Transportmechanisatie in het betonbedrijfdoor P.J.J. HollGezien de steeds grotere toepassing van v??r-gefabri-ceerdebetonartikelen in de bouwnijverheid, is het alleszinsbegrijpelijk, dat zich steeds sterker de be-hoefte doet gevoelenaan een v?rgaande mechanisatie van het transport van zwarebetonproducten.Tot 1940 werd het beton over het algemeen op het karweigestort, waarbij zeer veel tijd verloren ging met het bekisten,storten, verharden, ontkisten en afwerken. Het in de afgelopenoorlog ontstane aan-zienlijke tekort aan woning- enbedrijfsruimte vergt het uiterste van onze bouwcapaciteit enwas oorzaak van een enorme ontwikkeling in de betonbouw.Het gebrek aan vele andere bouwmaterialen alsmede het tekortaan geschoolde werkkrachten en d? sterk ge-stegen lonenvormden eveneens een stimulans tot deze ontwikkeling, welkezich ook thans nog ononder-broken voortzet.Men zocht en vond wegen om de bouw van woningen,bedrijfspanden, enz. te versnellen door toepassing van beton,waar dit maar enigszins mogelijk was en bij voorkeur metgebruikmaking van in de fabriek ver-vaardigdebetonelementen, welke kant en klaar op het werk komen (dusgeen verdere bewerking behoeven) en zonder meer in de bouwworden verwerkt.Een belangrijk deel van het betonwerk verplaatste zichdaardoor van het werk naar de fabrieken, die hierdoor voor eengrote taak werden gesteld.Bestaande betonfabrieken breidden zich uit, terwijl nieuwewerden opgericht en -- teneinde het produc-tieproces vlotter tedoen verlopen, effici?nter te kun-nen werken en de levertijdente kunnen bekorten -- er sterk werd gestreefd naar specialisatieen normali-satie. Men trachtte te komen tot standaardmaten enpaste deze toe, waar dit mogelijk was. Hoewel ook dewoningbouw zich eigent voor deze normalisatie, wor-denhieraan in deze sector toch beperkingen gesteld door hetstreven naar afwisseling. Vooral voor de bouw vanbedrijfsruimten echter biedt de normalisatie grotemogelijkheden.Enkele voordelen van de industri?le vervaardiging vanbetonartikelen zijn:a. de grotere aandacht die in de betonfabrieken kanworden besteed aan een juiste en gelijkmatigesamenstelling van het beton;b. de mogelijkheid om meer gebruik te maken vanstandaardvormen, waardoor een belangrijk deelvan het bekistingswerk kan vervallen;c het kant en klaar op het werk komen van de stukken,waardoor een grote besparing aan tijd wordt verkregen.En zelfs voor dat gedeelte van het betonwerk, dat absoluut ophet werk moet worden gestort (funde-ringen, enz.), bestaatsinds enige tijd -- zij het dan ook nog binnen een beperktrayon -- de mogelijk-heid, de gerede specie door specialeauto's, afgeleverd te krijgen, zodat het mengen op het werkvervalt en een gelijkmatige samenstelling wordt gegarandeerd.Het transport, hanteren en plaatsen van zware beton-elementenstelde, als gevolg van de bovengenoemde ontwikkeling,speciale eisen aan het vervoerapparaat; het is duidelijk, dat hiereen sterke mechanisatie noodzakelijk bleek.Een onmisbaar werktuig is hierbij de mobiele kraan, welkevooral na 1945 in vrijwel iedere tak van het Nederlandsebedrijfsleven ingang vond en ook bij de cementindustrie (tek.9), de betonwarenfarieken (foto 2) en bouwbedrijven (foto 1, 3en 4) in toene-mende mate wordt toegepast.De beste wijze van aandrijving voor dergelijke kra-nen is eenbenzine- of diesel-electrische, waarbij de benzine- ofdieselmotor gekoppeld is aan een gelijk-stroomdynamo metvariabel toerental, welke de stroom levert voor deelectromotoren voor: hijsen, toppen, zwenken en rijden.Hierdoor geschieden alle aan-drijvingen rechtstreeks, waarbijfrictiekoppelingen (vaak een bron van storingen) overbodigzijn. De