66 Wat u moet weten over NEN 8700 ing. Albert de Vries Gemeente Amsterdam Voorzitter normsubcommissie reageert op Cement-artikelen over NEN 8700 Aan enig gevoel van verwondering kan ik mij niet onttrekken, als ik de artikelen lees over NEN 8700 in Cement 2014/5: 'Zin en onzin van NEN 8700' [1] en 'Herbestemmen in de praktijk' [2]. En dat gevoel heb ik niet alleen als voorzitter van de normsubcommissie TGB Basiseisen en Belastingen, die het onderhavige normblad heeft opgesteld, maar ook als ambtenaar van de gemeente Amsterdam. Daar ben ik sinds 1975 werkzaam in het veld van bouwen en het beoordelen van bestaande bouwconstructies. Na veel telefoontjes van collega's en deskundigen uit het land, vind ik het opportuun enige kanttekeningen te plaatsen bij de bedoelde artikelen. 1 Opinie 8 2014 opinie 67 VNBVB janee ja nee Toetsingskader Bouwbesluit nieuwbouw. Voor constructies verwijst het Besluit naar NEN 8700 toets niet gehaald (afgekeurd)? Toetsingskader Bouwbesluit bestaande bouw. Voor constructies verwijst het Besluit naar NEN 8700 Via artikel 2, eerste lid onder a verwezen naar Bouwbesluit Toetsingskader Bouwbesluit nieuwbouw. Voor constructies verwijst het Bouwbesluit naar de Eurocodereeks betreft overgrote deel bouwwerk? Voldoen aan het gestelde in artikel 1b, het eerste lid van de Woningwet (Deel) constructie voldoet niet, conform 1b, lid 2 is eigenaar in overtreding, aanpassing vereist toets nieuwbouw zonder verbouw toets nieuwbouw op verbouwniveau naar Bouwbesluit naar Bouwbesluit aanpassen op nieuwbouwniveau aanpassen nieuwbouw met verbouwartikel volledige nieuwbouw (VNB) Voldoen aan het gestelde in artikel 1b, het eerste lid van de Woningwet deel bouwen deel waar niet aan wordt gebouwd Splitsen verbouw in het deel 'bouwen' en het deel waar niet aan wordt gebouwd (artikel 4 Woningwet). toets op afkeuren Voldoen aan het gestelde in artikel 1b, het tweede lid van de Woningwet aanpassen op nieuwbouw (verbouw) (deel) bouw-constructie publiekrechtelijk akkoord naar Bouwbesluit Via artikel 2, eerste lid onder b verwezen naar Bouwbesluit activiteit bouwen en beoordeling bestaande bouwconstructies bouwen bestaande bouw Bouwen: plaatsen, geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen, veranderen of vergroten verbouw (VB) of volledige nieuwbouw (ook geheel vernieuwen) (VNB) Kwaliteit constructies De opmerkingen over constructieve veiligheid in artikel [1] onder het kopje '400 jaar grachtengordel' heb - ben inhoudelijk geen directe relatie met het normblad NEN 8700. Toch moet ik opmerken dat de stelling dat de constructieve kwaliteit van bouw - muren, balklagen en funderingen "praktisch onveranderd" dan wel "zelfs sterker dan voorheen" is, mij als onbekend overkomt. Onderzoeken die dit staven, zijn mij niet bekend. Sterker nog, onderzoeken die zijn uitgevoerd in het kader van het behoud- en herstelbeleid van de gemeente Amsterdam, indiceren nadrukkelijk het tegenovergestelde. Wellicht heeft de auteur van artikel [1] zijn mening ontwikkeld op basis van bouwwerken die in het kader van het genoemde beleid reeds zijn opgeknapt. Maar de opmerkingen worden nog merkwaardiger. In de tekst staat namelijk: "Ik heb dan ook nog nooit een bouwinspecteur ont - moet die me kon vertellen dat een historisch bouwwerk spontaan bezweek door beëindiging van de technische levensduur". Deze opmer - king roept de vraag op of de auteur op de hoogte is van de probabilisti- sche veiligheidsfilosofie, waarop onze bouwregelgeving voor het