Regelmatig denk ik aan stelling 8 van mijn proefschrift (Suddle, 2004): 'Het vak veiligheid hoort in het lesprogramma van een technische opleiding, met name als men bedenkt dat het vak ethiek reeds een onderdeel hiervan is'. Enerzijds geeft de stelling hoop: veiligheid wordt in de toekomst onderdeel van het curriculum van technische opleidingen. Anderzijds laat het zien dat ethiek en veiligheid de basis van technici (ingenieur en architect) is, of beter: zou moeten zijn. Helaas is dit nog niet vanzelfsprekend. Naar mijn idee zijn ethiek en veiligheid in ontwerp en uitvoering zelfs de belangrijkste kernwaarden!
Dat ethiek en veiligheid voor technici aandacht behoeven bespreek ik vaak met technici aan de hand van de volgende standpunten:
Technici zijn het met het tweede standpunt gauw eens. Bij het eerste voorbeeld ontstaat discussie. "Niet mee eens, want 100% veiligheid bestaat niet. Iemand kan bijvoorbeeld altijd onbewust een handeling uitvoeren waardoor hij struikelt en daar kun je niks aan doen. Dit is allemaal theorie." Het zijn slechts enkele argumenten van deze dappere techneuten.
Mijn reactie hierop is dat als je iemand bewust kan maken om het struikelen te voorkomen, je het ongeluk kan voorkomen. “Maar dan moeten we bij elke bouwvakker 100 politieagenten / toezichthouders neerzetten. Moet je kijken hoeveel dat gaat kosten”, luidt dan de tegenreactie. Glimlachend antwoord ik dan: “Het kan dus!” Je bent je bewust van het risico, alleen grijp je niet in omdat het een centenkwestie wordt. Wat ik gevaarlijker vind, is dat sommige techneuten zelfs de intentie niet uitspreken om ongelukken te willen voorkomen. Zo raak ik de ethische snaar: je weet dat er ongelukken kunnen gebeuren, maar je kan (of wil) er niks aan doen omdat ingrijpen of bewustmaken geld kost.
Ook popt de vraag op: hoe veilig is veilig genoeg? Dit zijn lastige ethische vragen voor ingenieurs en architecten. De ethiek probeert de criteria vast te stellen waarmee een handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en waarmee de motieven en consequenties van deze handeling kunnen worden geëvalueerd. Ethisch gezien is de vraag of geld het criterium is voor een goede of foute handeling of beter gezegd: voor het al dan niet voorkomen van een ongeluk.
Het is voor mij duidelijk dat veiligheid en dus ethiek voor de ingenieur en architect ontzettend belangrijk zijn. Dat begint in de collegebanken. Gelukkig hebben veel technici in ieder geval de intentie om ongelukken te voorkomen. Toch is er een lange weg te gaan om het aantal ongelukken in de bouw te verminderen. Daar werk ik met collega’s in het werkveld aan. Ik stel ingenieurs en architecten gerust: kosteneffectiviteit van maatregelen neem ik uiteraard in ogenschouw.
Nu stop ik met denken over mijn stelling 8.
Reacties