Voor bedrijven met een cultuur van continu verbeteren zijn incidenten heel belangrijk. Die worden uitgebreid geanalyseerd om ervan te kunnen leren. In de bouwsector doen we dit nu gelukkig ook. De instorting is zeer goed en snel onderzocht en de resultaten zijn ook meteen gepubliceerd. Hulde voor de opdrachtgever, aannemer en hun adviseurs.

Inhoudelijk is het in de basis simpel. Op ZVB (zelfverdichtend beton) ontstaat een cementvlies, dat je moet breken als het stortvlak moet gaan samenwerken met beton dat je er later op stort. Het fenomeen is begin deze eeuw in Nederland goed onderzocht en in Cement gepubliceerd. Dat opruwen is echter door verschillende leveranciers van breedplaten niet goed, of helemaal niet, gedaan. Deze platen zijn structureel en grootschalig met KOMO-kwaliteitskeurmerk geleverd.

De slogan van KOMO is ‘Kwaliteit zoals beloofd’. Maar als je de kleine letters gaat lezen dan kom je erachter dat de constructieberekening niet onder het keurmerk valt. De beloofde kwaliteit beperkt zich tot dat je krijgt wat er op tekening staat, niet dat het product echt goed is. Maar niet alles staat op tekening. Essentiële informatie, zoals of ZVB wordt toegepast en of er wordt opgeruwd, staat er niet op en het certificaat stelt er ook geen eisen aan. De belofte dat je krijgt wat je bestelt, heeft dus maar een beperkte waarde.

In Eindhoven betrof het een bollenplaatvloer. Voor dit vloertype is in 2001 een CUR-Aanbeveling uitgegeven waaraan ik heb bijgedragen. Hierin is voorgeschreven dat erop gerekend moet worden dat de breedplaat niet is opgeruwd. Dat is namelijk vanwege de bollen niet goed uitvoerbaar. Ook is een minimale hoeveelheid speciale tralieliggers voorgeschreven, die het aansluitvlak versterken. Het stuk is natuurlijk verouderd, omdat de normen waarop die aansluit inmiddels zijn vervangen, maar volgens mij staat er niets fouts in.

Voor de toepassing van ZVB bestaat een aparte CUR-Aanbeveling. Uit het achtergrondrapport en de publicaties blijkt duidelijk dat de commissie wist dat een niet-opgeruwd stortvlak een veel slechtere aanhechting heeft dan referentiebeton. In de aanbeveling zelf staat echter niet dat de toelaatbare schuifspanning lager is. Een omissie, vermoedelijk omdat men dacht dat iedereen sowieso zou opruwen. 

Het niet bewerkte stortvlak van referentiebeton is redelijk ruw. Vandaar dat ook de huidige, Europese betonvoorschriften hier een significante schuifspanning toestaan. Deze waarde is voor ZVB echter veel te hoog. De betonnormen zijn niet geschreven voor bollenplaatvloeren en ZVB. Zonder normen moet je terugvallen op onderzoek. Aanvankelijk is voor beide onderwerpen goed onderzoek gedaan, maar daarna is men de twee onderwerpen gaan combineren, zonder dit te onderzoeken.

Daarnaast zijn de overspanningen groter geworden, de speciale tralieliggers heeft men laten vervallen en de legrichting van de platen is gedraaid. Geen onderzoek en KOMO vond het goed.

In de bouw gaan we ervan uit dat in gecertificeerde producten geen systeemfouten zitten. In de tekeningen en berekeningen, die per project worden gemaakt, staat geen woord over ZVB en opruwen. Formeel zal het misschien best kloppen dat de certificerende instelling hier niet naar kijkt, maar toch is het niet goed. De bollenplaatvloer was een bewezen goed product. Als je dan als certificerende instelling toestaat dat het productieproces ingrijpend wordt veranderd, dan moet de bouw er wel op kunnen vertrouwen dat dit goed is onderzocht.

Nu we door de instorting beter weten dat de waarde van een KOMO-keurmerk beperkingen heeft, zouden we moeten besluiten om uitgebreider te toetsen. Tijdelijk is dat misschien nodig, maar dit is niet de kant die we op moeten. In ieder geval voor producten die niet aan normen voldoen, hebben we certificering nodig. Om bij ieder project het onderzoek opnieuw te toetsen is inefficiënt en niet alle toetsers hebben hiervoor voldoende kennis in huis. Het lijkt mij beter dat we de certificering verbeteren zodat het keurmerk echt staat voor kwaliteit.

De bollenplaatvloer was een enorm succesvolle innovatie in de bouw. Natuurlijk moet je als leverancier primair zelf zorgen dat je product goed is. Er zijn echter maar weinig mensen die innovatief zijn en tegelijk ook goed kwaliteit kunnen borgen. Hiervoor heeft de bouw een goed functionerend kwaliteitssysteem nodig, zodat innovaties op een goede manier de markt op komen én blijven. Certificeren klinkt heel saai, maar nu weten we: innoveren = certificeren.