snelheid van elk der bewegingen is fijn regelbaar doormiddel van het gaspedaal van de benzine- ofdieselaandrijfmotor. Men kan dus desgewenst zeer snel hijsenof zwenken (b.v. bij grijperwerk), of uiterst langzaam en op demillimeter nauwkeurig werken (b.v. bij het hanteren en plaatsenvan zware betonstukken). Bij deze wijze van aandrijving is debediening zeer soepel, terwijl een grote mate vanbedrijfszekerheid wordt geboden.De benzine- of diesel-electrische aandrijving maakt debediening uiteraard zeer eenvoudig. In' de cabine, die naar allezijden een ruim uitzicht op het werk biedt, bevinden zich v??rde zitplaats van de kraan-drijver vier hefboomschakelaars voorde reeds ge-noemde vier bewegingen. Door het naar boven ofbeneden drukken van ??n dezer schakelaars wordt de daarmedecorresponderende beweging bewerkstel-ligd, terwijl de snelheidis te regelen met het gas-pedaal van de aandrijfmotor. Dooroverzichtelijkheid en eenvoud van bediening kunnenverschillende be-wegingen gemakkelijk gelijktijdig wordtuitgevoerd. De schakelaars zijn voorzien van een dodeman's-handle. Mocht dus door ??n of andere oorzaak ditfoto 1. Coles-kraan voor het hanteren van betonwaren, het plaatsen van betonelementen ?n de montagebouw Opvallend ?s degrote vlucht, waarbij deze 3-tons kraan spelenderwijze werkt.foto 2. tassen van betonplaten op de fabriekfoto 4. De 3-tons kraan heeft ook de mogelijkheid om zeer hooglasten te kunnen plaatsen.foto 3. montagewoningen, systeem BrederoMen ziet de beperkte ruimte, waarin de kraan kanmanoeuvreren.foto 5. leggen van rioolbuizen door G. W. van ArnhemCement 3 (1951) Nr 1-2foto 6. Coies-kraan voor het hanteren van betonwarenhet plaatsen van elementen van een fabriekshal vanSchokbeton te Kampenhandle worden losgelaten, dan valt onmiddellijk de stroom uit,terwijl de hijs wordt beveiligd door een automatische rem.Verder zijn deze kranen voorzien van:a. automatische remmen en beveiligingen voor dehoogste en laagste stand van de arm;b. automatische remmen en beveiligingen tegen tehoog ophalen en te laag vieren van de lasthaak;c. een inrichting ter voorkoming van het hijsen vante zware lasten bij elke stand van de arm. Dezelaatste beveiliging tegen het hijsen van te zwarelasten treedt in werking bij 10 % overbelasting; dekraan zal dan de last niet opnemen.Uit het bovenstaande blijkt wel, dat deze kranen een zeer grotemate van veiligheid bieden, hetgeen dan ook -- vooral bij hetwerken met de zware beton-elementen -- van groot belang enzelfs absoluut nood-zakelijk is.De hierbij afgebeelde mobiele kranen (foto's 1-8 en tek. 9)worden geleverd in hefvermogens van 1 tot en met 20 ton enmet boomlengten tot 30 meter. Behalve voor het verplaatsen,stapelen en opladen van betonelemen-ten en betonwaren op deterreinen der betonf abrieken, zijn zij ook uitermate geschiktvoor het lossen en han-teren op de bouwterreinen en hetplaatsen der ele-menten in het bouwwerk (foto 6) waarbij, zoalshier-boven reeds werd geschreven, met zeer grote nauw-keurigheid kan worden gewerkt.Bovendien kunnen deze kranen worden uitgevoerd met dubbelehijstrommels, waardoor zij tevens ge-schikt zijn voortweedraadsgrijperwerk en derhalve, buiten de bovengenoemdewerkzaamheden, ook nog uitstekende prestaties kunnen leverenbij het over-slaan van zand en grind, terwijl zij vanzelfsprekendook kunnen worden ingezet bij het overslaan vanfoto 7. Coles-kraan voor hanteren van betonwarenlangs verkeerswegentransport en plaatsing van betonnen masten bijgrote snelheid zonder breukgevaarfoto 8. Coles-kraan voor hanteren van betonwarenkeerwand op het terrein van de fabriek derNederlandsche Basalt Mij te ZaandamCement 3 (1951) Nr 