ont - werpen en beoordelen van bouw - constructies is gebaseerd. Twee fasen Het primaire normblad NEN 8700 is in twee fasen ontwikkeld tot de hui- dige inhoud. In de eerste fase zijn de in de Ministeriële Regeling (MR) Bouwbesluit 2003 opgenomen aan- vullende eisen overgenomen voor de beoordeling van bestaande bouw. Het betreft de nadere bepalin- gen over het gebruik van de norm- bladen NEN 6700 en NEN 6702 voor de beoordeling van de veiligheid van een bestaande bouwconstructie. Door deze actie konden de omvang- rijke bepalingen uit de MR vervallen en kwamen die bepalingen in een normblad, wat een meer bekend ter - rein is voor de gemiddelde construc - teur. In de tweede fase is de norm 2 1 De voormalige Meelfabriek in Leiden foto: Mieneke Andeweg-van Rijn2 Stroomschema activiteit bouwen en beoor - deling bestaande bouwconstructies Opinie 8 2014 68 uitgebreid met het fenomeen verbouw, ten behoeve van het gebruik van het normblad in samenhang met het Bouwbesluit 2012. Aanleidingen NEN 8700 De auteur van artikel [1] noemt drie redenen waar- om NEN 8700 is gemaakt. Bij de eerste reden wordt gesteld dat dit heeft te maken met een kos- tenaspect. Dit is uiterst merkwaardig. Al tientallen jaren is in de bouwregelgeving opgenomen dat bij verbouw kan worden afgeweken van het nieuw - bouwniveau. Er is op dit vlak niets gewijzigd; de regels zijn alleen verschoven van de publieke regelgevingsdocumenten naar de private regelge - ving (normbladen). Een deskundig constructeur, met de vereiste kennis van publieke regelgeving op het gebied van bouwen (Woningwet en Bouw - besluit), kon al vele decennia gebruikmaken van de opties die nu zijn verwoord in NEN 8700. De auteur gaat niet in op de situatie van vóór het Bouwbesluit 2012, maar in het Bouwbesluit 2003 was een en ander al geregeld (zie bijvoorbeeld artikel 1.11 van Bouwbesluit 2003). Ook Bouw- besluit 1992 kende deze voorschriften. Dit alles gebaseerd op de Woningwet, waarvan de inhoud overigens veelal onbekend is. De door de auteur genoemde tweede aanleiding voor het uitbrengen van NEN 8700 (zijnde beter beoordelen van bestaande constructies) is niet aan de orde. Beoordelen van het veiligheidsniveau van een bestaande bouwconstructie is voor een constructeur natuurlijk altijd mogelijk (geweest). Goede referenties konden bijvoorbeeld worden gevonden in TNO-rapport 2004-CI-R0159, een update van TNO-rapport B-92-0403. In relatie tot het Bouwbesluit 2012 moet thans worden gebruikt het rapport TNO-060-DTM-2011-03086. Wat de auteur van het artikel 'Zin en onzin van NEN 8700' wellicht heeft bedoeld, is dat de refe - rentie-veiligheidsniveaus bestaande bouw en verbouw nu expliciet zijn beschreven in een norm- blad. Echter stonden die ook al in artikel 4.24 van de Regeling Bouwbesluit 2003. Voor verbouw waren deze tot vóór de invoering van het Bouwbe - sluit 2012 niet expliciet in de wetgeving zelf vast - gelegd, maar wel in de TNO-rapporten. Ook de relevantie van de derde genoemde reden (metingen aan bouwwerken) is zeker niet nieuw. De werkelijke reden dat NEN 8700 in zijn huidige vorm is uitgebracht, is dat de in het Bouwbesluit 2003 optionele mogelijkheid tot afwijken van de nieuwbouwvoorschriften bij verbouw, nu verplicht als publiekrechtelijk toetsingskader is opgelegd. Daarbij is de mate van afwijking (ontheffing) ook voorgeschreven. De wetgever ziet deze verplich- ting als een instrument om verbouw goedkoper te kunnen uitvoeren. Het normblad wijst de constructeur erop dat de