groenen glaspanelen van verschillende afmetingen is eenabstract patroon ontworpen, dat weerspiegelt in degrote vijver voor de gevel. Door de gevel voorlangshet dakvlak te plaatsen, wordt monumentaliteitvermeden. Het dakvlak steekt hier een aantal metersover om zo extra beschutting aan passanten tekunnen bieden.I n t e r i e u rHet plafond moet in verband met de akoestiek sterkgeluidsabsorberend zijn. Geperforeerde metaal-platen worden afgewisseld met geperforeerdehouten panelen. Er is meer hout ter plaatse van destationsentree, zodat de sfeer in de hal hier intiemerzal zijn. Ook in het interieur is een oplossing gezochtvoor het schaalprobleem: het patroon in het plafondis zo grootschalig, dat de vlakken nog te tellen zijnen de oneindig lange hal is te overzien.cement 2000 5203 | Glas in diverse tintengroen en glaspanelenvan verschillendeafmetingen leveren eenabstract patroonC o n s t r u c t i eEen uitermate lichte staalconstructie maakt deneutrale vormgeving mogelijk. De architectonischebehoefte aan een ijl dakvlak kan worden waarge-maakt door in de lengte van de stationskap een mid-denligger te introduceren. Het aantal steunpuntenkan hierdoor worden beperkt tot zes.Vaak wordt een middenligger gecombineerd meteen lichtstraat voor extra daglicht. In dit geval is daarniet voor gekozen om de grote lengte niet extra tebenadrukken en de neutraliteit van het plafond teondersteunen. Daarbij geven de glazen gevels vol-doende daglicht. De middenligger wordt onop-vallend als een ril ingepakt in het dakvlak.Projectgegevensopdrachtgever:Projectorganisatie Betuweroutearchitectuur:ir. E.G. Scheltens, ing. H.K. WoltjerHolland Railconsultconstructief ontwerp:ir. R.J.W. Brouwer, ing. A. Bouman, prof.ir. H.H. SnijderHolland Railconsultuitvoering:HBM (Hegeman, Besix, Mowlem)C o n c l u s i eDeimpactvangrootschalige,infrastructureleprojec-ten op kleinschalige woonomgevingen is enorm.De schaalconflicten die infrastructuur teweegbrengtzijn op te lossen met zorgvuldige vormgeving eninrichting. De kunst is grootschaligheid om tezetten naar kleinschalig gebruik op lokaal niveau.De architectuur is daarbij een hulpmiddel. Eenneutrale vormgeving, waarbij architectuur enconstructie maximaal zijn ge?ntegreerd en die eenzekeregelaagdheidendiepgangkent,kanhetschaal-verschil overbruggen. scement 2000 5 214 | Het interieur verbeeldtde spanning tussenafmeting en schaal-grootte5 | Onderdoorgang van deGebroken Meeldijk