1-233bakken met stenen, enz. en daarbij een grote prestatie kunnenbereiken. tek. 9Op vele bouwwerken en in bijna elke betonfabriek kan dus demobiele kraan door zijn vele toepassings-mogelijkheden engrote productie zeker rendabel worden gemaakt en eenkrachtige bijdrage leveren tot verlaging van de kosten enversnelling van het werk. Enkele andere toepassingen van dezekranen in ver-band met het hanteren van betonartikelen zijn:Coles-kraan met ,,flying jib"De Enci te Maastricht wens-tehaar kraan ook te kunnenbenutten voor het plaatsenvan onderdelen op groterehoogte dan waarvoor ze werdgemaakt. Door ver-lengingvan de hefboomarm met 6,25m kan een hoogte wordenbereikt van 19 mhet plaatsen van betonblokken langs de spoorlijn, het daarinplaatsen van betonnen masten en in aanslui-ting daarop hetmonteren van de overspanningen, een en ander ten behoeve vande electrificatie der spoorwegen;het leggen van rioleringsbuizen (foto 5), waterleiding-buizen,betonnen platen voor kaden, vloeren en vlieg-velden;het plaatsen van betonnen palen voor tram- en trol-leybusleidingen. (foto 7), voor lichtmasten, enz.Als sprekend voorbeeld uit de praktijk wordt ver-meld hetplaatsen van betonnen masten. Aanvanke-lijk plaatste men vierdezer zware masten per dag, waarvan er gemiddeld ??n brak.Nadat de mobiele kraan het werk had overgenomen, plaatstemen 40 palen per dag, terwijl er in 6 weken slechts ??n (op deeerste dag, door onwennigheid van de kraan-drijver) brak!Alvorens te besluiten dient ook nog de dragline ver-meld teworden, welke in het bouwbedrijf geheel is ingeburgerd enonmisbaar is geworden bij het graven van bouwputten.Uitgerust met een grijper doet deze machine ook uitstekenddienst bij de overslag van zand en grind. Tenslotte betekent detoepassing van deze machine een grote versnelling bij hetgraven van sleuven voor betonnen waterleidingbuizen, be-tonnen rioleringen, enz.Wij schreven reeds, dat zowel de mobiele kraan als de draglinehier te lande reeds algemeen worden toegepast, doch zoals ookde toepassing van de ele-ment?nbouw en de normalisatie vanbetonartikelen nog vele tot nu toe niet benutte mogelijkhedenbiedt, zo zijn er ook op de betonfabriek en in het bouw-bedrijfnog tal van werkzaamheden, waarvoor de mobiele kraan en dedragline uitstekend kunnen worden ingezet totvergemakkelijking en versnel-ling van het werk en verlagingvan de kosten. Vele bedrijven benutten alle mogelijkhedenreeds tot volle tevredenheid; er zijn echter nog altijd velebedrijven, voor wie de kennisneming van de mogelijkhedendezer machines nieuwe wegen kan openen, in het belang enersnelle wederopbouw en een verlaging der bouwkosten.Nieuwe Cementfabriek ie LixheOp 12 December 1950 werd te Lixhe(Belgi?) de nieuwe cementfabriek van deCimenteries et Briqueteries E?unies in hetbijzijn van vele ge-nodigden door hetontsteken van een symbolisch vuur doorde Mi-nister van Economische Zaken, deheer Copp?, offici?el in werking gesteld.Deze nieuwe fabriek is gelegen tenNoorden van Luik aan het Albert-kanaal,tussen de twee kolencentra van Luik en deKempen, waarmede de fabriek doormiddel van het Al-bertkanaal verbondenis.Op dit ogenblik is de fabriek uitge-rustmet twee draaiovens, elk met een lengtevan 145 m en een mid-dellijn van 2 m,welke elk 200 000 ton dus in totaal 400000 ton cement per jaar kunnenproduceren.Bij de bouw van de fabriek is reke-ninggehouden met de mogelijkheid er later nogeen derde oven van de-zelfde capaciteit bijte plaatsen, zo-dat dan de productie 600000 ton per jaar zal bedragen. Langs eeneigen lijn van 3 km lengte is de fabriek ophet Belgische spoorwegnet aangesloten.Cement 3 (19511 Nr 1-234
Reacties