privaatrechtelijk voor- geschreven afweging tot een hoger veiligheids- niveau kan leiden. Als de auteur het heeft over het effect van NEN 8700 dan refereert hij aan een effect van toepassing van de Eurocodes. Hij geeft aan dat twee vloeren vol moeten worden belast en de overige momentaan. Dit verwart de discussie rondom het effect van de norm NEN 8700 en is eigenlijk appels met peren vergelijken. Wel heeft de auteur gelijk dat het door de wetgever bedoelde effect kleiner is bij bouwconstructies waarvoor sprake is van een hoog percentage permanente belasting. Rechtens verkregen niveau Over het relaas over het rechtens verkregen niveau was ik echt verontwaardigd. In mijn optiek heeft bedoelde auteur de definitie van rechtens verkre - gen niveau niet gelezen of niet begrepen. De onderhavige problematiek wordt, naast de expli- ciete beoordelingsgang die in de norm staat, uitgebreid behandeld in de landelijk gegeven cursussen over de primaire norm NEN 8700. Kort Artikelen De artikelen 'Zin en onzin van NEN 8700', 'Herbestemmen in de prak - tijk' en 'Veiligheidsfilosofie bestaande bouw' zijn beschikbaar op www.cementonline.nl. 3 3 Hilton Hotel in Den Haag gestript voor renovatie foto: Patrick Rasenberg Opinie 8 2014 opinie 69 samengevat is het rechtens verkregen niveau een prestatieniveau van een bouwconstructie dat bij publiekrechtelijke beoordeling een onder- en bovengrens kent (respectievelijk de in de Woning- wet bedoelde niveaus van artikel 1b, lid 2, respec- tievelijk lid 1). De laatste opmerking is merkwaardig. Deze gaat over andersoortige argumenten voor de beoor - deling van bouwconstructies dan die zijn gestoeld op de in ons land, reeds heel lang gel- dende basisprincipes van een probabilistische veiligheidsbeschouwing (de auteur stelt: "Er zijn gevallen waarin de rekenkundige beschouwing van een constructie geen goed beeld kan geven van de werkelijke constructieve veiligheid. In dat geval moet een deskundige de kwaliteit van de constructie op grond van redelijke argumenten definitief kunnen bepalen"). De opmerking zou de beoordeling subjectief maken en niet meer laten aansluiten op Europese en mondiale regels. Feitelijk stelt de auteur dat de blauwe ogen van een constructeur belangrijker zijn dan het objec - tief en met kennis van zaken vaststellen van de veiligheid. De lezer zal begrijpen dat we naar dit subjectieve tijdperk niet meer terug gaan. Als de auteur bedoelt dat een volledige probabilisti- sche beschouwing mogelijk moet zijn, heeft hij gelijk. Dit is ook in NEN 8700 geregeld, maar het is wel iets anders dan wat wordt gesteld. Juridische kennis Navolgend heb ik ook ten aanzien van het artikel [2], 'Herbestemmen in de praktijk', de juridisch noodzakelijke kennis op een rijtje gezet. Voor iedereen gelden artikel 4 en 6 van de Woning- wet. Op basis van die artikelen wordt je gedwon- gen artikel 1.12 van het Bouwbesluit 2012 te lezen, gevolgd door artikel 2.5 van dat besluit. Pas daarna mag je NEN 8700 lezen. Hierna is alles klip en klaar. Immers dan is duidelijk wat als een bestaande constructie moet worden beoordeeld en wat als een te verbouwen constructie. Voor iedereen, dus ook een constructeur, is artikel 1b van de Woningwet onontbeerlijk. Zonder die kennis weet je inderdaad niet wanneer welk deel van het Bouwbesluit 2012 en welk deel van NEN 8700 van toepassing zijn. Dat moet niet de normschrijver worden verweten, dat moet de constructeur zichzelf kwalijk nemen. Het is te vergelijken met lezen van een