Omdat de Nederlandse betonsector en -keten willen innoveren en een versnelling willen doorvoeren in de transitie naar duurzaam beton, is door het consortium Beton Reinvented een voorstel opgesteld en ingediend bij het Nationaal Groeifonds om een fundamentele systeemverandering in de betonsector te realiseren. Die systeemverandering is nodig om de ambitie om uiterlijk in 2035 te komen tot een gebruik van volledig circulair en klimaatneutraal beton, waar te maken. Vrijdag 30 juni is het verzoek voor een financiële bijdrage aan de systeemverandering in de betonsector afgewezen. Een goed moment voor een nadere beschouwing, reflectie en mogelijke herbezinning.
De door het consortium Beton Reinvented genoemde ambities klimaatneutraal en circulair hebben te maken met de problemen met respectievelijk de uitstoot van meer CO2 in de atmosfeer, die ruimschoots groter is dan de natuurlijke opname hiervan, en het uitputten van de beschikbare grondstoffen.
De stijging van de temperatuur en klimaatveranderingen zijn zo ernstig, dat in Europese wetgeving is vastgelegd dat Europa in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Dit betekent een evenwicht tussen de uitstoot van CO2 in de atmosfeer en de natuurlijke opname door de bomen, zee en aarde, aangevuld met opslag hiervan in de vorm van het binden aan mineralen of opslaan in aardlagen. Om dit te bereiken wil met name de zware industrie gebruik maken van opslag van CO2. Met de samenwerking Porthos wil de Rotterdamse industrie bijvoorbeeld vanaf 2026 gebruik maken van opslag in lege gasvelden onder de Noordzee.
Binnen de gebouwde omgeving, waar de betonsector en -keten onderdeel van uitmaakt, wordt onderscheid gemaakt in embodied en operational carbon. Embodied carbon is alle CO2-uitstoot gekoppeld aan de realisatie van een gebouw of object, bestaande uit het winnen van grondstoffen voor bouwmaterialen en het vervaardigen, transporteren en verwerken daarvan in het werk. Operational carbon is alle CO2-uitstoot als gevolg van de opwekking en gebruik van warmte, koude en elektriciteit tijdens de levensduur van het gebouw of object.
Het gebruik van fossiele brandstoffen levert met ongeveer 85% de grootste bijdrage aan de wereldwijde uitstoot van CO2. De inzet op klimaatneutraliteit bestaat daarom uit het vervangen van fossiele brandstoffen door alternatieve energiebronnen zonder uitstoot. Omdat de realisatie van deze energietransitie veel tijd vergt, dienen voor het bereiken van de tussentijdse doelen alle zeilen te worden bijgezet voor het verder reduceren van de CO2-uitstoot in de vorm van zowel embodied als operational carbon. Bij het uiteindelijk bereiken van een situatie waarin voldoende duurzame energiebronnen aanwezig zijn en het aandeel broeikasgassen in de atmosfeer voldoende is teruggebracht, zal een onderscheid van bouwmaterialen op embodied carbon overbodig zijn en kunnen keuzes voor bouwmaterialen weer op basis van andere parameters gemaakt worden.
De productie van cement levert, vanwege de daarbij behorende chemische reacties, met 7% een relatieve grote bijdrage aan de wereldwijde uitstoot van CO2. Deze is in de afgelopen 20 jaar verdubbeld, hoofdzakelijk vanwege de toename van productie in China. De enige manier om bij de productie van cement de uitstoot terug te brengen, bestaat uit het afvangen van de CO2 en het binden aan mineralen of opslaan in aardlagen hiervan. Wereldwijd ontwikkelen cementproducenten plannen om hier een start mee te gaan maken.
Bij een mogelijk toekomstige klimaatneutrale productie van het cement zijn we uiteindelijk ook in staat om betonnen constructies te maken zonder embodied carbon. Zolang dit nog niet het geval is, zullen we in de tussentijd ons best moeten doen om beton toe te passen met cementvervangers of met betonmengsels met minder cement. Dit laatste is niet eenvoudig, omdat we in Nederland al veel CO2-arm beton gebruiken met hoogovencement, bestaande uit portlandcementklinker met een bijmenging van fijngemalen gegranuleerde hoogovenslakken.
Daar waar vanuit erkende noodzaak Europese wetgeving is ontwikkeld voor een klimaatneutrale samenleving in 2050, ontbreekt deze voor het streven naar een circulaire samenleving. In Nederland bestaat het Grondstoffenakkoord: in 2017 zijn door de overheid en alle maatschappelijke partijen de intenties vastgelegd om te komen tot een circulaire economie in 2050, met het opstellen van transitieagenda’s. De Transitieagenda Circulaire Bouweconomie heeft hierbij betrekking op de betonsector- en keten. De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor ongeveer 30% van het waterverbruik, 40% van het energieverbruik en 50% van het grondstoffenverbruik. De bouw heeft grote stappen te maken in de transitie naar een circulaire economie.
Op basis van bovenstaande kom ik tot de conclusie dat er een noodzaak is voor de ontwikkeling van volledig circulaire betonproducten. Van een noodzaak voor het ontwikkelen van een klimaatneutraal beton anders dan op basis van het klimaatneutraal produceren van cement ben ik niet overtuigd. Wellicht dat in samenwerking met alle in de gebouwde omgeving betrokken partijen oplossingen te vinden zijn voor een in dezelfde periode te realiseren ‘tijdelijke’ reductie van de uitstoot van CO2, tegen lagere inspanningen en kosten.
Ondanks de afwijzing van het Nationaal Groeifonds, hoop ik dat met dezelfde inspiratie Beton Reinvented na beschouwing en herijking wordt voortgezet. De belangen zijn voor hiervoor groot genoeg.
Reacties
Pieter Lanser 13 juli 2023 14:26
Zo'n lange aanloop en dan twee van zulke open-deur-conclusies? De bovenstaande conclusies konden we 10 jaar geleden al trekken. Laten we met elkaar vaststellen dat de afwijzing van een subsidieverzoek van ? 276.000.000,- een mokerslag is voor de sector. Laten we vooral hopen dat de sector snel van de schrik bekomt en inziet dat het succes van Beton Reinvented nu vooral van haarzelf afhangt, dus niet alleen van inspiratie en mooie woorden, ook van duidelijke daden en doelen. Er is geen tijd te verliezen. Het klimaat wacht niet. Ook niet op de cement- en betonsector.