- Gesponsord artikel -

Wouter van den Berg, specialist duurzaamheid bij Nebest en vanaf begin af aan actief betrokken bij de SBIR-oproep: “Toen Rijkswaterstaat zijn open leeromgeving lanceerde in samenwerking met de Bouwcampus, werd ik thematrekker van de themalijn Materiaal. Daarbinnen is onderzoek gedaan naar de definitie van circulariteit, hoe je circulariteit meetbaar kan maken en wat essentiële areaalinformatie is om tot een circulaire infrastructuur te komen.”
“In die open leeromgeving is veel kennis overgedragen en vanuit daar is uiteindelijk de SBIR-oproep Circulaire Viaducten ontstaan”, aldus programmamanager Wietse de Jong. “De circulaire uitdaging kent een meervoudige problematiek, waardoor het noodzakelijk is dat er voor de gehele keten oplossingen worden bedacht.”

Als antwoord op de SBIR-oproep Circulaire Viaducten worden door verschillende consortia meerdere oplossingen voor circulaire vraagstukken ontwikkeld. Eén van die consortia die circulaire oplossingen en innovaties ontwikkelt, is Closing the Loop. Dit consortium, bestaande uit Nebest, Antea Group, Strukton Civiel en GBN, gaat voor het sluiten van de cirkel voor hoogwaardig hergebruik (fig. 2). Binnen dit consortium worden meerdere deelinnovaties samen met en voor de gehele keten ontwikkeld.

Initiatiefnemer van Closing the Loop, Wouter van den Berg, speelde al langere tijd met een gedachte over een innovatie voor hergebruik en circulariteit. Zodoende heeft hij het initiatief genomen om Closing the Loop op te richten en partijen samen te brengen waarmee hij in het verleden een goede samenwerking had. Naast de vaste partners binnen het consortium, kent het consortium ook een aantal kennispartners (IMd, NEN, Madaster, TNO en Gemeente Amsterdam). Hiermee wordt verzekerd dat de innovaties die binnen het consortium worden ontwikkeld, zijn te integreren in de markt en aansluiten bij bestaande ontwikkelingen op het gebied van circulariteit.

De gevolgen van klimaatverandering en de weggooimaatschappij worden steeds zichtbaarder en materialen steeds schaarster. Dit gaat sterk ten koste van een leefbare en toekomstbestendige wereld. “De tijd dringt. Als er nu geen verandering plaatsvindt, is het te laat,” aldus Van den Berg. “Maar liefst 70% van bestaande kunstwerken wordt niet duurzaam gesloopt voor het einde van de technische levensduur. Dit terwijl schaarste van primaire grondstoffen mondiaal toeneemt! Binnen Closing the Loop geloven we dat bestaande kunstwerken een tweede leven verdienen in de vorm van nieuwe kunstwerken.”

Het consortium geeft invulling aan zijn missie met vijf deelinnovaties (fig. 3).

1. De herbruikbaarheidsscan

Om de herbruikbaarheid van bestaande objectonderdelen van kunstwerken te kunnen bepalen, ontwikkelde Nebest de herbruikbaarheidsscan (fig. 4). Deze tool geeft inzicht in de herbruikbaarheid van bestaande onderdelen en materialen. Hierdoor kunnen kansen voor hoogwaardig hergebruik vroegtijdig worden gesignaleerd.

2. Circulaire ontwerpconcepten

Nadat inzicht is verkregen in de herbruikbaarheid van materialen, worden er circulaire ontwerpconcepten ontwikkeld waarmee een plek wordt gecreëerd voor zowel herbruikbare als niet-herbruikbare objectonderdelen (fig. 5).

3. Circulaire oogst bestaande kunstwerken

Met behulp van de herbruikbaarheidsscan en de circulaire ontwerpconcepten weten we welke onderdelen van een kunstwerk weer in een nieuw kunstwerk kunnen worden toegepast. Deze onderdelen worden geoogst voor hergebruik (foto 6). De overige elementen worden ingezet voor hoogwaardige recycling.

4. Realisatie circulaire kunstwerken

Bij de bouw van circulaire kunstwerken maken we gebruik van materialen uit de afvalstromen van bestaande objecten. De realisatie van een circulair kunstwerk is technisch haalbaar en constructief veilig. Daarnaast is het ook nog eens economisch aantrekkelijk; het leidt immers tot circa 24% reductie op de directe kosten. Ook resulteert het in een reductie van 62% op de MKI, 49% op CO₂ en 93% op abiotische grondstoffen (fig. 7).

5. Hergebruik circulaire kunstwerken

Nadat de levensduur van een circulair kunstwerk is verstreken of de functie-eisen wijzigen, zijn de onderdelen van het circulaire kunstwerk losmaakbaar en weer opnieuw te gebruiken (fig. 8). Zo blijft de circulaire cirkel gesloten.

Zowel Van den Berg als Harry Hofman, ketenregisseur bij GBN, is er intrinsiek van overtuigd dat het haalbaar is om materialen 100% her te gebruiken en volledig circulaire kunstwerken te bouwen. Van den Berg: “De nadruk binnen de filosofie van Closing the Loop ligt op de instandhouding van de onderdelen binnen bestaande assets en deze bij voorkeur op functieniveau te hergebruiken. Sommige onderdelen zijn echter lastig op functieniveau te hergebruiken, zoals restbeton en asfalt.” Hofman sluit zich hierbij aan: “Niet alles is een-op-een te hergebruiken. De onderdelen die dit niet zijn, worden daarom hoogwaardig gerecycled binnen ons concept. Op deze manier gaan er geen materialen verloren.” Beide heren geven aan dat ‘circulair tenzij’ hét uitgangspunt voor nieuwe kunstwerken moet worden. Hofman: “Tenzij het echt niet anders kan, moet circulariteit worden nagestreefd. Dit zien we als fundamenteel uitgangspunt vanuit de overheid om circulariteit te laten slagen.”

De volgende stap richting een circulaire infrastructuur is de bouw van het eerste Closing the Loop viaduct in Nederland binnen fase 2 van de SBIR. Als onderdeel van deze fase redden we het eerste viaduct van de sloop. We voeren onderzoek uit naar de restlevensduur en constructieve capaciteit van de onderdelen die beschikbaar komen. Op basis van deze informatie wordt een nieuw viaduct ontworpen en geëngineerd. Daarnaast maakt ook de circulaire oogst van de onderdelen uit het bestaande viaduct deel uit van deze fase. Uiteindelijk wordt met deze onderdelen een viaduct gerealiseerd dat volledig uit hergebruikte materialen bestaat. Alle stappen uit dit proces worden continu gemonitord.