boek, waarbij je halverwege begint en vervolgens klaagt dat je de verhaallijn niet begrijpt. Bij constructieve veiligheid hanteren de wetgever en het normblad niet het rechtens verkregen niveau. Er is een niveau nieuwbouw, een niveau verbouw en een niveau 'afkeurniveau' (bestaande bouw). Wat niet wordt verbouwd, moet minimaal aan het afkeurniveau voldoen. Wat wordt ver - bouwd binnen een termijn van vijftien jaar vanaf de start ontwerplevensduur, moet aan nieuwbouw voldoen. Andere verbouw mag aan verbouwni- veau voldoen. Nieuwbouw en geheel vernieuwen moet aan nieuwbouw voldoen. Daarnaast kent het normblad aanbevelingen voor privaatrechtelijke toepassing, namelijk bij verbouw zo dicht mogelijk bij nieuwbouw blijven. Echter kan het bevoegd gezag dit niet afdwingen. Het is dan ook onjuist dat de constructeur vrijelijk kan 'shoppen' in NEN 8700; ook voor een constructeur geldt de wet. Tot slot wil ik de lezers van Cement wijzen op de publicatie 'Veiligheidsfilosofie bestaande bouw' in Cement 2012/4. In dit artikel is een en ander helder uitgelegd. ? ? LITERATUUR 1 Beaufort, E.F., de, Zin en onzin van NEN 8700. Cement 2014/5. 2 Korthagen, P., Relker, T., Wiltjer, R., Herbestemmen in de praktijk. Cement 2014/5. 3 Scholten, N., Steenbergen, R., Vrouwenvelder, T., Veiligheidsfilosofie bestaande bouw. Cement 2012/4. Uw mening geven? Heeft u naar aanleiding van dit artikel behoefte uw mening te delen over NEN 8700? Dat kan via het platform van Cement op LinkedIn. Meld u aan als lid en discussieer mee. Juiste of onjuiste informatie? Als redactie van Cement proberen we zorgvuldig om te gaan met informatie in artikelen die ons worden aangeboden. Soms vragen we een deskundige naar een artikel te kijken voordat het wordt geplaatst. Uit praktische overwegingen en/of om inhoudelijke redenen is het echter niet mogelijk alles op juist - heid te controleren. Uiteindelijk is de auteur verantwoordelijk voor de inhoud. In een aantal artikelen in Cement 2014/5 Oud wordt nieuw, zijn kanttekeningen geplaatst bij NEN 8700. Voor het opinieartikel 'Zin en onzin van NEN 8700' heeft de redactie gemeend vooraf NEN te benaderen, hetgeen heeft geleid tot een bij het artikel geplaatst kader. Dit is opgesteld door de NEN-coördinator en bevat de volgende tekst: "De NEN normsubcommissie TGB Basiseisen en Belastingen, verantwoordelijk voor de totstandkoming van NEN 8700, heeft voor verschijning kennisgenomen van dit artikel. Zij is nog niet bijeen geweest om de inhoud te bespreken. Een eventuele reactie zal in Cement of op Cementonline.nl worden geplaatst." Deze reactie heeft de redactie ontvangen van ing. Albert de Vries, voorzitter van de betreffende normsubcommissie. Zoals te lezen, plaatst hij een aantal kritische aantekeningen bij twee artikelen in Cement 2014/5. Er wordt gerefereerd aan veel telefoontjes van collega's en deskundigen uit het land. De redactie meent er goed aan te doen hier te vermelden dat ten aanzien van beide artikelen ook positieve reacties zijn gehoord. Hoewel de juistheid van Cement-artikelen wordt nagestreefd, is het soms niet verkeerd om via artikelen duidelijk te krijgen dat in de praktijk normen anders worden geïnterpreteerd en/of ervaren dan wat de normschrijver voor ogen heeft gehad. Het is echter niet de bedoeling via Cement discussies over de inhoud van normen te voeren. Daarvoor is vanzelfspre - kend rechtstreeks contact met de instantie die de norm heeft opgesteld, de aangewezen weg. De redactie van Cement Opinie 8 2014